Ο Ομοσπονδιακός Πρόεδρος προειδοποίησε για την άνοδο του αυταρχισμού και την απειλή κατά της δημοκρατίας
Στην ομιλία του για την επέτειο της «Νύχτας των Πογκρόμ» και της Πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, ο Ομοσπονδιακός Πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγερ κάλεσε να θεωρείται η 9η Νοεμβρίου ως μια στιγμή αυτογνωσίας και ενίσχυσης της συνοχής στη χώρα.
«Η φιλελεύθερη δημοκρατία βρίσκεται υπό πίεση», προειδοποίησε ο Στάινμαγερ, επισημαίνοντας ότι λαϊκιστικά κινήματα “κάνουν εμπόριο με τον φόβο” και ότι «οι απαγορεύσεις και τα ταμπού έχουν χαθεί». Προειδοποίησε ακόμη για τη διευρυνόμενη γοητεία του αυταρχισμού, τονίζοντας πως η δημοκρατία και η ελευθερία βρίσκονται σήμερα υπό επίθεση περισσότερο από ποτέ στην ιστορία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας – τόσο από τη Ρωσία όσο και από ακροδεξιές δυνάμεις στο εσωτερικό.
Η κριτική, υπογράμμισε, «δεν είναι απλώς επιτρεπτή σε μια δημοκρατία, αλλά αναγκαία». Ωστόσο, «όσοι βρίσκουν καταφύγιο στον εξτρεμισμό, χάνουν την ευκαιρία να τη διαμορφώσουν».
Αν και προειδοποίησε ενάντια στην υπερβολική ανησυχία, ο Στάινμαγερ τόνισε: «Ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους χωρίς αυταπάτες». Παράλληλα, κάλεσε να αποφευχθεί η περαιτέρω εμβάθυνση των πολιτικών ρηγμάτων. Όταν το κέντρο και η αριστερά χαρακτηρίζουν άμεσα κάθε διαφορετική άποψη ως «ακροδεξιά» ή «ρατσιστική», τότε οι ίδιοι αποδυναμώνουν το δημοκρατικό ανάχωμα, είπε. Ζήτησε, δε, ζητήματα όπως η μετανάστευση και η ασφάλεια να μην εξισώνονται αυτόματα με τον ρατσισμό, αλλιώς θα αφεθούν στα χέρια της ριζοσπαστικής δεξιάς.
Με αφορμή τη Νύχτα των Πογκρόμ, ο Στάινμαγερ επεσήμανε ότι «εμείς, οι απόγονοι των δραστών ή των θεατών του 1938, δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να βάλουμε ένα οριστικό τέλος στον αντισημιτισμό».
«Ο αντισημιτισμός δεν επέστρεψε – υπήρχε πάντα», τόνισε ο Ομοσπονδιακός Πρόεδρος. Από τις 7 Οκτωβρίου, σημείωσε, έχει αυξηθεί ραγδαία στη Γερμανία: από δεξιά, αριστερά, από άτομα με μουσουλμανικό υπόβαθρο, αλλά και από το κέντρο.
Παρά την ευημερία, την ασφάλεια και το κράτος δικαίου, επικρατούν ανασφάλεια, ρατσισμός και αντισημιτισμός, είπε, προσθέτοντας ότι η γερμανική κοινωνία υποφέρει από απώλεια κινήτρου και συμμετοχής.
Κάλεσε τους πολίτες να μη μένουν παθητικοί: «Δεν μπορούμε πια να περιμένουμε να κοπάσει η καταιγίδα. Χρειαζόμαστε δημοκράτες που να μιλούν – στο κοινοβούλιο, στο ποδόσφαιρο, στο σχολείο, στη στάση του λεωφορείου, στη δουλειά».
Εκδήλωση μνήμης στο Παλάτι Μπελβιού
Ο Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγερ μίλησε σε εκδήλωση στο επίσημο προεδρικό μέγαρο το απόγευμα της Κυριακής. Την εκδήλωση πλαισίωσαν οι ηθοποιοί Γενς Χάρτσερ και Μαρίνα Γκάλιτς, οι οποίοι διάβασαν αποσπάσματα από συγγραφείς διαφόρων εποχών της γερμανικής ιστορίας.
Το Γραφείο του Ομοσπονδιακού Προέδρου εξήγησε πως η 9η Νοεμβρίου συμβολίζει «τόσο την αυγή της δημοκρατίας και της ελευθερίας όσο και τον τρόμο της τυραννίας και του αντισημιτισμού». Η γνώση και των δύο — του θάρρους και της ανθρωπιάς, αλλά και της δικτατορίας και της καταστροφής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας — περιέχει πολύτιμα μαθήματα για το παρόν.
Πολλαπλές δράσεις στη Γερμανία
Το πρωί, διαβάστηκαν τα ονόματα 55.696 Εβραίων που δολοφονήθηκαν στο Ολοκαύτωμα, έξω από το Εβραϊκό Κοινοτικό Κέντρο του Βερολίνου.
Η Διεθνής Επιτροπή Άουσβιτς κάλεσε σε αλληλεγγύη με τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Για αυτούς, η 9η Νοεμβρίου είναι ταυτόχρονα ημέρα μνήμης και δημοκρατίας, εξήγησε ο αντιπρόεδρος Κρίστοφ Χόιμπνερ. «Οι επιζώντες ελπίζουν ότι η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων στη Γερμανία θα σταθεί αλληλέγγυα με τη μνήμη τους – και θα ενισχύσει τη δημοκρατία απέναντι στις επιθέσεις και τα συνθήματα της άκρας δεξιάς», τόνισε ο Χόιμπνερ.
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την Πτώση του Τείχους, ο Υπουργός Πολιτισμού Βόλφραμ Βάιμερ τίμησε το θάρρος των πολιτών της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. «Η πτώση του Τείχους στις 9 Νοεμβρίου 1989 δεν ήταν δώρο της τύχης, αλλά ο καρπός ενός μακρού, δύσκολου αγώνα γενναίων ανθρώπων για ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα», είπε ο Βάιμερ.
Με αφορμή τα εγκαίνια της νέας μόνιμης έκθεσης στο Γερμανο-Γερμανικό Μουσείο του Μέτλαροϊτ, που αναδεικνύει την ιστορία της διαίρεσης και των συνεπειών της ως σήμερα, τόνισε: «Σε καιρούς που υψώνονται νέοι “τοίχοι” — όχι απαραίτητα από τσιμέντο, αλλά στις σκέψεις και τις καρδιές των ανθρώπων — το Μέτλαροϊτ είναι ένα ζωντανό μνημείο υπενθύμισης».
9η Νοεμβρίου: Μια ημερομηνία με τριπλή ιστορική σημασία
Δύσκολα μπορεί να βρεθεί άλλη ημερομηνία που να συγκεντρώνει τόσα σημεία καμπής στην ιστορία της Γερμανίας — τραγικά και ελπιδοφόρα. Η 9η Νοεμβρίου σηματοδοτεί ρήξεις και νέες αρχές: την ανακήρυξη της Δημοκρατίας το 1918, τα ναζιστικά πογκρόμ του 1938 και την πτώση του Τείχους το 1989.
1918: Η γέννηση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης
Στις 9 Νοεμβρίου 1918, λίγο πριν από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Γερμανική Αυτοκρατορία κατέρρεε. Μετά από εκατομμύρια νεκρούς, οι εργάτες και ναύτες στασίασαν, οι μονάρχες παραιτήθηκαν. Στο Βερολίνο, ο σοσιαλδημοκράτης Φίλιπ Σάιντεμαν ανακήρυξε τη Γερμανική Δημοκρατία από το Ράιχσταγκ — λίγες ώρες πριν ο Καρλ Λίμπκνεχτ, ηγέτης των Σπαρτακιστών, ανακηρύξει τη «Ελεύθερη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γερμανίας». Αυτά τα γεγονότα σηματοδότησαν τη μετάβαση από τη μοναρχία στη δημοκρατία της Βαϊμάρης.
1938: Η Νύχτα των Πογκρόμ
Τη νύχτα της 9ης προς 10η Νοεμβρίου 1938, συναγωγές πυρπολήθηκαν σε όλο το Γ΄ Ράιχ. Μέλη των Ταγμάτων Εφόδου (SA), του ναζιστικού κόμματος NSDAP και άλλοι δράστες κατέστρεψαν εβραϊκά καταστήματα, σπίτια και τόπους λατρείας, κακοποίησαν και δολοφόνησαν Εβραίους. Περίπου 30.000 άτομα συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η βία εκείνης της νύχτας ήταν κρατικά οργανωμένη και στοχευμένη. Προκλήθηκε από τη δολοφονία ενός Γερμανού διπλωμάτη στο Παρίσι από έναν Εβραίο νέο, την οποία το ναζιστικό καθεστώς χρησιμοποίησε ως πρόσχημα για να μετατρέψει τον αντισημιτισμό του σε ανοιχτή βία. Ο Υπουργός Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκαίμπελς υποδαύλισε τα πογκρόμ με εμπρηστική ομιλία. Η «Νύχτα των Πογκρόμ» σηματοδότησε το πέρασμα από τις διακρίσεις στη συστηματική εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης.
1989: Η Πτώση του Τείχους
Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, η ίδια ημερομηνία έγινε σύμβολο ελευθερίας. Το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου 1989, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Γκύντερ Σαμπόφσκι, ανακοίνωσε σε ζωντανή συνέντευξη Τύπου πως τα ταξίδια στο εξωτερικό επιτρέπονται — δήλωση που ερμηνεύτηκε ως άμεση ισχύς.
Μέσα σε λίγες ώρες, χιλιάδες Ανατολικογερμανοί κατευθύνθηκαν προς τα περάσματα των συνόρων. Οι φρουροί, αιφνιδιασμένοι, άνοιξαν τελικά τα σύνορα. Το Τείχος του Βερολίνου έπεσε, και η ειρηνική επανάσταση άνοιξε τον δρόμο για την επανένωση της Γερμανίας.