Ο ρόλος του Φαρχάτ Μενί, οι διεθνείς αντιδράσεις και τα όρια ενός αποσχιστικού εγχειρήματος στον Μαγκρέμπ
Κατά τη διάρκεια διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι στις 19 Οκτωβρίου 2025, το Κίνημα για την Αυτοδιάθεση της Καμπυλίας, γνωστό ως ΜΑΚ, ανακοίνωσε την ομόφωνη υιοθέτηση διακήρυξης ανεξαρτησίας της Καμπυλίας, παρουσία της ηγεσίας του κινήματος, της λεγόμενης κυβέρνησης της Καμπυλίας στην εξορία, καθώς και μελών του αποκαλούμενου Κοινοβουλίου της Καμπυλίας.
Η διάσκεψη όρισε ως ημερομηνία για την επίσημη ανακήρυξη της ανεξαρτησίας την 14η Δεκεμβρίου 2025, ημερομηνία που, σύμφωνα με το αποσχιστικό κίνημα, συνδέεται με προηγούμενες διεθνείς πρωτοβουλίες για τον χαρακτηρισμό της ως «Διεθνούς Ημέρας κατά της Αποικιοκρατίας».
Ο Φαρχάτ Μενί, ιδρυτής του απαγορευμένου στην Αλγερία κινήματος ΜΑΚ, δήλωσε ότι η διακήρυξη ανεξαρτησίας της Καμπυλίας δεν στρέφεται εναντίον καμίας χώρας, αλλά εντάσσεται στην άσκηση, από τους Αμαζίγ ή Καμπύλιους, του «νόμιμου δικαιώματός τους στην αυτοδιάθεση», σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Οι ηγέτες του κινήματος θεωρούν ότι η 14η Δεκεμβρίου θα αποτελέσει ένα «ιστορικό σημείο καμπής» στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Καμπυλίας και την απαρχή μιας νέας φάσης του πολιτικού τους αγώνα.
Ποιος είναι ο Φαρχάτ Μενί;
Πριν εξεταστούν οι λεπτομέρειες της διακήρυξης ανεξαρτησίας της Καμπυλίας, κρίνεται αναγκαία η σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Φαρχάτ Μενί και του κινήματος ΜΑΚ: ποιος είναι αυτός ο αμφιλεγόμενος ηγέτης, ποιοι είναι οι στόχοι του κινήματός του, ποιες οι θέσεις του για τα βασικά ζητήματα στην Αλγερία και την ευρύτερη περιοχή, και ποιος θα μπορούσε να είναι ο αντίκτυπος του σχεδίου του στην Καμπυλία και τον Μαγκρέμπ, εφόσον υλοποιηθεί.
Ο Φαρχάτ Μενί, πρώην τραγουδιστής που ζει στη Γαλλία, θεωρείται ο πιο προβεβλημένος ηγέτης των Αμαζίγ και ιδρυτής του κινήματος ΜΑΚ, το οποίο καλεί σε απόσχιση της περιοχής της Καμπυλίας από την Αλγερία. Είναι επικεφαλής της λεγόμενης «κυβέρνησης της Καμπυλίας στην εξορία», παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως εκπρόσωπο «ενός λαού με ιδιαίτερη ταυτότητα και ιστορία διαφορετική από την επίσημη ταυτότητα του αλγερινού κράτους», αν και ένα μεγάλο τμήμα των Αμαζίγ της Αλγερίας αρνείται να του αναγνωρίσει αυτόν τον ρόλο.
«Η αμαζιγική ταυτότητα αποτελεί προέκταση του αρχαίου βορειοαφρικανικού πολιτισμού, αντίστοιχη με τη λατινική ή τη σημιτική ταυτότητα, ενώ η καμπυλιανή ταυτότητα συνιστά μια ιδιαιτερότητα εντός του ευρύτερου αμαζιγικού πλαισίου, με ξεχωριστά γλωσσικά, πολιτισμικά και ιστορικά χαρακτηριστικά», έχει δηλώσει ο Μενί. Ο καλλιτέχνης που μετατράπηκε σε αποσχιστικό πολιτικό υποστηρίζει ότι, μετά την ανεξαρτησία της Αλγερίας, η Καμπυλία μετατράπηκε σε «αποικία εντός του αλγερινού κράτους».
Στάση απέναντι στο αλγερινό καθεστώς
Ο Μενί χαρακτηρίζει την εξουσία στην Αλγερία ως «δικτατορία», κατηγορώντας την ότι επικαλείται την αρχή της αυτοδιάθεσης μόνο στο εξωτερικό, αρνούμενη να την εφαρμόσει στο εσωτερικό. Την κατηγορεί επίσης ότι καταστέλλει κάθε ειρηνικό αίτημα που εκφράζεται από την Καμπυλία.
Τονίζει ότι η καμπυλιανή κοινωνία είναι εκ φύσεως κοσμική και πολιτισμικά ανεκτική, υποστηρίζοντας ότι η θρησκεία θα πρέπει να παραμένει προσωπική επιλογή, σε αντίθεση με αυτό που θεωρεί ως «πολιτική εργαλειοποίηση της θρησκείας» από τις αρχές.
Ο Φαρχάτ Μενί και το Ισραήλ
Η στάση του Μενί απέναντι στο Ισραήλ έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στην Αλγερία και τον αραβικό κόσμο, ιδίως μετά την επίσκεψή του στο Τελ Αβίβ το 2012, όπου συναντήθηκε με αξιωματούχους της Κνεσέτ και του ισραηλινού Υπουργείου Εξωτερικών. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η επίσκεψη είχε στόχο να σπάσει τις «κόκκινες γραμμές» που έχει θέσει το αλγερινό κράτος.
Χαρακτηρίζει τη στήριξή του στο Ισραήλ ως «ηθική στάση απέναντι στην τρομοκρατία» και έχει καταδικάσει τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023 από τη Χαμάς, συνδέοντας –κατά την άποψή του– την εχθρότητα απέναντι στους Καμπύλιους με τον αντισημιτισμό. Ο Μενί περιγράφει το Ισραήλ ως «συμβολικό και ηθικό σύμμαχο» της Καμπυλίας και των δυτικών δημοκρατιών.
Τονίζει ότι η αντιπαράθεσή του με το αλγερινό καθεστώς δεν στρέφεται κατά του αραβικού πληθυσμού της χώρας, καταγγέλλοντας πολιτικές επιβολής της αραβικής γλώσσας και εξάλειψης της καμπυλιανής κουλτούρας. Παράλληλα, εκφράζει την ελπίδα για στήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη, το Ισραήλ, το Μαρόκο και άλλες αραβικές χώρες.
Τι είναι το κίνημα ΜΑΚ
Το ΜΑΚ έχει τις ρίζες του στα γεγονότα της «Μαύρης Άνοιξης» του 2001, όταν η Καμπυλία συγκλονίστηκε από μαζικές διαδηλώσεις και αιματηρές συγκρούσεις, με περισσότερους από 120 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες. Το 2013, το κίνημα μετακινήθηκε από το αίτημα της αυτονομίας σε εκείνο της αυτοδιάθεσης.
Οι αλγερινές αρχές κατηγορούν το κίνημα για εμπλοκή στις πυρκαγιές του 2021 και για υποκίνηση στη δολοφονία του Τζαμάλ Μπεν Ισμαήλ, ο οποίος είχε σπεύσει να βοηθήσει στην κατάσβεση των πυρκαγιών. Το ΜΑΚ έχει χαρακτηριστεί «τρομοκρατική οργάνωση», με κατηγορίες για ξένη χρηματοδότηση και σχεδιασμό ένοπλων ενεργειών, τις οποίες η ηγεσία του αρνείται.
Το 2024, οι αρχές ανακοίνωσαν ότι απέτρεψαν απόπειρα εισαγωγής όπλων που αποδόθηκε στο ΜΑΚ, ενώ το 2025, η Γαλλία αρνήθηκε την έκδοση του στελέχους του κινήματος Αξέλ Μπελαμπασί, ο οποίος καταζητείται από την Αλγερία για τρομοκρατία.
Διεθνείς στάσεις και γεωπολιτικές προεκτάσεις
Οι διεθνείς στάσεις εμφανίζονται μικτές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς δεν χαρακτηρίζουν το κίνημα ως τρομοκρατικό και αντιμετωπίζουν τον φάκελό του ως πολιτικό. Στη Γαλλία, το κίνημα έχει περιορισμένη απήχηση σε τμήματα της καμπυλιανής κοινότητας και σε ορισμένους βουλευτές που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των Αμαζίγ.
Αντίθετα, αλγερινά μέσα ενημέρωσης κάνουν λόγο για μαροκινή και μαλιανή στήριξη, κάτι που το ΜΑΚ διαψεύδει, αν και το 2021 ο πρέσβης του Μαρόκου στον ΟΗΕ διένειμε υπόμνημα υπέρ του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των Καμπύλιων. Ανάλογη κίνηση είχε γίνει και το 2015, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης με την Αλγερία για τη Δυτική Σαχάρα.
Ο Μενί εμφανίζεται να συγκλίνει με τη θέση του Ραμπάτ, που υποστηρίζει την κυριαρχία του βασιλείου στη μαροκινή Σαχάρα, γεγονός που συνιστά παράδοξο, καθώς ζητά ανεξαρτησία για την Καμπυλία, αλλά όχι για τη Σαχάρα.
Επιπτώσεις για τους Αμαζίγ του Μαγκρέμπ
Πριν εξεταστούν οι επιπτώσεις ενός ενδεχόμενου εγχειρήματος ανεξαρτησίας, αξίζει να αποσαφηνιστεί ποιοι είναι οι Αμαζίγ. Ο ερευνητής ιστορίας Μεχντί Χασαχούς εξηγεί ότι οι Βέρβεροι ή Αμαζίγ είναι από τους αρχαιότερους λαούς της Βόρειας Αφρικής. Σήμερα, οι ομιλητές των αμαζιγικών γλωσσών συγκεντρώνονται κυρίως στην Καμπυλία και στα Όρη Αουρές, ενώ υπάρχουν επίσης στο Ριφ και το Σους στο Μαρόκο, καθώς και μεταξύ των Τουαρέγκ της Σαχάρας. Στην Τυνησία και τη Λιβύη, η παρουσία τους περιορίζεται σε ορισμένα χωριά.
Ανάλυση: Συμβολική κίνηση χωρίς ρεαλιστικές προϋποθέσεις
Ο αναλυτής Σοχάιμπ Μεζρίκι δηλώνει ότι το εγχείρημα του ΜΑΚ εκλαμβάνεται κυρίως ως συμβολικό, καθώς δεν υπάρχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία ξεχωριστού κράτους: ευρεία λαϊκή βάση, αδυναμία του κεντρικού κράτους και διεθνής αναγνώριση.
Ο ερευνητής στρατηγικής και περιφερειακής ασφάλειας Χισάμ Μοαταντάντ επισημαίνει ότι η πολιτική αξία της διακήρυξης έγκειται περισσότερο στο ότι αναδεικνύει εσωτερικές ανισορροπίες, παρά στα άμεσα αποτελέσματά της.
Σε περιφερειακό επίπεδο, οι αντιδράσεις αναμένεται να είναι επιφυλακτικές, ενώ η Ευρώπη και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα τηρήσουν πραγματιστική στάση, δίνοντας προτεραιότητα στη σταθερότητα, τη μετανάστευση και την ενέργεια.
Το συμπέρασμα των αναλυτών είναι ότι η υπόθεση αυτή λειτουργεί ως καθρέφτης βαθύτερων προβλημάτων γύρω από τη διαχείριση της πολυμορφίας. Όπως σημειώνεται, εάν η Αλγερία χειριστεί σωστά την πρόκληση, η διακήρυξη θα μπορούσε να μετατραπεί από πηγή αμηχανίας σε ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των εσωτερικών ισορροπιών.