Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ισπανία, η κατάσταση στα σύνορα σχεδόν εξομαλύνθηκε αλλά μετά το Brexit, οι ειδικοί πιστεύουν ότι απαιτείται μια νέα συμφωνία
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Έχουν περάσει 40 χρόνια από το πλήρες άνοιγμα του φράχτη των συνόρων του Γιβραλτάρ, ένα γεγονός που έθεσε τέλος σε 15 χρόνια αποκλεισμού και άνοιξε τη συνοριακή διάβαση μεταξύ του βρετανικού εδάφους και του ισπανικού εδάφους της La Línea de la Concepción για τη διέλευση οχημάτων και εμπορευμάτων.
Αν και η επαναλειτουργία σηματοδότησε τότε ένα σημείο καμπής στις σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου και Ισπανίας, ο μικρός θύλακας στο νότιο άκρο της Ιβηρικής Χερσονήσου έχει προκαλέσει γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ των δύο συμμάχων αρκετές φορές τις τελευταίες δεκαετίες.
Πότε έκλεισε ο φράχτης του Γιβραλτάρ;
Ήταν ο δικτάτορας Φρανσίσκο Φράνκο που διέταξε το μόνιμο κλείσιμο του φράχτη στις 8 Ιουνίου 1969, διακόπτοντας την επικοινωνία με τον θύλακα και προκαλώντας πλήρη απομόνωση μεταξύ οικογενειών, φίλων και γειτόνων που ζούσαν στις διαφορετικές πλευρές των συνόρων.
Ο Φράνκο έλαβε την απόφαση αυτή ως απάντηση σε δημοψήφισμα στο οποίο ο λαός του Γιβραλτάρ είχε ψηφίσει ομόφωνα να παραμείνει υπό βρετανική κυριαρχία. Τα σύνορα άνοιξαν επίσημα το 1985, όταν επετράπη η οδική κυκλοφορία, επιτρέποντας την ανταλλαγή αγαθών. Ωστόσο, τρία χρόνια νωρίτερα, το 1982, είχε επιτραπεί στους πεζούς να μετακινούνται από τη μία πλευρά στην άλλη. Το ολικό άνοιγμα πραγματοποιήθηκε από τη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Φελίπε Γκονζάλες με σαφή στόχο: την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά και το ΝΑΤΟ.
"Ο Φελίπε Γκονζάλες και ο υπουργός Εξωτερικών του, Φερνάντο Μοράν, ήταν απολύτως αποφασισμένοι, όχι μόνο λόγω του ιστορικού λάθους που είχε κάνει ο Φράνκο, αλλά και λόγω των εθνικών συμφερόντων", δήλωσε στο RTVE ο Χουάν Καρμόνα, πρώην δήμαρχος της La Línea de la Concepción, του δήμου που συνορεύει με το Γιβραλτάρ.
Το Brexit συνεχίζει να δημιουργεί αμφιβολίες
Σχεδόν μια δεκαετία αφότου οι Βρετανοί ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 23 Ιουνίου 2016, οι διαπραγματεύσεις για ένα οριστικό σύμφωνο σχετικά με το Γιβραλτάρ εξακολουθούν να βρίσκονται στον αέρα.
Μιλώντας στο "TVE" την Τρίτη, ο υπουργός Εξωτερικών José Manuel Albares δήλωσε ότι "αυτή τη στιγμή υπάρχει μια συγκεκριμένη πτυχή σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων και μια άλλη σχετικά με τα εμπορεύματα που αποτελούν τα τελευταία εμπόδια". Ωστόσο, τόνισε ότι"υπάρχει πολιτική βούληση για την επίτευξη συμφωνίας".
Μέχρι στιγμής, οι ισπανικές και οι αρχές του Γιβραλτάρ πραγματοποιούν χαλαρούς ελέγχους στα σύνορα, αν και η έλλειψη συμφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών έχει οδηγήσει σε χαοτικές σκηνές, όπως για παράδειγμα στις 22 Νοεμβρίου, όταν η ισπανική εθνική αστυνομία άρχισε να ζητά αιφνιδιαστικά από τους πολίτες που ήθελαν να εισέλθουν στην Ισπανία τα διαβατήριά τους. Περίπου 15.000 Ισπανοί εργαζόμενοι διασχίζουν καθημερινά τα σύνορα για να πάνε στη δουλειά τους.
Η συμφωνία της Πρωτοχρονιάς
Μετά το Brexit, υπεγράφη το 2020 η Συμφωνία της Πρωτοχρονιάς, η οποία περιέγραφε το καθεστώς του συνοριακού φράχτη, χωρίς ωστόσο να υπάρχει οριστική λύση. Έκτοτε, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ένταξη του Γιβραλτάρ στον χώρο Σένγκεν έχουν βαλτώσει.
Το Euronews επικοινώνησε με τον επικεφαλής υπουργό του Γιβραλτάρ. Ο Φαμπιάν Πικάρντο λέει ότι "εργάζεται με καλή πίστη για την επίλυση όλων των ζητημάτων με τρόπο που μπορούν να αποδεχθούν όλα τα μέρη". Ο επικεφαλής της κυβέρνησης του Γιβραλτάρ εξηγεί ότι αυτή την εβδομάδα "εργάζονται για να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τις αμοιβαίες ανησυχίες που επηρεάζουν και τις δύο πλευρές, όπως η διέλευση ανθρώπων και εμπορευμάτων".
Επείγουσα ανάγκη για οριστική λύση
Οι εμπειρογνώμονες που ερωτήθηκαν από το Euronews λένε ότι χρειάζεται επειγόντως μια οριστική λύση. "Αν δεν υπάρξει συμφωνία, η συνοριακή διάβαση μπορεί να καταρρεύσει, κάτι που θα ήταν πράγματι πολύ σοβαρό", λέει η María Jesús Corrales, δημοσιογράφος που ειδικεύεται σε θέματα του Γιβραλτάρ.
"Πρόκειται για ένα σύνορο με πραγματικά έντονη κυκλοφορία", προσθέτει. Εκτός όμως από τις πρακτικές συνέπειες για τη συνοριακή διάβαση, θα υπήρχαν και σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις. "Το 25% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος του Κάμπο ντε Γιβραλτάρ εξαρτάται από το Γιβραλτάρ", λέει η Corrales, ανησυχώντας για τη ζημιά που θα σήμαινε για την οικονομία της ισπανικής περιοχής ένα πιθανό κλείσιμο των συνόρων.
Μπροστά σε αυτό το σενάριο, ο Πικάρντο αναγνωρίζει τον επείγοντα χαρακτήρα των διαπραγματεύσεων. "Όλα τα μέρη έχουν επανειλημμένα εκφράσει την καλή τους θέληση και τη δέσμευσή τους να επιλύσουν τα ζητήματα, καταλήγοντας σε μια συνθήκη το συντομότερο δυνατό", μας λέει.
Εκτός από την οικονομική κατάσταση, η οποία είναι η πιο ανησυχητική για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο "ανθρώπινος παράγοντας". Η ίδια η María Jesús Corrales είναι Ισπανίδα και ζει στο Γιβραλτάρ, όπως και πολλοί άλλοι πολίτες που έχουν αναπτύξει την καριέρα τους εκεί. "Σε ανθρώπινο επίπεδο θα μπορούσε να είναι ένα μεγάλο πλήγμα, οι πολιτικοί παίρνουν ένα μεγάλο ρίσκο με όλο αυτό", λέει.
«Θα μπορούσαμε να έχουμε νέα συνθήκη αύριο»
"Υπάρχει μια κάποια κούραση, μια κόπωση μεταξύ των πολιτών, όλοι αγωνιούν για την επίτευξη αυτής της συμφωνίας που θα δώσει σίγουρα ηρεμία και νομικές εγγυήσεις στους πολίτες και στις δύο πλευρές των συνόρων", λέει η δημοσιογράφος.
Προς το παρόν, το σύστημα των διαπερατών συνόρων δίνει ευελιξία στους πολίτες, αλλά είναι περιστασιακό. Για την Corrales, η λύση θα ήταν η Ευρωπαϊκή Ένωση να "εφαρμόσει το σύστημα εισόδων και εξόδων από τη ζώνη Σένγκεν στο Γιβραλτάρ για να διευκολύνει την κινητικότητα".
Μέχρι στιγμής, οι προτάσεις που έχει θέσει στο τραπέζι το Γιβραλτάρ υποστηρίζουν αυτή την εγγύηση του χώρου Σένγκεν, σύμφωνα με τον επικεφαλής υπουργό. Ο Πικάρντο λέει ότι το Γιβραλτάρ έχει προτείνει λύσεις που θα προστατεύσουν την ασφάλεια του Σένγκεν και θα διατηρήσουν την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. "Εάν αυτές οι λύσεις γίνουν αποδεκτές αυτή την εβδομάδα, θα μπορούσαμε να έχουμε μια συνθήκη αύριο", επιβεβαιώνει.