Η πρόωρη εξόφληση των πρώτων δανείων διάσωσης δείχνει σημαντική στροφή, μειώνει το κόστος τόκων και επιταχύνει τη μείωση του χρέους, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των αγορών.
Η Ελλάδα ολοκλήρωσε αυτή την εβδομάδα την πρόωρη αποπληρωμή δανείων ύψους 5,3 δισ. ευρώ από το πρώτο της πρόγραμμα διάσωσης της ευρωζώνης.
Η εξόφληση του χρέους, που αρχικά είχε προγραμματιστεί να λήξει μετά το 2031 ή ακόμη και μέσα στη δεκαετία του 2040, αποτελεί θετικό βήμα στην πολυετή προσπάθεια της Ελλάδας να σταθεροποιήσει τα δημόσια οικονομικά της.
Υπό τον συντονισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η πληρωμή αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι η χώρα βασίζεται λιγότερο στο χρέος της εποχής της κρίσης και μειώνει το βάρος των μελλοντικών πληρωμών τόκων.
Η Δανειακή Διευκόλυνση προς την Ελλάδα (GLF) ήταν ο πρώτος μηχανισμός επείγουσας διάσωσης που δημιουργήθηκε ποτέ εντός της ευρωζώνης, σε μια περίοδο που δεν υπήρχε μόνιμο σύστημα διάσωσης της ευρωζώνης.
Θεσπίστηκε πριν από τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και παράλληλα με άλλα προγράμματα προσαρμογής κατά τη διάρκεια της κρίσης κρατικού χρέους της ευρωζώνης.
Η Ελλάδα έχασε την πρόσβαση στις αγορές το 2010 και η δανειακή διευκόλυνση απέτρεψε την άμεση χρεοκοπία της χώρας, περιορίζοντας τον κίνδυνο για τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.
Τοπικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι η πρόωρη απόσυρση αυτού του χρέους θα εξοικονομήσει περίπου 1,6 δισ. ευρώ σε πληρωμές τόκων έως το 2041. Με την άμεση μείωση των μελλοντικών δημοσιονομικών επιβαρύνσεων, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από το 120% έως το 2029.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μια χώρα που έχει τον υψηλότερο λόγο δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ στην ευρωζώνη.
Μια ελληνική οικονομική τραγωδία σε τρεις πράξεις
Από τα τέλη του 2009 έως το 2018, η Ελλάδα βίωσε μια βαθιά κρίση κρατικού χρέους, που πυροδοτήθηκε από χρόνια δημοσιονομικής κακοδιαχείρισης, μεγάλα ελλείμματα και χαμηλή ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
Η κρίση επέβαλε τρεις διεθνείς διασώσεις από την ΕΕ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, συνοδευόμενες από σκληρά μέτρα λιτότητας και επίπονες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Η διάσωση της Ελλάδας εξελίχθηκε σε φάσεις: αρχικά μέσω μιας έκτακτης κρατικής διάσωσης με διμερή δάνεια της ευρωζώνης μέσω της GLF και του ΔΝΤ την περίοδο 2010–2012. Στη συνέχεια, από το 2012 ξεκίνησε μια φάση αναδιάρθρωσης που επέβαλε ζημίες στους ιδιώτες επενδυτές και μετέφερε το χρέος σε δημόσιους φορείς. Τέλος, τέθηκε σε εφαρμογή μια τρίτη φάση με τη μορφή προγράμματος σταθεροποίησης υπό τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), που ολοκληρώθηκε το 2018.
Η GLF δεν λειτουργεί πλέον ως δανειακή διευκόλυνση, αλλά τα εναπομείναντα δάνεια της εξακολουθούν να αποπληρώνονται μέχρι σήμερα. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις επηρεάζονται έμμεσα μέσω της επίδρασης στο κόστος δανεισμού, την εμπιστοσύνη των επενδυτών και τις πιστοληπτικές αξιολογήσεις.
Περί το 2023, η Ελλάδα είχε ανακτήσει πιστοληπτική αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας από τους μεγάλους οίκους, γεγονός που αντανακλά βελτιωμένη δημοσιονομική επίδοση και θεσμική σταθερότητα. Αυτό, με τη σειρά του, συνέβαλε στη μείωση του κόστους δανεισμού.
Οι ελληνικές αποδόσεις των 10ετών ομολόγων έχουν κατά καιρούς υποχωρήσει κάτω από εκείνες μεγαλύτερων οικονομιών όπως της Ιταλίας και της Γαλλίας, μια εντυπωσιακή ανατροπή σε σχέση με την εποχή της κρίσης, όταν οι αγορές τιμολόγησαν το ελληνικό χρέος ως υψηλού κινδύνου «junk».
Είναι έξυπνη κίνηση η πρόωρη αποπληρωμή;
Το 2023, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δεσμεύτηκε ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει σε πρόωρη αποπληρωμή χρέους ύψους 5,3 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια.
Τον Ιούνιο του 2025, το συνολικό δημόσιο χρέος της χώρας ανερχόταν σε περίπου €403,2 δισ., ή σε περίπου 151% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Το μέγεθος αυτό αντιπροσωπεύει τη συνολική αξία όλων των εκκρεμών κρατικών υποχρεώσεων.
Η Ελλάδα ζήτησε από τους δανειστές της στην ευρωζώνη άδεια να αποπληρώσει πρόωρα μέρος των παλαιών δανείων διάσωσης. Αφού ο ESM και ο EFSF συμφώνησαν και ανακοίνωσαν εξαίρεση από τη διαδικασία νωρίτερα τον Δεκέμβριο, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε χρήματα που είχε ήδη αποταμιεύσει σε ειδικό λογαριασμό προκειμένου να πραγματοποιήσει την πληρωμή, αντί να δανειστεί νέα κεφάλαια.
«Η Ελλάδα συνεχίζει να σημειώνει σημαντική πρόοδο στην ενίσχυση της οικονομίας της. Αυτή η επιπλέον πρόωρη αποπληρωμή του δανείου της GLF στέλνει ένα ακόμη θετικό σήμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές, βελτιώνει τη δομή του χρέους της Ελλάδας και αντανακλά την ενισχυόμενη δημοσιονομική θέση της χώρας», είπε τότε ο Πιερ Γκραμένια, γενικός διευθυντής του ESM και διευθύνων σύμβουλος του EFSF.
Οι επικριτές της πρόωρης αποπληρωμής υποστηρίζουν ότι, παρότι μπορεί να βελτιώνει στα χαρτιά το προφίλ του χρέους της Ελλάδας, γίνεται σε βάρος της εγχώριας ρευστότητας σε μια περίοδο που τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν πιέσεις στο κόστος ζωής.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης λένε ότι τα χρήματα που χρησιμοποιούνται για επιταχυνόμενες αποπληρωμές χρέους θα μπορούσαν αντί γι’ αυτό να διοχετευθούν σε δημόσιες επενδύσεις, στήριξη μισθών ή στοχευμένα μέτρα ανακούφισης, προσφέροντας πιο άμεση τόνωση των εισοδημάτων και της οικονομικής δραστηριότητας.