Πολλοί βουλευτές φοβούνται ότι η αποστολή των F-35 στο Ριάντ θα μπορούσε να πλήξει τη στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ
Τη Δευτέρα, μία ημέρα πριν υποδεχθεί τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στον Λευκό Οίκο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να εγκρίνει την πώληση μαχητικών F-35 αμερικανικής κατασκευής στη Σαουδική Αραβία.
«Θα το κάνουμε», δήλωσε ο Τραμπ στους δημοσιογράφους. «Θα πουλήσουμε F-35 στους Σαουδάραβες», πρόσθεσε.
Η ενδεχόμενη πώληση συνιστά σημαντική αλλαγή πολιτικής, με πιθανές επιπτώσεις στην ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και στον τρόπο με τον οποίο η Ουάσινγκτον ερμηνεύει τη διατήρηση της «ποιοτικής στρατιωτικής υπεροχής» του Ισραήλ.
Το Ριάντ έχει ζητήσει να αγοράσει έως και 48 F-35 – μια πολυδισεκατομμυριακή συμφωνία, την οποία το Πεντάγωνο ενέκρινε ενόψει της επίσκεψης του Μπιν Σαλμάν.
Τι είναι το F-35 και γιατί το θέλει η Σαουδική Αραβία
Το F-35 θεωρείται ένα από τα πιο προηγμένα μαχητικά παγκοσμίως, χάρη στις δυνατότητές του να συλλέγει και να διαμοιράζει πληροφορίες με επίγειες δυνάμεις, πλοία και άλλα αεροσκάφη. Μπορεί επίσης να επιχειρεί σε συνδυασμό με σμήνη drones, λειτουργώντας ως «εγκέφαλος» της αποστολής.
Το αεροσκάφος έχει δυνατότητα εκτέλεσης μακρινών επιθετικών επιχειρήσεων και μπορεί να εντοπίζει και να καταστρέφει πολύπλοκα συστήματα αεράμυνας πριν από βομβαρδισμούς ή επιχειρήσεις εδάφους. Έχει χρησιμοποιηθεί στον εντοπισμό στόχων του ISIS σε Ιράκ και Συρία, καθώς και σε ισραηλινές επιχειρήσεις κατά του Ιράν στη 12ήμερη σύγκρουση του Ιουνίου.
Κατασκευάζεται από τη Lockheed Martin, σε συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, τον Καναδά, τη Δανία, τη Νορβηγία και την Αυστραλία. Η πιο ακριβή εκδοχή του, το F-35B του Σώματος Πεζοναυτών, με δυνατότητα κάθετης απογείωσης/προσγείωσης, κοστίζει πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια.
Η Σαουδική Αραβία ζητά τα F-35 στο πλαίσιο ενίσχυσης της ασφάλειας της χώρας απέναντι στο Ιράν και σε συμμαχικές του παραστρατιωτικές οργανώσεις. Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν επιδιώκει επίσης στενότερους δεσμούς με τις ΗΠΑ, είτε μέσω της αγοράς των αεροσκαφών είτε μέσω μιας αμυντικής συμφωνίας αντίστοιχης με αυτή που έχει υπογραφεί με το Κατάρ.
Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο του «Οράματος 2030», το Ριάντ προσπαθεί να διαφοροποιήσει την οικονομία του, να μειώσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο και να προσελκύσει επενδύσεις σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη.
Τι απαιτούν οι ΗΠΑ για να εγκρίνουν την πώληση
Οι ΗΠΑ πωλούν F-35 μόνο σε διαχρονικούς στρατιωτικούς συμμάχους, λόγω της ευαίσθητης τεχνολογίας τους.
Το Κογκρέσο έχει τη δυνατότητα να μπλοκάρει την πώληση, ακόμη και αν την εγκρίνει ο Αμερικανός Πρόεδρος. Πολλοί βουλευτές φοβούνται ότι η αποστολή των F-35 στο Ριάντ θα μπορούσε να πλήξει τη στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ, του στενότερου συμμάχου των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
Το Ισραήλ είναι η μοναδική χώρα της περιοχής που διαθέτει F-35, και ο αμερικανικός νόμος επιβάλλει τη διασφάλιση της «ποιοτικής στρατιωτικής υπεροχής» του σε σχέση με άλλες χώρες της περιοχής.
Η ισραηλινή ανησυχία
Ισραηλινοί αξιωματούχοι εκφράζουν ανησυχία ότι η πώληση προηγμένων μαχητικών σε μια αραβική χώρα που δεν αναγνωρίζει ακόμη επισήμως το Ισραήλ θα περιορίσει την κρίσιμη αεροπορική υπεροχή του Τελ Αβίβ – ιδιαίτερα μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Το Ισραήλ εμπλέκεται σε συνεχή αντιπαράθεση με οργανώσεις που υποστηρίζονται από το Ιράν, όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και οι Χούθι στην Υεμένη, καθώς και με την ίδια την Τεχεράνη. Η υπεροχή του στο πεδίο μάχης οφείλεται εν πολλοίς στις επιχειρησιακές δυνατότητες των F-35.
Ο πρέσβης του Ισραήλ στις ΗΠΑ, Γιεσίλ Λάιτερ, επιχείρησε να υποβαθμίσει τις ανησυχίες, λέγοντας στη Jerusalem Post: «Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι τίθεται σε κίνδυνο η ποιοτική υπεροχή του Ισραήλ».
Μπορεί η Ουάσινγκτον να ικανοποιήσει ταυτόχρονα Ισραήλ και Σαουδική Αραβία;
Ο πρώην αρχηγός της ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας, Εϊτάν Μπεν Ελιγιάχου, εκτιμά ότι η πώληση F-35 στη Σαουδική Αραβία «θα αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή». Ταυτόχρονα όμως σημειώνει ότι η παράδοση των αεροσκαφών θα χρειαστεί τουλάχιστον τέσσερα χρόνια – διάστημα στο οποίο το Ισραήλ μπορεί να διατηρήσει την υπεροχή του με νέα αμερικανικά συστήματα.
Αν το Ριάντ συμφωνούσε σε εξομάλυνση σχέσεων με το Ισραήλ, το Τελ Αβίβ ίσως εμφανιζόταν πιο πρόθυμο να αποδεχθεί την πώληση. Ωστόσο, αυτό δεν διαφαίνεται σύντομα, καθώς ο Μπιν Σαλμάν θέτει ως όρο πρόοδο προς τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους – κάτι που φαντάζει ακόμη πιο απίθανο μετά την επίθεση της Χαμάς.
Η εμπειρία δείχνει ότι ζητήματα ασφαλείας μπορούν εύκολα να εκτροχιάσουν τέτοιες πωλήσεις: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ακύρωσαν το 2021 συμφωνία 23 δισ. δολαρίων για F-35, απογοητευμένα από τις καθυστερήσεις και τις επιπλοκές στις διαδικασίες έγκρισης.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για τις ΗΠΑ από μια τέτοια πώληση
Κεντρικό ζήτημα για την Ουάσινγκτον είναι η προστασία της τεχνολογίας του F-35.
Το 2019 οι ΗΠΑ απέκλεισαν την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35, μετά την αγορά από την Άγκυρα του ρωσικού συστήματος S-400. Αμερικανοί αξιωματούχοι ανησυχούσαν ότι η συνεγκατάσταση F-35 και S-400 θα επέτρεπε στη Μόσχα να συλλέξει κρίσιμα δεδομένα για τα αμερικανικά αεροσκάφη.
Παρότι το Ριάντ εξακολουθεί να θεωρεί τις ΗΠΑ βασικό του σύμμαχο, ενισχύει παράλληλα τη συνεργασία του με την Κίνα – γεγονός που προκαλεί ανησυχίες στην Ουάσινγκτον για ενδεχόμενη διαρροή τεχνολογίας.
Για τον λόγο αυτό, τα F-35 που ενδέχεται να πωληθούν στη Σαουδική Αραβία πιθανότατα θα έχουν περιορισμούς λογισμικού και μειωμένες επιχειρησιακές δυνατότητες σε σχέση με τις αμερικανικές εκδόσεις.
Ο Μπεν Ελιγιάχου υπενθυμίζει ότι σε παλαιότερη πώληση F-15 στη Σαουδική Αραβία, ορισμένα συστήματα είχαν «απενεργοποιηθεί» μετά από αμερικανοϊσραηλινές διαβουλεύσεις.