Δέκα χρόνια Σέρτζιο Ματαρέλα: Οι πιο εμβληματικές στιγμές του Ιταλού προέδρου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Έχουν περάσει δέκα χρόνια από τις 31 Ιανουαρίου 2015, την ημέρα που ο Σέρτζιο Ματαρέλα εξελέγη πρόεδρος της ιταλικής Δημοκρατίας για πρώτη φορά. Εκτός από το ότι είναι ο μακροβιότερος αρχηγός κράτους στην ιταλική ιστορία, είναι ίσως ο πιο εμβληματικός ένοικος του Κυρηνάλιου Μεγάρου μετά τον Σάντρο Περτίνι.

Η ζωή του Ματαρέλα αποτελείται από πολλές σημαντικές στιγμές: Τη μακρά καριέρα του στη Χριστιανοδημοκρατία, το έργο του ως νομικός και πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου, τον πόνο της απώλειας του αδελφού του Πιερσάντι το 1980, το έργο του για την οικοδόμηση του Δημοκρατικού Κόμματος.

Μεταξύ αυτών, επιλέξαμε τις δέκα πιο σημαντικές από τις δύο θητείες του ως πρόεδρος.

Η «Ματαρέλα Ζέρο»

Το όνομά του για την προεδρία της Δημοκρατίας προτάθηκε για πρώτη φορά το 2013. Βρισκόμαστε στη μέση της κρίσης μετά τη λήξη της θητείας του Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, , προκατόχου του Ματαρέλα.

Η χώρα είναι ιδιαίτερα διχασμένη και αναμένεται μια σειρά διασταυρωμένων βέτο μεταξύ του Δημοκρατικού Κόμματος (Δημοκρατικού Κόμματος), της Forza Italia και του Κινήματος Πέντε Αστέρων.

Για να βγει από το αδιέξοδο, ο γραμματέας του Δημοκρατικού Κόμματος Πιερλουίτζι Μπερζάνι προτείνει έναν κατάλογο ονομάτων στον Σίλβιο Μπερλουσκόνι: Στο τέλος, ο Φράνκο Μαρία Μαρίνι, πρώην πρόεδρος της Γερουσίας, θα υποστηριχθεί στις πρώτες ψηφοφορίες.

Τα άλλα δύο ονόματα ήταν ο Τζουλιάνο Αμάτο και ο τότε συνταγματικός δικαστής Σέρτζιο Ματαρέλα. Σε κάνει να χαμογελάς όταν το σκέφτεσαι, αλλά δεν ήταν ακόμα η ώρα του: ο Ναπολιτάνο θα επανεκλεγεί, ένα πρωτοφανές γεγονός στη δημοκρατική ιστορία, στην έκτη ψηφοφορία.

Μια απροσδόκητη εκλογή

Αν ο Ναπολιτάνο είχε φτάσει στο τέλος της θητείας του, η ιστορία θα ήταν πολύ διαφορετική. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση, τα προβλήματα υγείας του τον ανάγκασαν να παραιτηθεί στις αρχές του 2015, μετά από εννέα χρόνια ως πρόεδρος.

Ο Μπερζάνι δεν είναι πλέον επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος, στη θέση του είναι ο Ματέο Ρέντσι, ο οποίος είχε μια λιγότερο συγκρουσιακή σχέση με τον Μπερλουσκόνι. Αλλά υπάρχει έντονη αντίθεση από το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το οποίο ήταν σε άνοδο εκείνη την εποχή.

Αυτή τη φορά, το Δημοκρατικό Κόμμα κινείται με πιο «μακιαβελικό» τρόπο: Στις τρεις πρώτες διαβουλεύσεις, όπου απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων, ψηφίζει λευκό. Στο τέταρτο, ανακοίνωσε ότι «ο υποψήφιος είναι ο Σέρτζιο Ματαρέλα».

Η κίνηση λειτουργεί: Ο Ματαρέλα εκλέγεται με τις ψήφους του Δημοκρατικού Κόμματος και των «μικρών» λιστών και την αντιπολίτευση σχεδόν όλων των άλλων μεγάλων κομμάτων: Forza Italia, League, Κίνημα Πέντε Αστέρων, Αριστερή Οικολογία και Ελευθερία, Αδελφοί της Ιταλίας. Αλλά αυτή τη φορά είναι ο νέος πρόεδρος, σε ηλικία 73 ετών.

Η πρώτη κυβερνητική κρίση δεν ξεχνιέται ποτέ

Μετά από λίγο περισσότερο από ένα χρόνο, ο Ρέντσι ξεκινά την αποτυχημένη λειτουργία του συνταγματικού δημοψηφίσματος του 2016. «Αν χάσω θα φύγω», λέει ο γραμματέας του Δημοκρατικού Κόμματος. Και έτσι ανοίγει η πρώτη κυβερνητική κρίση που διαχειρίζεται ο Ματαρέλα.

Συνήθως, σε τέτοιες συνθήκες δοκιμάζονται οι αντοχές ενός Προέδρου της Δημοκρατίας. Αντίθετα, τα πάει αρκετά καλά: Το κενό εξουσίας διαρκεί τέσσερις ημέρες, από τις 8 έως τις 12 Δεκεμβρίου. Ο Πάολο Τζεντιλόνι εξελέγη και η μετάβαση είναι ομαλή, χωρίς κρίση.

Η κίτρινο-πράσινη κυβέρνηση

Ο Ματαρέλα δεν έχει χρόνο να «προσκολληθεί» στον Τζεντιλόνι. Μετά από δύο χρόνια, μια άλλη κυβερνητική κρίση ξεσπά και η «διπολικότητα ιταλικού τύπου» εξαφανίζεται. Τώρα η Ιταλία χωρίζεται σε τρία πολιτικά κομμάτια: Κεντροδεξιά, κεντροαριστερά και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το πρώτο κόμμα με 32,7%, αλλά με το οποίο κανείς δεν θέλει να διαπραγματευτεί.

Στο τέλος, στον διάλογο με το πολιτικό δημιούργημα του Μπέπε Γκρίλο, έρχεται η Λέγκα, που μοιράζεται τον ευρω σκεπτικισμό και τον αντισυστημικό λαϊκισμό με την Cinquestelle.

Για το ρόλο του πρωθυπουργού, τόσο ο Λουίτζι Ντι Μάιο όσο και ο Ματέο Σαλβίνι αποφασίζουν να κάνουν ένα βήμα πίσω: Ο τότε ημι-άγνωστος δικηγόρος Τζουζέπε Κόντε θα επικρατήσει.

Αλλά πριν ξεκινήσει ο Κόντε, υπάρχει χρόνος για ένα ισχυρό μήνυμα από τον Ματαρέλα: Αντιτίθεται στο διορισμό του αντιευρωπαίου Πάολο Σαβόνα στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών. Μια στάση που προκαλεί μεγάλη δυσαρέσκεια στις τάξεις της Cinquestelle, μέχρι την «κενή» απειλή του Λουίτζι Ντι Μάιογια μομφή εναντίον του αρχηγού του κράτους. Στο τέλος, η κιτρινοπράσινη κυβέρνηση θα πρέπει να «υποχωρήσει» στον οικονομολόγο Τζιοβάνι Τρία που παίρνει τη θέση. Μάλλον καλύτερα έτσι.

«Ούτε εγώ θα πάω στον κουρέα».

Λίγο καιρό αργότε η πρώτη κυβέρνηση Κόντε Κόμη πέφτει. Η δεύτερη κυβέρνησή του ξεκινά από ιδεολογικές βάσεις που είναι βαθιά διαφορετικές από την κίτρινο-πράσινη συμμαχία.

Εν μέσω κρίσης συναίνεσης, ξεσπά η πανδημία Covid-19. Μέσα σε ένα μήνα, η χώρα πέρασε από συζητήσεις σχετικά με την επικινδυνότητα του ιού σε χιλιάδες θανάτους την εβδομάδα και σε lockdown δύο μηνών.

Η κατάσταση είναι τραγική και η χώρα δεν γνωρίζει πότε θα τελειώσει το lockdown και ποιο τίμημα θα πρέπει να πληρώσει σε νεκρούς. Σε μια πολύ δύσκολη στιγμή, ο Ματαρέλα αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να μιλήσει και στις 27 Μαρτίου - την 16η ημέρα του περιορισμού - έδωσε μια ομιλία για να εκφράσει την εγγύτητά του στις οικογένειες των θυμάτων και στους γιατρούς.

Αυτό που ξεχώρισε, ωστόσο, ήταν ένα ξέσπασμα, που προβλήθηκε λανθασμένα από την προεδρία.

Το αποτέλεσμα είναι μια πολύ πιο ανθρώπινη εικόνα του Ματαρέλα. Για μέρες γίνονται viral ατάκες όπως «αυτή είναι η τελευταία φορά που δοκιμάζουμε το γύρισμα», αλλά πάνω από όλα η φράση: «Γεια, Giovanni (Grasso, ο ιδιωτικός γραμματέας της προεδρίας), δεν θα πάω στον κουρέα», ακολουθούμενη από ένα έντονο άγγιγμα στην τούφα των μαλλιών του.

Απελευθέρωση από το lockdown

Ας περάσουμε από μια ελαφριά στιγμή σε μια τραγική: H 25η Απριλίου σηματοδοτεί την 75η επέτειο της απελευθέρωσης από τον ναζιστικό φασισμό.

O Ματαρέλα εμφανίζεται στο βωμό της Πατρίδας σε μια σουρεαλιστική ατμόσφαιρα: Ολόκληρη η χώρα είναι κλειδωμένη στο σπίτι, δεν υπάρχει ακροατήριο και ο πρόεδρος κινείται σε μια άδεια Piazza Venezia, με μάσκα στο πρόσωπό του.

Αυτή είναι επίσης μια από τις στιγμές κατά τις οποίες ο ιταλικός πληθυσμός συσπειρώνεται γύρω από τα θεσμικά του όργανα.

Ο διορισμός του Μάριο Ντράγκι

Η ενότητα της πανδημίας ακολουθείται από μια νέα εποχή μάχης. Όταν η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν είναι πλέον τόσο σοβαρή όσο ήταν πριν, οι συγκρούσεις μεταξύ πολιτικών δυνάμεων ξεκινούν ξανά. Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση του Κόντε πέφτει.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας περιμένει μια εβδομάδα, ελπίζοντας ότι τα μέρη θα καταλήξουν σε συμφωνία. Δεν μιλάμε για εκλογές, καθώς λόγω της κρίσης Covid οι συνθήκες είναι πολύ σοβαρές.

Αυτό δεν συμβαίνει και ο Ματαρέλα εμφανίζεται στην αίθουσα τύπου του Κυρηνάλιου στις 2 Φεβρουαρίου, ανακοινώνοντας ότι «έχει δώσει εντολή στον καθηγητή Μάριο Ντράγκι να σχηματίσει την κυβέρνηση».

Η κρίση έληξε σε δύο εβδομάδες λόγω έκτακτης ανάγκης. Η συνειδητοποίηση της δημιουργίας ενός «αριστουργήματος» παραμένει: Μόνο οι Fratelli d'Italia και η Πράσινο-Αριστερή Συμμαχία καταψηφίζουν τον Ντράγκι.

Η κραυγή στο Γουίμπλεντον

Το πιο δημοφιλές σημείο της προεδρίας Mattarella, ωστόσο, ήρθε το καλοκαίρι του 2021. Η Ιταλία βρίσκεται στον τελικό του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου εναντίον της Αγγλίας. Ο αγώνας θα διεξαχθεί στο Wimbledon, στο Λονδίνο, στις 11 Ιουλίου. Ένα ματς στο οποίο η Ιταλία είναι το απόλυτο αουτσάιντερ.

Οι Βρετανοί πήραν το προβάδισμα, οι Azzurri φαίνονται καταδικασμένοι. Αντίθετα, ο Λεονάρντο Μπονούτσι ισοφάρισε στο 62ο. Ο Ματαρέλα αφήνει τον εαυτό του σε μια ειλικρινή και φανταστική χαρά, έστω και λίγο αδέξια. Η Ιταλία θα κερδίσει στα πέναλτι με 3-2.

Ένα πάρτι στο οποίο συμμετέχει και ο πρόεδρος, με τρόπο που θυμίζει σε κάποιους τον Σάντρο Περτίνι στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου του 1982 στην Ισπανία.

Δεύτερη θητεία: «Είχα άλλα σχέδια»

Το μεγαλείο του Ματαρέλα έγκειται επίσης, δυστυχώς, στη δυσκολία επιλογής ενός διαδόχου. Πιθανώς, ο πρόεδρος ήλπιζε να αντικατασταθεί στο τέλος της θητείας του από τον Μάριο Ντράγκι. Μια ελπίδα που, σύμφωνα με ορισμένους σχολιαστές, καλλιέργησε και ο πρωθυπουργός.

Αλλά ο άνεμος έχει αλλάξει ξανά, και ακόμη και ο Ντράγκι αρχίζει να μην έχει πλέον το ίδιο «άγγιγμα» για να ενώσει τις πολιτικές δυνάμεις γύρω από το πρόσωπό του. Έτσι, η υποψηφιότητά του ναυάγησε σχεδόν αμέσως. Μεταξύ των προτεινόμενων ονομάτων είναι αυτά της σημερινής συμβούλου της Ursula Von der Leyen, Elisabetta Belloni, και του μελλοντικού Υπουργού Δικαιοσύνης, Carlo Nordio.

Κανένας από αυτούς δεν μπορεί να επιβληθεί. Στο τέλος, το μόνο όνομα που σχεδόν όλοι φαίνεται πρόθυμοι να δεχτούν είναι ο Ματαρέλα. Στις 8:19 μ.μ. στις 29 Ιανουαρίου 2022, φτάνει η πρώτη δημόσια εμφάνιση του νέου, παλιού, προέδρου: «Είχα άλλα σχέδια, αλλά αν χρειαστεί θα παραμείνω διαθέσιμος».

Ο μακροβιότερος πρόεδρος

Εκτός από το ότι είναι αναντικατάστατος, στις 5 Οκτωβρίου 2023, ο Ματαρέλα έφτασε σε ένα άλλο ρεκόρ: Έγινε ο μακροβιότερος πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας. Ξεπέρασε τον Ναπολιτάνο, ο οποίος είχε σταματήσει στις 3.166 ημέρες στην εξουσία.

Αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει ξανά: Υπάρχει μια σταθερή πολιτική κυβέρνηση. Η Τζόρτζια Μελόνι έχει μεγάλη πλειοψηφία και ο πρόεδρος δεν πρέπει πλέον να παρεμβαίνει έντονα στο επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεία να υψώσει τη φωνή του όταν χρειάζεται. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στην ξένη παρέμβαση στην ιταλική πολιτική. Όπως και στην περίπτωση του Ίλον Μασκ, ο οποίος παρενέβη σε θέματα ιταλικής εσωτερικής πολιτικής.

Στις 12 Νοεμβρίου, ο Μασκ αμφισβήτησε την απόφαση του Δικαστηρίου της Ρώμης να μπλοκάρει τις μεταφορές μεταναστών στο κέντρο υποδοχής στο Gjader, στην Αλβανία. «Αυτοί οι δικαστές πρέπει να φύγουν», έγραψε ο Μασκ απαντώντας σε ένα tweet σχετικά με την υπόθεση των μεταναστών. Και πάλι: «Είναι ντροπή! Ζουν οι Ιταλοί σε μια δημοκρατία ή σε μια απολυταρχία όπου οι μη εκλεγμένοι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις;

Αντιμέτωπος με τη σιωπή του πρωθυπουργού, ο αρχηγός του κράτους απάντησε σκληρά: «Η Ιταλία είναι μια μεγάλη δημοκρατική χώρα και πρέπει να επαναλάβω ότι ξέρει πώς να φροντίζει τον εαυτό της, σεβόμενη το Σύνταγμά της».

Ο μακροβιότερος στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Ο Ματαρέλα δεν είναι μόνο ο μακροβιότερος αρχηγός κράτους στην ιταλική ιστορία, αλλά είναι επίσης μεταξύ εκείνων που ασκούν το αξίωμα για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε μια μεγάλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην Ιρλανδία, ο Μάικλ Χίγκινς βρίσκεται στη δεύτερη θητεία του, η οποία λήγει το 2025: Εξελέγη το 2011, το 2018 επανεξελέγη με το 55,8% των προεδρικών ψήφων.

Στη Γερμανία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Φρανκ Βάλτερ Στάινμαγερ εξελέγη στις 19 Μαρτίου 2017. Ο Αυστριακός ομόλογός του Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν ήταν δύο μήνες νωρίτερα. Ενώ ο Πορτογάλος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σούσα ανέλαβε καθήκοντα το 2016.

Μεταξύ των πιο «ανταγωνιστικών» σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα είναι ο Αντρέι Ντούντα στην Πολωνία, ο οποίος ξεκίνησε τη θητεία του τον Αύγουστο του 2015, επτά μήνες μετά τον Ματαρέλα.