«Παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία: Το σχέδιο Τραμπ ανατρέπει τα δεδομένα

Το νέο ειρηνευτικό σχέδιο που προωθείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει ανατρέψει τα δεδομένα αναφορικά με την πρόταση της Κομισιόν να χρησιμοποιηθούν τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για να στηρίξει την Ουκρανία.

Αιφνιδιάζοντας τους Ευρωπαίους, το σχέδιο της Ουάσιγκτον περιλαμβάνει όρο να ξεμπλοκαριστούν τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και να μεταφερθούν σε επενδυτικό ταμείο που θα διαχειρίζεται η Ουάσινγκτον. Σύμφωνα με τον συγκεκριμένο όρο του σχεδίου, η Ρωσία όχι μόνο δεν θα καταβάλλει αποζημιώσεις, αλλά θα επωφεληθεί και εμπορικά.

Το σχέδιο, το οποίο έχει παρουσιαστεί στο Κίεβο, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τον διακηρυγμένο στόχο της ΕΕ να υποχρεωθεί η Ρωσία να καταβάλλει πολεμικές αποζημιώσεις για τη στήριξη των οικονομικών και στρατιωτικών αναγκών της Ουκρανίας.

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε την Παρασκευή ότι η χώρα του βρίσκεται αντιμέτωπη με "μια πολύ δύσκολη επιλογή: είτε απώλεια της αξιοπρέπειας, είτε κίνδυνος απώλειας ενός βασικού εταίρου" αναφερόμενος στις ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον έχει στείλει τελεσίγραφο στο Κίεβο να απαντήσει θετικά στην πρόταση έως το τέλος της επόμενης εβδομάδας.

Το σχέδιο 28 σημείων, το οποίο συντάχθηκε χωρίς διαβούλευση με τους Ευρωπαίους και αποτέλεσε αντικείμενο απευθείας διαπραγμάτευσης της Ουάσιγκτον με τη Μόσχα, περιλαμβάνει όρο που αφορά τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, η αξία των οποίων εκτιμάται σε περίπου 300 δισεκατομμύρια ευρώ σε όλες τις δικαιοδοσίες της G7.

Το κείμενο προωθεί τη δημιουργία δύο ξεχωριστών ταμείων: ένα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ με ευρωπαϊκή συμμετοχή για τη χρηματοδότηση της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης της Ουκρανίας και ένα άλλο που θα συγκροτήσουν οι ΗΠΑ και η Ρωσία για την ανάπτυξη "κοινών έργων σε συγκεκριμένους τομείς".

Το σημείο 14 αναφέρει: "100 δισεκατομμύρια δολάρια σε δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα επενδυθούν σε προσπάθειες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την ανοικοδόμηση και επενδύσεις στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ θα λάβουν το 50% των κερδών από αυτό το εγχείρημα. Η Ευρώπη θα καταβάλει 100 δισεκατομμύρια δολάρια για να αυξήσει το ποσό των επενδύσεων που είναι διαθέσιμο για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Τα παγωμένα κεφάλαια θα ξεπαγώσουν".

Το υπόλοιπο των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων, αναφέρεται επίσης στο κείμενο, "θα επενδυθεί σε ένα ξεχωριστό αμερικανο-ρωσικό επενδυτικό σχήμα που θα υλοποιήσει κοινά έργα σε συγκεκριμένους τομείς. Το ταμείο αυτό θα έχει ως στόχο την ενίσχυση των σχέσεων και την αύξηση των κοινών συμφερόντων, ώστε να δημιουργηθεί ένα ισχυρό κίνητρο για να μην επιστρέψουν οι συγκρούσεις".

Με τον τρόπο αυτό, η Ρωσία θα εξασφάλιζε μια προσοδοφόρα διευθέτηση ενός πολέμου που η ίδια ξεκίνησε.

Παρόλα αυτά, το κείμενο της πρότασης που διέρρευσε είναι ασαφές σχετικά με το πώς θα λειτουργούσαν στην πράξη αυτά τα ταμεία που βασίζονται σε δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία.

Δεν εξηγεί αν τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια που θα έδινε η Ευρώπη στο ταμείο θα προέρχονταν από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ή με ποιο τρόπο θα χρησιμοποιούνταν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Σίγουρα πάντως το σχέδιο των ΗΠΑ έχει ως στόχο να επωφεληθεί η Ουάσιγκτον από τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία, όπως έκανε προηγουμένως με τους ορυκτούς πόρους της Ουκρανίας.

Δημόσια, η ΕΕ επιμένει ότι θα προχωρήσει το σχέδιογια τις αποζημιώσεις.

"Μπορώ να επιβεβαιώσω ότι οι συνεχιζόμενες εντατικές εργασίες σχετικά με τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα συνεχιστούν", δήλωσε την Παρασκευή ο επικεφαλής εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Κατ' ιδίαν, αξιωματούχοι και διπλωμάτες παραδέχονται ότι το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο, που συντάχθηκε χωρίς την Ευρώπη, ενέχει σοβαρό κίνδυνο να εκτροχιάσει τη στρατηγική της ΕΕ.

Καθώς το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων φυλάσσεται σε έδαφος της ΕΕ, οι 27 εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρή επιρροή στη Μόσχα. Όμως το σημείο 14 εξουδετερώνει ουσιαστικά κάθε μοχλό πίεσης που θα μπορούσε να ασκήσει η ΕΕ στις συνομιλίες και θα θέσει το μπλοκ σε δυσχερή θέση.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα: Λεπτέες ισορροπίες

Ακόμη και πριν από την εμφάνιση του ειρηνευτικού σχεδίου 28 των σημείων, το ευρωπαϊκό σχέδιο για τις αποζημιώσεις αντιμετώπιζε ισχυρές αντιστάσεις και εντός του μπλοκ, με το Βέλγιο να ηγείται των "ανταρτών".

Η χώρα φιλοξενεί το Euroclear, το κεντρικό αποθετήριο τίτλων που φυλάσσει 185 δισεκατομμύρια ευρώ από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, και έχει το κλειδί για να ξεκλειδώσει την πρόταση. Το Βέλγιο απαιτεί εγγυήσεις από άλλα κράτη μέλη για να προστατευτεί από ενδεχόμενα αντίποινα της Μόσχας.

Χωρίς "ισχυρές εγγυήσεις" και "συμβατικά καθορισμένη κάλυψη κινδύνων", το Βέλγιο δεν θα δώσει ποτέ τη συγκατάθεσή του, δήλωσε ο πρωθυπουργός Bart De Wever.

Η Σλοβακία από την πλευρά της δηλώνει ότι δεν θα εγκρίνει το δάνειο εάν μέσω αυτού παρασχεθεί στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο, ενώ η Ουγγαρία αντιτίθεται σθεναρά στο όλο σχέδιο, χαρακτηρίζοντάς το "κατηγορηματικά παράλογο".

Εν τω μεταξύ, η Γερμανία, η Πολωνία, οι Σκανδιναβικές χώρες και τα κράτη της Βαλτικής τάσσονται σθεναρά υπέρ των πολεμικών επανορθώσεων.

"Για μένα δεν υπάρχει εναλλακτική λύση", δήλωσε τον περασμένο μήνα η πρωθυπουργός της Δανίας Μέτε Φρεντέρικσεν, αποκλείοντας την περίπτωση δανεισμού της ΕΕ. "Για να είμαι ειλικρινής, είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός και μου αρέσει πραγματικά η ιδέα ότι η Ρωσία πληρώνει για τις ζημιές που διέπραξε στην Ουκρανία".

Μια σημαντική ομάδα κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Ιταλίας, δεν έχουν ακόμη αποφασίσει και θέλουν να εξετάσουν τις δύο άλλες επιλογές που παρουσίασε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σε επιστολή προς τους ηγέτες της ΕΕ αυτή την εβδομάδα και τις οποίες είδε το Euronews. Η επιστολή εστάλη λίγες ημέρες πριν διαρρεύσει στον Τύπο το αμερικανορωσικό σχέδιο.

• Επιλογή 1: διμερείς συνεισφορές από κάθε κράτος μέλος.
• Επιλογή 2: κοινός δανεισμός σε επίπεδο ΕΕ.
• Επιλογή 3: το δάνειο για τις αποζημιώσεις με βάση τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.

Διπλωμάτες που ρωτήθηκαν από το Euronews παραδέχονται ότι η Επιλογή 1 (οι διμερείς συνεισφορές) δεν έχει πιθανότητες επιτυχίας, καθώς θα παρέχεται σε εθελοντική βάση και θα μπορούσε να δημιουργήσει βαθιές αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών, εκείνων που είναι πρόθυμα να συνεισφέρουν σημαντικά και εκείνων που επιλέγουν να εξαιρεθούν.

Η επιλογή 2 θεωρείται πιο ρεαλιστική. Πρώτον, ο κοινός δανεισμός θα εξασφάλιζε μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Θα εξαλείψει τη νομική αβεβαιότητα που απορρέει από την τύχη των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.

Ωστόσο, θα είχε άμεσο δημοσιονομικό αντίκτυπο στα κράτη μέλη, τα οποία θα καλούνταν να πληρώνουν κάθε χρόνο τους τόκους που συνδέονται με την έκδοση. (Η Ουκρανία θα επέστρεφε το κεφάλαιο μόνο εάν η Ρωσία συμφωνούσε σε αποζημιώσεις).

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως πρόσθετη εγγύηση για το κοινό χρέος. Αλλά κάτι τέτοιο θα απαιτούσε ομοφωνία, μια δύσκολη υπόθεση, δεδομένης της αντίθεσης της Ουγγαρίας στην παροχή βοήθειας προς την Ουκρανία με οποιαδήποτε ιδιότητα.

Τέλος, η επιλογή 3, το δάνειο με βάση τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, θεωρείται πλεονεκτική, επειδή θα περιλάμβανε νέο χρέος, όχι πληρωμές τόκων από τα κράτη μέλη, καμία πρόσθετη πίεση στους εθνικούς προϋπολογισμούς, ενώ θα λυνόταν και το πρόβλημα της χρηματοδότησης της Ουκρανίας.

Ωστόσο, θα απαιτούσε "νομικά δεσμευτικές, άνευ όρων, αμετάκλητες και κατ' απαίτηση εγγυήσεις" για την κάλυψη όχι μόνο της πίστωσης αλλά και τυχόν διαιτητικών ανταμοιβών, προειδοποίησε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Το δάνειο για τις αποζημιώσεις θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει "επιπτώσεις" στην ευρωζώνη, εάν οι ξένοι επενδυτές το εκλάβουν ως δήμευση, η οποία είναι παράνομη.

Αυτό, σύμφωνα με διπλωμάτες που μίλησαν στο Euronews, είναι ένα σημείο που δεν αντιμετωπίζεται "ελαφρά τη καρδία" από τα κράτη μέλη, τα οποία ανησυχούν ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα μπορούσαν να αντιδράσουν αρνητικά και η Ρωσία θα μπορούσε να κινηθεί δικαστικά και να κερδίσει.

Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα βαραίνουν έντονα στο μυαλό των χωρών με μεγάλη επιρροή και υψηλό χρέος, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, οι οποίες θα πρέπει να συνεισφέρουν ανάλογα με το οικονομικό τους μέγεθος σε οποιοδήποτε σενάριο.

Αρχικά, η ΕΕ ήλπιζε να κλείσει μια συμφωνία σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης της Ουκρανίας μέχρι τη συνάντηση των ηγετών στις Βρυξέλλες στις 18 Δεκεμβρίου, χρησιμοποιώντας μια επιλογή ή έναν συνδυασμό των επιλογών, τις οποίες περιέγραψε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Αλλά το ειρηνευτικό σχέδιο των ΗΠΑ, το οποίο έχει βάλει τους Ευρωπαίους στη γωνία, σε συνδυασμό με τις αμφιβολίες σχετικά με την επιλογή του δανεισμού μέσω των ρωσικών περιουσιακών στοιχειων, έχει αφήσει την υπόθεση στον αέρα.