Οι Αμερικανοί αναζητούν την ιταλική τους καταγωγή χάρη σε ειδικούς στη γενεαλογία, σε εξετάσεις DNA και στην άνοδο του τουρισμού καταγωγής.
Ο πατέρας του Τζιμ Φιορίνι ήταν ένας από τους πάνω από δύο εκατομμύρια Ιταλούς που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, παρακινημένοι από την υπόσχεση του Αμερικανικού Ονείρου. Έστησε μια επιτυχημένη κατασκευαστική εταιρεία, απασχολώντας άλλους Ιταλούς με άδειες εργασίας, αλλά η Μεγάλη Ύφεση άφησε βαρύ αποτύπωμα.
Ο Φιορίνι θυμάται τον πατέρα του να είναι «συγκινημένος για τα παιδικά του χρόνια και για το πώς η μετακόμιση στις ΗΠΑ έκανε τα πράγματα να αλλάξουν προς το χειρότερο για εκείνον».
Ζώντας πλέον στην Πενσυλβάνια, ο Φιορίνι άρχισε πρόσφατα να ερευνά την ιταλική του καταγωγή, ελπίζοντας να κλείσει τον κύκλο της «αναγκαστικής μετανάστευσης» του πατέρα του και να ανακαλύψει το «σπίτι» του στην Ιταλία.
Και η ιστορία του δεν είναι ασυνήθιστη.
Η άνοδος του τουρισμού καταγωγής
Όλο και περισσότεροι Αμερικανοί αναζητούν το παρελθόν τους για να ανακαλύψουν δεσμούς καταγωγής στην Ευρώπη, ιδίως στην Ιταλία, μια τάση γνωστή ως τουρισμός καταγωγής.
«Τα τελευταία χρόνια, η Ιταλία έχει γίνει κεντρικός προορισμός για τον τουρισμό καταγωγής, μια αυξανόμενη τάση όπου οι ταξιδιώτες δεν πηγαίνουν απλώς να δουν τα αξιοθέατα, αλλά για να ξανασυνδεθούν με την κληρονομιά τους», λέει η Τζένιφερ Σόνταγκ, διευθύνουσα σύμβουλος και ιδρύτρια της ViaMonde, μιας εταιρείας μετεγκατάστασης που βοηθά Αμερικανούς να εντοπίσουν την καταγωγή τους στην Ιταλία.
«Βλέπουμε τόσους πολλούς ανθρώπους, νέους και μεγαλύτερους, που θέλουν να μάθουν περισσότερα για το από πού προέρχονται».
Για πολλούς Ιταλοαμερικανούς δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς, η αναζήτηση αυτών των ριζών μοιάζει με μάταιο κυνήγι. Τα αρχεία είναι ασαφή, τα ονόματα έχουν αλλάξει ή έγγραφα έχουν χαθεί.
Όμως οι εξελίξεις στη γενεαλογία, οι εξετάσεις DNA και η άνθηση εξειδικευμένων υπηρεσιών εντοπισμού καταγωγής τροφοδοτούν ολοένα και περισσότερες ιστορίες επιτυχίας.
Γιατί η Ιταλία έχει γίνει πόλος έλξης για τον τουρισμό καταγωγής
Η Ιταλία είναι ένας από τους βασικούς προορισμούς για Αμερικανούς τουρίστες που αναζητούν την καταγωγή τους. Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, οι οικονομικές συνθήκες ήταν ζοφερές, ιδίως στον νότο και στο νησί της Σικελίας, ενώ το πολιτικό κλίμα ήταν ασταθές.
Πολλοί κάτοικοι της ίδιας κοινότητας συνήθως μετανάστευαν στο ίδιο μέρος.
«Το τυπικό πρότυπο μετανάστευσης ήταν να φεύγουν πρώτα οι νεαροί άνδρες στο εξωτερικό, να βρίσκουν δουλειά και στη συνέχεια να παρακινούν περισσότερους άνδρες από το χωριό τους να τους ακολουθήσουν. Μόλις εδραιώνονταν, καλούσαν τις συζύγους και τις συντρόφους τους», εξηγεί η Σόνταγκ, που έχει επίσης ιταλική καταγωγή.
«Αυτή η συγκεντρωμένη μετανάστευση δημιουργεί φυσιολογικά εστίες τουρισμού καταγωγής σε όλη την Ιταλία.»
Με την πρόοδο της τεχνολογίας, γίνεται ευκολότερο για τους απογόνους να εντοπίσουν τον τόπο γέννησης των προγόνων τους στην Ιταλία, και όλο και περισσότεροι συνεχίζουν την αναζήτηση, σε βαθμό που η Ιταλία κήρυξε το 2024 Anno del Turismo delle Radici (Έτος του Τουρισμού της Καταγωγής).
Ένα πρακτορείο ντετέκτιβ που ερευνά την ιταλική καταγωγή
Η αναζήτηση στοιχείων δεκαετιών για μέλη της οικογένειας συχνά αποδεικνύεται επίπονη και χωρίς αποτέλεσμα.
«Κύρια δυσκολία είναι η αντιμετώπιση συχνών λαθών στην ορθογραφία ή της αγγλοποίησης ιταλικών ονομάτων που έγινε για να περιοριστεί ο αντιιταλικός ρατσισμός που επικρατούσε στις αρχές του 20ού αιώνα», λέει η Σόνταγκ.
Πολλά αρχεία δεν έχουν ψηφιοποιηθεί ούτε είναι προσβάσιμα στο κοινό. Γι’ αυτό, απόγονοι όπως ο Φιορίνι απευθύνονται σε ειδικούς.
Η εταιρεία της Σόνταγκ πραγματοποιεί στην ουσία έρευνα τύπου ντετέκτιβ για να εντοπίσει τις ρίζες των πελατών της.
«Διαθέτουμε γενεαλόγους στο προσωπικό που συνεργάζονται με τους πελάτες για να αναζητήσουν ιταλικές ληξιαρχικές πράξεις γέννησης, καταλόγους πλοίων, αρχεία διαζυγίων και πιστοποιητικά θανάτου σε πολλές πόλεις, πολιτείες και μερικές φορές χώρες, μέχρι να φτάσουν στον τωρινό αιτούντα», λέει.
Το αρχικό στάδιο της έρευνας μπορεί να διαρκέσει από εβδομάδες έως μήνες.
Μόλις εντοπιστεί η προγονική κωμόπολη, η ομάδα μπορεί να προσδιορίσει ακριβείς διευθύνσεις, καθώς τα ονόματα των δρόμων περιλαμβάνονταν συνήθως στις ληξιαρχικές πράξεις γέννησης και γάμου. Αν αυτά δεν είναι εύκολα προσβάσιμα, η Σόνταγκ στέλνει κατά διαστήματα την ομάδα να ξεψαχνίσει φυσικά αρχεία σε τοπικά αρχεία, εκκλησίες και δημαρχεία στην Ιταλία.
«Η άφιξη στην προγονική μου κωμόπολη μού έδωσε το αίσθημα της ολοκλήρωσης»
Εφόσον ο εντοπισμός προγόνων μπορεί να διαρκέσει μήνες και πολλοί απόγονοι έχουν ονειρευτεί για χρόνια να βρουν τις ρίζες τους, η εμπειρία της επιστροφής «σπίτι» είναι βαθιά συγκινητική.
«Η πρώτη αντίδραση είναι συχνά δάκρυα χαράς και δέους, καθώς τα κομμάτια της ιστορίας της οικογένειας τους αρχίζουν να δένουν», λέει η Σόνταγκ.
«Συχνά αποκαλύπτουμε απρόσμενες λεπτομέρειες, αυτό που κάποιοι θα αποκαλούσαν σκελετούς στη ντουλάπα, όπως παιδιά εκτός γάμου ή από εξωσυζυγικές σχέσεις, που προσθέτουν πλούτο στο οικογενειακό αφήγημα.»
Ο Φιορίνι μπορεί να επιβεβαιώσει πόσο συγκινητική είναι αυτή η εμπειρία. «Η θετική επιβεβαίωση ότι βρήκα την προγονική μου κωμόπολη μού έδωσε αίσθηση ολοκλήρωσης όσον αφορά τη ζωή του πατέρα μου πριν έρθει στις ΗΠΑ ως παιδί», λέει.
«Το να σταθώ στη μικρή πλατεία γύρω από την κοινόχρηστη βρύση και να καθίσω στα πέτρινα σκαλοπάτια όπου έπαιζε ο πατέρας μου ως παιδί ήταν για μένα ένα γεγονός που μου άλλαξε τη ζωή.»
Πώς έχει αλλάξει ο νόμος της Ιταλίας για την ιθαγένεια;
Πολλοί Αμερικανοί πολίτες που αναζητούν τους Ιταλούς προγόνους τους αναζητούν επίσης έγγραφα που θα διευκολύνουν την αίτησή τους για ιταλική ιθαγένεια ή μετεγκατάσταση στην Ιταλία.
Εδώ, η ομάδα της Σόνταγκ προσφέρει επίσης την τόσο απαραίτητη βοήθεια. Ο Φιορίνι λέει ότι σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τη ViaMonde για να βοηθήσει τη δική του και της συζύγου του μετακόμιση στην Ιταλία του χρόνου, αφού «η πλοήγηση στην ιταλική γραφειοκρατία είναι μόνο λίγο λιγότερο δύσκολη από την κβαντική φυσική».
Όμως μια πρόσφατη αλλαγή στον ιταλικό νόμο υπήρξε πλήγμα για πολλούς Αμερικανούς που θέλουν να κατοχυρώσουν τις ιταλικές τους ρίζες.
Τον Μάιο, το δικαίωμα για ιταλική ιθαγένεια λόγω καταγωγής περιορίστηκε σε δύο γενιές. Αυτό σημαίνει ότι, για να πληρούν τα κριτήρια, οι αιτούντες πρέπει να έχουν γονέα ή παππού/γιαγιά γεννημένους στην Ιταλία.
Η Σόνταγκ λέει ότι πρόκειται για αλλαγή με καταστροφικές συνέπειες για τους πελάτες της.
«Πολλοί, ιδίως νεότεροι πελάτες που απέκτησαν ευελιξία στην εξ αποστάσεως εργασία κατά την πανδημία της COVID, είχαν οργανώσει τη ζωή τους γύρω από τη μετακόμιση στην Ιταλία. Αυτό το όνειρο δεν αφορά μόνο συνταξιούχους, αλλά και ένα νεότερο κοινό που ανυπομονεί να ξανασυνδεθεί με την οικογένεια, να δημιουργήσει επιχειρήσεις και να συμβάλει στην ιταλική ζωή», λέει.
«Για πολλούς από εμάς, τέταρτης γενιάς απογόνους, ο δεσμός με την Ιταλία είναι βαθύς, από πολιτισμικές παραδόσεις όπως το να τρώμε σούγκο και ζυμαρικά στις γιορτές μέχρι τη διατήρηση ζωντανών των σικελικών διαλέκτων.»
Η Σόνταγκ λέει ότι αυτό σημαίνει πως για πολλούς Ιταλοαμερικανούς τρίτης και τέταρτης γενιάς η Ιταλία περιορίζεται πλέον σε προορισμό διακοπών και όχι σε τόπο κατοικίας.
«Ήταν μια χαμένη ευκαιρία από την κυβέρνηση να αγκαλιάσει και να καλωσορίσει απογόνους που θα ενίσχυαν την οικονομία και θα βοηθούσαν στην αναζωογόνηση κωμοπόλεων που σβήνουν».