Περίπου 7.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στη διάρκεια των συγκρούσεων, ενώ άλλοι 6.000 πέθαναν μετά τις πυρκαγιές που προκάλεσαν μεθοδικά οι ναζί σε όλο το τετράγωνο, που μετατράπηκε γρήγορα σε πεδία ερειπίων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι σειρήνες συναγερμού της πόλης και οι καμπάνες των εκκλησιών ήχησαν το μεσημέρι της Τετάρτης στην πολωνική πρωτεύουσα δίνοντας το σήμα για την έναρξη των εκδηλώσεων μνήμης για την 80ή επέτειο από την εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας.
Η εξέγερση που ξέσπασε στις 19 Απριλίου 1943 ήταν το μεγαλύτερο και πιο γνωστό γεγονός της εβραϊκής αντίστασης στις πόλεις εναντίον των ναζί κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στη διάρκεια της οποίας εκατοντάδες Εβραίοι μαχητές επιτέθηκαν στους ναζί για να πεθάνουν με το όπλο στο χέρι και όχι σε στρατόπεδο εξόντωσης.
Οι πρόεδροι του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ και της Γερμανίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, συνοδευόμενοι από τον Πολωνό ομόλογό τους Αντρέι Ντούντα, εμφανίστηκαν μαζί μπροστά στο μνημείο των Ηρώων του γκέτο, απέναντι από το Μουσείο Polin της ιστορίας των Εβραίων της Πολωνίας, που βρίσκονται στο σημείο όπου πραγματοποιήθηκαν πολλές μάχες στη διάρκεια της εξέγερσης.
Ο Σταϊνμάιερ έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Γερμανίας λαμβάνει τον λόγο σε αυτό το σημείο.
Στην ομιλία του, ο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ ζήτησε συγγνώμη για τα εγκλήματα των συμπατριωτών του. «Στέκομαι μπροστά σας σήμερα και σας ζητώ συγγνώμη για τα εγκλήματα που διέπραξαν εδώ Γερμανοί», δήλωσε ο Σταϊνμάιερ. Ο Γερμανός πρόεδρος επέκρινε επίσης δριμύτατα στην ομιλία του τον αρχηγό του ρωσικού κράτους Βλαντίμιρ Πούτιν επειδή κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν «παραβίασε το διεθνές δίκαιο, αμφισβήτησε τα σύνορα, έκλεψε εδάφη (...), έφερε ανυπολόγιστο πόνο, καταστροφή και θάνατο στους κατοίκους της Ουκρανίας», δήλωσε ο Σταϊνμάιερ.
Το απόγευμα, οι τρεις πρόεδροι μετέβησαν μαζί σε συναγωγή στη Βαρσοβία.
Σε όλη την πόλη, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, τουλάχιστον 3.000 εθελοντές άρχισαν να διανέμουν νάρκισσους από χαρτόνι και κάπες σε ανάμνηση του Μάρεκ Έντελμαν, του τελευταίου διοικητή της εβραϊκής εξέγερσης που πέθανε το 2009, ο οποίος συνήθιζε να τιμά κάθε επέτειο της εξέγερσης αποθέτοντας ένα μπουκέτο με τα κίτρινα λουλούδια στη βάση του μνημείου των Ηρώων του γκέτο.
Λόγω του χρώματος και του σχήματός τους, οι νάρκισσοι θυμίζουν το κίτρινο αστέρι που επέβαλαν οι ναζί στους Εβραίους να φορούν.
Φυλλάδια όπου παρατίθεται συνοπτικά η ιστορία της εξέγερσης, στα πολωνικά, ουκρανικά και αγγλικά, συνόδευσαν τους νάρκισσους. Φέτος η παράδοση επεκτάθηκε και σε άλλες πόλεις της χώρας.
450.000 Εβραίοι
«Υπολογίζουμε να διανείμουμε μαζί 450.000 λουλούδια από χαρτόνι. Ο αριθμός αυτός συμβολίζει εκείνον των Εβραίων γυναικών και ανδρών που είχαν κλειστεί στο γκέτο της Βαρσοβίας, την ώρα του μεγαλύτερου υπερπληθυσμού, την άνοιξη του 1941», εξήγησε στους δημοσιογράφους η Ζοφία Μπόγιαντσικ, συντονίστρια του πρότζεκτ «Νάρκισσοι».
Έναν χρόνο αφότου εισέβαλαν στην Πολωνία το 1939, οι ναζί οροθέτησαν μια ζώνη στη Βαρσοβία για να στοιβάξουν σε τρία τετραγωνικά χιλιόμετρα σχεδόν μισό εκατομμύριο Εβραίους με σκοπό την εξόντωσή τους από την πείνα και τις αρρώστιες και να στείλουν περισσότερους από 300.000 στους θαλάμους αερίου του στρατοπέδου θανάτου στην Τρεμπλίνκα, 80 χλμ. ανατολικά της πρωτεύουσας.
Το γκέτο της Βαρσοβίας ήταν το πιο σημαντικό από όλα τα άλλα γκέτο στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Όταν ξέσπασε η εξέγερση από μερικές εκατοντάδες Εβραίους μαχητές, περίπου 50.000 άμαχοι κρύβονταν ακόμη σε σπηλιές και μπούνκερ του γκέτο.
Περίπου 7.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στη διάρκεια των συγκρούσεων, ενώ άλλοι 6.000 πέθαναν μετά τις πυρκαγιές που προκάλεσαν μεθοδικά οι ναζί σε όλο το τετράγωνο, που μετατράπηκε γρήγορα σε πεδία ερειπίων. Οι επιζώντες στάλθηκαν σε στρατόπεδα.
Άμαχοι
Εκδηλώσεις κάθε είδους, συναντήσεις με επιζώντες, συναυλίες, προβολές ταινιών, θεατρικές παραστάσεις, προβλέπεται να πραγματοποιηθούν φέτος με αφορμή την επέτειο.
Στην αίθουσα τέχνης Kordegarda, μια συλλογή καθημερινών αντικειμένων που ξεθάφτηκαν στη διάρκεια διαφόρων εργασιών διηγείται πώς οι Εβραίοι της Βαρσοβίας ζούσαν, αγαπούσαν και πέθαιναν σε περίοδο πολέμου.
«Είναι οι φωνές μιας θαμμένης πόλης που αντηχούν κάτω από τα πόδια μας», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Γιάτσεκ Κόνικ, μέλος της επιτροπής που διοργάνωσε την έκθεση.
Φωτογραφίες του γκέτο που τράβηξε ένας Πολωνός πυροσβέστης και ανακαλύφθηκαν πρόσφατα θα αποτελέσουν τμήμα μιας έκθεσης στο Μουσείο Polin, ενώ μέχρι τώρα, η πλειονότητα των γνωστών φωτογραφιών είχαν τραβηχτεί από τους ναζί και έδειχναν το εβραϊκό τετράγωνο μέσα από τα μάτια των Γερμανών.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ εταιρία μέσων μαζικής μεταφοράς της Βαρσοβίας αποκατέστησε πάνω σε ένα αυθεντικό σασί που ανακαλύφθηκε σε μια αποθήκη ένα ειδικό βαγόνι τραμ που έφερε τότε το εβραϊκό αστέρι στη θέση του αριθμού της γραμμής, μόνο για τους κατοίκους του γκέτο.
Φέτος, οι εκδηλώσεις για την εξέγερση του γκέτο αναδεικνύουν την άποψη των αμάχων, κυρίως των γυναικών.