Περιεχόμενο συνεργασίας

 Copernicus
Το "Περιεχόμενο συνεργατών" χρησιμοποιείται για να περιγράψει το επώνυμο περιεχόμενο που πληρώνεται και ελέγχεται από τον διαφημιζόμενο και όχι από τη συντακτική ομάδα του Euronews. Το περιεχόμενο αυτό παράγεται από εμπορικά τμήματα και δεν εμπλέκεται το συντακτικό προσωπικό ή οι δημοσιογράφοι ειδήσεων του Euronews.Ο συνεργάτης που χρηματοδοτεί, έχει τον έλεγχο των θεμάτων, του περιεχομένου και της τελικής έγκρισης σε συνεργασία με το εμπορικό τμήμα παραγωγής του Euronews.
Περιεχόμενο συνεργασίας
Το "Περιεχόμενο συνεργατών" χρησιμοποιείται για να περιγράψει το επώνυμο περιεχόμενο που πληρώνεται και ελέγχεται από τον διαφημιζόμενο και όχι από τη συντακτική ομάδα του Euronews. Το περιεχόμενο αυτό παράγεται από εμπορικά τμήματα και δεν εμπλέκεται το συντακτικό προσωπικό ή οι δημοσιογράφοι ειδήσεων του Euronews.Ο συνεργάτης που χρηματοδοτεί, έχει τον έλεγχο των θεμάτων, του περιεχομένου και της τελικής έγκρισης σε συνεργασία με το εμπορικό τμήμα παραγωγής του Euronews.
Copernicus

Το κλίμα της Ευρώπης το 2020: ρεκόρ ζέστης και καταιγίδων, καθώς η Αρκτική θερμαίνεται ανελέητα

Τμήματα θαλάσσιου πάγου νότια της Νήσου Πάιονιρ (Ρωσία) στις 14 Αυγούστου του 2020.
Τμήματα θαλάσσιου πάγου νότια της Νήσου Πάιονιρ (Ρωσία) στις 14 Αυγούστου του 2020.   -  Πνευματικά Δικαιώματα  Ευρωπαϊκή Ένωση, Απεικόνιση: Sentinel-2, Κοπέρνικος. Επεξεργασία: Πιερ Μάρκους για τη C3S.

Η έκθεση του Κοπέρνικου για την Κλιματική Κατάσταση στην Ευρώπη περιέχει τις τελευταίες εξελίξεις στον καιρό και το κλίμα της ηπείρου

Παρά τις τεράστιες δυσκολίες του 2020, το κλίμα της Ευρώπης δεν πέρασε απαρατήρητο πέρυσι. Οι εποχές στην Ευρώπη σημαδεύτηκαν από πολλά πρωτοφανή καιρικά φαινόμενα και επηρεάστηκαν από κλιματικές παραμέτρους παγκόσμιου αλλά και τοπικού χαρακτήρα. Παράλληλα, τα στοιχεία δείχνουν με βεβαιότητα πως η ευρωπαϊκή θερμοκρασία κινείται ανοδικά.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η έκθεση του 2020 για την Κλιματική Κατάσταση στην Ευρώπη (ESOTC), που εξέδωσε πολύ πρόσφατα η Υπηρεσία για την Κλιματική Αλλαγή του Κοπέρνικου, εξετάζει τα κυριότερα κλιματικά και καιρικά συμβάντα που σημειώθηκαν σε όλη την Ευρώπη το 2020, επισημαίνει τις μεταβολές και τις διακυμάνσεις, αλλά και θέτει τα στοιχεία σε βάση που αφορά όλο τον πλανήτη. Επιπλέον, η έκθεση ESOTC αφορά για πρώτη φορά όχι μόνο την ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και ολόκληρη την Αρκτική, της οποίας το κλίμα επηρεάζει σημαντικά το ευρωπαϊκό.

Το θερμότερο έτος που καταγράφηκε ποτέ στην Ευρώπη

Το 2020 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί έως σήμερα στην Ευρώπη, καθώς οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν σχεδόν κατά μισό βαθμό τα προηγούμενα ρεκόρ. Από άκρη σε άκρη της ηπείρου, οι μέσες θερμοκρασίες ξεπέρασαν τον μέσο όρο της περιόδου 1981-2010, ενώ σε βορειοανατολικές περιοχές της Ευρώπης υπερέβησαν τους 2 °C. Οι μέσες ημερήσιες ελάχιστες θερμοκρασίες στις περιοχές αυτές ήταν υψηλότερες, όπως συνέβη και με τις μέγιστες ημερήσιες θερμοκρασίες στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο.

«Είχαμε περιόδους με ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες, θερινούς καύσωνες και φθινοπωρινή ζέστη, παρότι τα φαινόμενα δεν ήταν τόσο έντονα, εκτεταμένα και διαρκή όσο τα τελευταία έτη», λέει η δρ Φραντσέσκα Γκουλιέλμο, ανώτερη επιστημονική υπάλληλος στην Υπηρεσία για την Κλιματική Αλλαγή του Κοπέρνικου (C3S) και συμμετέχουσα στην εκπόνηση της έκθεσης ESOTC.

Η πιο αναπάντεχη θερμοκρασιακή ανωμαλία σημειώθηκε τον περασμένο χειμώνα. Οι χειμερινές θερμοκρασίες ανήλθαν κατά μέσο όρο περί τον 1,9 °C σε σχέση με τις προηγούμενες καταγεγραμμένες μέγιστες και ξεπέρασαν κατά 3,4 °C τις μέσες τιμές της περιόδου 1981-2010, ωθώντας τους επιστήμονες της C3S να χαρακτηρίσουν αυτόν τον χειμώνα «ιδιαίτερα θερμό». «Ενδεικτικός του θερμού φαινομένου είναι ο αριθμός των ημερών κατά τις οποίες ο υδράργυρος παρέμεινε υπό το μηδέν προτού νυχτώσει», λέει η δρ Φρέγια Βάμποργκ, ανώτερη επιστημονική υπάλληλος της C3S και κύρια συντάκτρια της έκθεσης. «Η παρουσία ή η απουσία παγετού σε μια περιοχή είναι ειδοποιός διαφορά».

Αριθμός ημερών κατά τις οποίες σημειώθηκε ημερήσια μέγιστη θερμοκρασία υπό το μηδέν (ημέρες παγετού) τον χειμώνα του 2020 (αριστερά) και αντίστοιχος αριθμός εν συγκρίσει με την περίοδο 1981-2010 (δεξιά).
Πηγή στοιχείων: E-OBS. Εκπόνηση: C3S/Βασιλικό Ολλανδικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο.Αριθμός ημερών κατά τις οποίες σημειώθηκε ημερήσια μέγιστη θερμοκρασία υπό το μηδέν (ημέρες παγετού) τον χειμώνα του 2020 (αριστερά) και αντίστοιχος αριθμός εν συγκρίσει με την περίοδο 1981-2010 (δεξιά).

Οι συνθήκες στη βόρεια και στην ανατολική Ευρώπη ήταν ασυνήθιστες, καθώς ο χειμώνας στη Βαλτική Θάλασσα, στη Φινλανδία και στη δυτική Ρωσία ήταν έως και 8 °C θερμότερος σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 1981-2010. Αυτό προκάλεσε τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη πτώση στον αριθμό των ημερών με κίνδυνο από συνθήκες δριμέος ψύχους, μειώνοντας την παγοκάλυψη στη Βαλτική Θάλασσα και στον Φινλανδικό Κόλπο. «Αυτόν τον χειμώνα, είχαμε τον χαμηλότερο αριθμό ημερών με δριμύτατο έως δριμύ ψύχος κατά τη διάρκεια της ημέρας από τη δεκαετία του 1980», λέει η δρ Γκουλιέλμο. «Είχε ήδη παρατηρηθεί μια ανοδική τάση θερμοκρασίας στην Ευρώπη – μέχρι στιγμής, έχουμε δει άνοδο κατά 2,2 °C σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής περιόδου».

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες, ωστόσο, δεν ήταν εξίσου ασυνήθιστες με τις χειμερινές και τις φθινοπωρινές. Μολονότι ο Ιούνιος στη βορειοανατολική Ευρώπη ήταν ιδιαίτερα θερμός, στη Μεσόγειο, στην κεντρική Ευρώπη και στα Βαλκάνια, περιοχές που είχαν πληγεί από έντονη ζέστη το 2018 και το 2019, καταγράφηκαν λιγότερες πολύ θερμές ημέρες συγκριτικά με τον μέσο όρο της περιόδου 1981-2010.

Μια απότομα άνομβρη άνοιξη και ένας πρωτοφανής κυκλώνας

Λίγα ήταν τα συμβάντα που σημάδεψαν μια τυπική, κατά τα άλλα, χρονιά για τις βροχοπτώσεις στην Ευρώπη. Τον Φεβρουάριο, μέσα σε έναν πιο βροχερό χειμώνα από ό,τι συνήθως, σημειώθηκαν οι περισσότερες βροχοπτώσεις του έτους, γεγονός που επηρέασε εκτενείς περιοχές στη δυτική Ευρώπη, ενώ η στάθμη των υδάτων σε ποταμούς, όπως στην περίπτωση του Ρήνου, έφτασε στο ανώτερο σημείο από τις αρχές του μήνα. Ύστερα, όμως, τα πράγματα άλλαξαν. «Το πέρασμα από έναν βροχερό χειμώνα σε μια άνομβρη άνοιξη προέκυψε σε ένα εντυπωσιακά σύντομο διάστημα», λέει ο δρ Ντέιβιντ Λάβερς, μέλος της ομάδας σύνταξης της έκθεσης και επιστήμονας του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ΕΚΜΜΠ), τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του οποίου επικεντρώνονται στον παγκόσμιο υδρολογικό κύκλο. «Αυτό είναι εμφανές στις βροχοπτώσεις, στην υγρασία του εδάφους και τις ποτάμιες ροές, ενώ οι επιπτώσεις στη βλάστηση ήταν σοβαρές». Σύμφωνα με την έκθεση, η ανομβρία, η ασυνήθιστη απουσία νεφώσεων και η έντονη ηλιοφάνεια κατά τους εαρινούς μήνες ενέτειναν την εξάτμιση του νερού στο έδαφος και προκάλεσαν την πιο ξηρή άνοιξη των τελευταίων σαράντα ετών στη δυτική Ευρώπη.

Τον Οκτώβριο, όμως, λόγω του κυκλώνα Άλεξ έσπασε κάθε ρεκόρ ημερήσιων βροχοπτώσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Βρετάνη, καθώς και στις γαλλικές και ιταλικές Θαλάσσιες Άλπεις. Στις Θαλάσσιες Άλπεις, η πνοή ενός νοτισμένου θερμού αέρα από τη νοτιοδυτική περιοχή της Μεσογείου προκάλεσε κατολισθήσεις και πλημμύρες στη Γαλλία και στην Ιταλία, επιφέροντας μάλιστα βλάβες στις υποδομές. Για πρώτη φορά εντός 40 ετών, η Γαλλία επλήγη από τόσο έντονες καταιγίδες στις αρχές του φθινοπώρου, ενώ και στην ιταλική περιφέρεια του Πιεντμόντ, για πρώτη φορά μέσα σε 70 χρόνια, καταγράφηκαν τόσο υψηλά επίπεδα υετού. Στο Ηνωμένο Βασίλειο καταγράφηκαν 31,7 χιλιοστά βροχής εντός 24 ωρών, γεγονός που κατέστησε την 3η Οκτωβρίου την πιο βροχερή μέρα των τελευταίων 130 ετών για τη χώρα.

Σύμφωνα με ειδικούς, παραμένει δύσκολο να προσδιοριστεί αν τα φαινόμενα βροχής σε όλη την Ευρώπη γίνονται ολοένα πιο ακραία. Ωστόσο, η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Γαλλίας εκτιμά πως έχει αυξηθεί κατά 22% η σφοδρότητα των βροχοπτώσεων στη λεκάνη της Μεσογείου μέσα στα τελευταία 50 χρόνια, ενώ η συχνότητα των σφοδρών βροχοπτώσεων σχεδόν διπλασιάστηκε μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα.

Χαμηλών τόνων πυρκαγιές

Τη χρονιά αυτήν, ο κίνδυνος για πυρκαγιές ήταν κάτω του μέσου, και μόνο σε περιοχές όπως τα Βαλκάνια και η ανατολική Ευρώπη εκδηλώθηκε υψηλότερος κίνδυνος τον χειμώνα και την άνοιξη, ιδίως όταν οι συνθήκες υγρασίας διακόπηκαν απότομα και επικράτησε ξηρασία. Και οι εκπομπές λόγω πυρκαγιών ήταν ανάμεσα στις χαμηλότερες από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή τους, 18 χρόνια νωρίτερα. Μόνο στη νοτιοδυτική Γαλλία και στα Βαλκάνια κυμάνθηκαν σε επίπεδα άνω του μέσου όρου. Παρ’ όλα αυτά, το καλοκαίρι –κατεξοχήν περίοδος αιχμής για τις πυρκαγιές στις μεσογειακές περιοχές– οι εκπομπές από τις πυρκαγιές έπεσαν αρκετά χαμηλότερα από τον μέσο όρο της περιόδου 2003-2019.

Ό,τι συμβαίνει στην Αρκτική σπανίως μένει στην Αρκτική

«Η άνοδος της θερμοκρασίας στην Αρκτική το 2020 σηματοδοτεί κλιματικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο», λέει η δρ Βάμποργκ. «Αποτελεί καίρια φάση της χρονιάς που μας πέρασε». Η Αρκτική πρωτοστατεί ανάμεσα στις περιοχές του κόσμου όπου εκδηλώθηκαν μεγάλες αποκλίσεις στη θερμοκρασία κατά το 2020, με άνοδο 2,2 °C από τον μέσο όρο της περιόδου 1981-2010, ενώ στον υπόλοιπο πλανήτη παρατηρήθηκε άνοδος κατά 0,6 °C.

Οι σιβηρικές εκτάσεις της Αρκτικής επλήγησαν πολύ σοβαρά. Το 2020, η θερμοκρασία ανήλθε κατά 4,3 °C πάνω από τον μέσο όρο, καταρρίπτοντας κατά πολύ τα ρεκόρ του 2011 και του 2016, όταν στην περιοχή σημειώθηκε άνοδος από τον μέσο όρο κατά 2,5 °C. «Πρόκειται για απόρροια της γενικότερης τάσης για πιο ταχεία άνοδο της θερμοκρασίας στην Αρκτική συγκριτικά με τον υπόλοιπο κόσμο – τουλάχιστον με διπλάσια ή τριπλάσια ταχύτητα», λέει ο δρ Ζιλιέν Νικολά, ειδικός επανανάλυσης και ένας εκ των συντακτών της έκθεσης ESOTC.

«Σαφώς, υπήρξαν μηχανισμοί ανατροφοδότησης εξαιτίας των οποίων το 2020 ήταν τόσο θερμό», λέει ο δρ Νικολά. «Ένας εξ αυτών είναι το φαινόμενο της λευκαύγειας, που σχετίζεται με την ανακλαστικότητα της επιφάνειας. Οι υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν μείωση της παγοκάλυψης στις αρχές της άνοιξης και ταχύτερη τήξη. Έτσι, αποκαλύπτεται το πιο σκουρόχρωμο έδαφος, το οποίο απορροφά περισσότερη θερμότητα και ανεβάζει περαιτέρω τη θερμοκρασία. Αυτό έπαιξε σίγουρα ρόλο, ειδικά όταν σημειώθηκαν καύσωνες σε τμήμα της Σιβηρίας κατά την άνοιξη». Στην άνευ προηγουμένου ζέστη συνέβαλαν επίσης οι άνεμοι, το ασυνήθιστα πιο ξηρό έδαφος και οι εκτεταμένες πυρκαγιές. Η θερμότητα στον Αρκτικό Ωκεανό επηρέασε και τις καλυμμένες από θαλάσσιο πάγο περιοχές, στις οποίες τον Σεπτέμβριο καταγράφηκε η δεύτερη μεγαλύτερη μείωση από το 1979. Συγκεκριμένα, τα επίπεδα παγοκάλυψης ήταν κατά 35% πιο χαμηλά από τον μέσο όρο της περιόδου 1981-2010. Τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο, παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη μείωση στα χρονικά για αυτήν την περίοδο.

Ρεκόρ κατέρριψαν και οι πυρκαγιές στη Σιβηρία, απελευθερώνοντας σχεδόν 58 εκατομμύρια τόνους άνθρακα στην ατμόσφαιρα, δηλαδή διπλάσια ποσότητα σε σχέση με το 2019, το έτος που κατείχε το προηγούμενο ρεκόρ. Και πάλι, η ανοιξιάτικη ανομβρία, η μειωμένη υγρασία του εδάφους και το γεγονός πως δεν υπήρχε χιόνι στο μεγαλύτερο μέρος της Σιβηρίας κατά τα μέσα Ιουνίου –έναν μήνα νωρίτερα απ’ ό,τι συνήθως– συντέλεσαν στην πρόωρη έναρξη της περιόδου των πυρκαγιών και ενίσχυσαν την έντασή τους.

Η στενή σχέση ανάμεσα στις συνθήκες που επικρατούν στην Ευρώπη και στην Αρκτική συνιστά έναν από τους λόγους που το ενδιαφέρον της έκθεσης ESOTC στράφηκε επίσης σε ολόκληρη την περιοχή της Αρκτικής. «Δεν γίνεται να ασχοληθούμε μόνο με το ευρωπαϊκό τμήμα της Αρκτικής. Πρέπει να βλέπουμε το δάσος, όχι το δέντρο», λέει ο δρ Νικολά. «Ό,τι συμβαίνει στην Αρκτική έχει συνέπειες στον καιρό και στο κλίμα της Ευρώπης επίσης». Για την ακρίβεια, οι ήπιες θερμοκρασίες που επικρατούσαν στις αρχές του 2020 στην Ευρώπη οφείλονταν σε μια μεγάλη θερμή αέρια μάζα πάνω από τη Σιβηρία. Αυτό που συνέβη και στις δύο περιοχές προκλήθηκε από το ίδιο κλιματικό φαινόμενο».

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ασυνήθιστη απίσχνανση του όζοντος στον Βορρά

«Η τρύπα του όζοντος στην Ανταρκτική είναι ευρύτατα γνωστή. Στην Αρκτική, οι συνθήκες είναι διαφορετικές και το στρώμα του όζοντος παρουσιάζει μικρότερη αραίωση», λέει ο δρ Νικολά. «Το 2020 αυτό άλλαξε κάπως, διότι παρατηρήθηκε μια σπάνια περίπτωση απίσχνανσης του όζοντος στην Αρκτική κατά τον Μάρτιο και τις αρχές του Απριλίου. Δεν πρόκειται μεν για τρύπα του όζοντος, όπως στην Ανταρκτική, όμως δεν παύει να είναι η χαμηλότερη συγκέντρωση στρατοσφαιρικού όζοντος που έχει καταγραφεί στην Αρκτική».

Αναζητώντας μια εξήγηση, η έκθεση ESOTC στρέφεται προς τον πολικό στρόβιλο: έναν δακτύλιο σφοδρών δυτικών ανέμων που κυκλώνει τον Βόρειο Πόλο και παρουσιάζει διακυμάνσεις από έτος σε έτος. Η ισχύς του επηρεάζει την ποσότητα του πολικού αέρα που αναμειγνύεται με αέρα από χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη στην ανώτερη ατμόσφαιρα, εκεί όπου λαμβάνει χώρα ο σχηματισμός του όζοντος υπό τις κατάλληλες θερμοκρασίες. «Ο πολικός στρόβιλος εκδηλώθηκε με ασυνήθιστη ισχύ, την οποία και διατήρησε για περισσότερο καιρό από ό,τι συνήθως», λέει ο δρ Νικολά. «Εγκλώβισε ψυχρές μάζες αέρα πάνω από τις βόρειες πολικές περιοχές και δεν άφησε τον αέρα στον Βορρά να αναμιχθεί με αέρα από μέσα γεωγραφικά πλάτη, που είναι πλουσιότερος σε όζον». Τα ήδη χαμηλά επίπεδα όζοντος στα βόρεια μειώθηκαν επιπλέον προς τα τέλη του πολικού χειμώνα, όταν υπήρξε ξανά ηλιοφάνεια και άρχισαν να ενεργοποιούνται στην ατμόσφαιρα χημικά στοιχεία που καταστρέφουν το όζον.

Ανυποχώρητη η άνοδος των εκπομπών αεριών του θερμοκηπίου σε όλο τον πλανήτη

Παρά την προσωρινή αναστολή των δραστηριοτήτων που επέφερε η πανδημία COVID-19, οι συγκεντρώσεις CO2 ανήλθαν κατά 0,6% ή σχεδόν κατά 2,3 μέρη ατμοσφαιρικού αέρα ανά εκατομμύριο (ppm). Και μολονότι η άνοδος είναι κατά τι χαμηλότερη σε σχέση με τα τελευταία έτη, τα στοιχεία έδειξαν πως οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις των αερίων θερμοκηπίου για το 2020 άγγιξαν τις υψηλότερες ετήσιες μέσες τιμές τους από το 2003, σύμφωνα με τις δορυφορικές καταγραφές της CAMS, της Υπηρεσίας Ατμοσφαιρικών Παρατηρήσεων του Κοπέρνικου. «Ο κόσμος θα ανέμενε μια σαφή πτώση στα επίπεδα των εκπομπών. Όμως, παρότι υπήρξε μείωση στις εκπομπές, δεν πάψαμε να ενισχύουμε την παρουσία αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Συνεπώς, οι συγκεντρώσεις παρέμειναν σταθερά ανοδικές», λέει η δρ Βάμποργκ. «Παρατηρήθηκε μια μικρή αλλά ανεπαίσθητη διαφορά. Το μέγεθός της θα έπρεπε να είναι πολλαπλάσιο».

Η ετήσια παρακολούθηση των κλιματικών συνθηκών παραμένει ουσιώδους σημασίας για την κατανόηση των μακροπρόθεσμων μεταβολών του κλιματικού συστήματος. Για τη σύνταξη των στοιχείων της έκθεσης χρησιμοποιήθηκαν πολλά και διαφορετικά είδη δεδομένων. Ο συνδυασμός δορυφορικών δεδομένων ή δεδομένων εδάφους με υπολογιστικά μοντέλα είναι ένα μόλις παράδειγμα του πλούτου των πηγών που αξιοποιήθηκαν για την επίρρωση των ευρημάτων. «Τα περσινά στοιχεία επαληθεύουν την αναμενόμενη άνοδο της θερμοκρασίας παγκοσμίως», λέει η δρ Βάμποργκ. «Οι πρωτοφανείς υψηλές θερμοκρασίες γίνονται πιο συχνό φαινόμενο. Οπότε, έχει μεγάλη σημασία να πραγματοποιούμε παρατηρήσεις κάθε χρόνο. Ο συνδυασμός δεδομένων είναι που αποκαλύπτει τις γενικότερες τάσεις.»