Ο γνωστός συγγραφέας και ιστορικός μιλάει για μία νέα διεθνή τάξη πραγμάτων, τις ανατρεπτικές πολιτικές Τραμπ και τις δαπάνες που θα κοπούν για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή άμυνα
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Ευρώπη- και όλος ο κόσμος- πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η κυβέρνηση Τραμπ σηματοδοτεί τη γέννηση μίας «νέας τάξης πραγμάτων», όπου οι παραδοσιακές διεθνείς συμμαχίες δεν ισχύουν πια.
Αυτό υποστηρίζει ο γνωστός ιστορικός και συγγραφέας Νιλς Γκίλμαν, που είναι chief operating officer στο Berggruen Institute, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα το Λος Άντζελες, και στη συνέντευξη που παραχώρησε στο euronews με αφορμή τη συμμετοχή του στο 10ο Φόρουμ των Δελφών, χαρακτηρίζει το ΝΑΤΟ «νεκρό γράμμα» και προειδοποεί ότι η Ευρώπη πρέπει να μάθει να στηρίζεται στις δικές της δυνάμεις.
«Πιστεύω ότι βρισκόμαστε παγκοσμίως σε ένα σημείο καμπής στις διεθνείς σχέσεις και στη γεωπολιτική που είναι τόσο μετασχηματιστικό όσο τουλάχιστον το 1989, ίσως το 1945, ίσως ακόμη και το 1919. Όσον αφορά τις μεταβαλλόμενες παραδοχές για τις σχέσεις στον κόσμο, ειδικά για την Ευρώπη, νομίζω ότι αυτό σημαίνει ότι οι παραδοχές για μια διατλαντική συμμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, μια συμμαχία των λεγόμενων δημοκρατιών που έχει ενσαρκωθεί μέσω των εμπορικών σχέσεων και προφανώς της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ τα τελευταία 75-80 χρόνια, αυτές οι παραδοχές εξαφανίζονται και πρόκειται να δούμε ένα εντελώς μετασχηματισμένο διεθνές σύστημα.
Τι ακριβώς ακολουθεί, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε. Όταν έχεις αυτές τις περιόδους καμπής είναι περίοδοι αβεβαιότητας και μια ποικιλία πιθανών νέων συμμαχιών πρόκειται να έρθουν. Αλλά νομίζω ότι είναι πολύ σαφές τώρα, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ότι το να μπορείς να κάνεις δουλειές με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σταθερή βάση, ρυθμίσεις ασφαλείας και ανταλλαγή πληροφοριών, οικονομικές συνεργασίες είναι στο έλεος μιας εκλογικής διαδικασίας, η οποία ανά πάσα στιγμή μπορεί να επαναφέρει στην εξουσία ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων που βρίσκονται σήμερα στην εξουσία στην Ουάσινγκτον, οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για τις ίδιες αξίες που στήριξαν τη διατλαντική συμμαχία τα τελευταία 80 χρόνια.»
Έχετε υποστηρίξει ότι η κυβέρνηση Τραμπ εισάγει ανατρεπτικές πολιτικές. Σε ποιους τομείς γίνονται κυρίως;
«Οι δύο προφανείς τομείς στους οποίους η κυβέρνηση Τραμπ αντιπροσωπεύει μια ρήξη με την προηγούμενη αμερικανική πολιτική των 80 και πλέον ετών είναι, αφενός, στον οικονομικό τομέα, δηλαδή, η μετάβαση από μια τάξη που βασίζεται σε κανόνες σε μια τάξη που βασίζεται σε συναλλαγές. Πρόκειται πραγματικά για τη χρήση της δύναμης της αμερικανικής οικονομίας για να εκφοβίσει μικρότερες δυνάμεις. Η χρήση δασμών φαίνεται να είναι το κύριο μέσο που σκοπεύει να χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση Τραμπ. Το εφαρμόζουν με έναν κάπως τυχαίο τρόπο. Δεν είναι σαφές ότι υπάρχει ακριβώς ένα συνεπές στρατηγικό όραμα ακόμα, αλλά είναι αρκετά σαφές ποιος είναι ο στρατηγικός στόχος, ο οποίος είναι να εκμεταλλευτεί κάθε σχέση που έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες με τον πιο βραχυπρόθεσμο δυνατό τρόπο. Αυτό είναι λοιπόν στο επίπεδο των οικονομικών σχέσεων. Και προφανώς θα επηρεάσει κάθε εταίρο που συνεργάζεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες, είτε σε εθνικό επίπεδο είτε σε επίπεδο μεμονωμένων επιχειρήσεων.
Σε επίπεδο ασφάλειας, τα τελευταία 75- 80 χρόνια, οι ΗΠΑ δεν επέτρεπαν στους διεθνείς θεσμούς να περιορίσουν τη δράση τους: όταν δεν μπορούσαν να πάρουν την έγκριση του ΟΗΕ για την εισβολή στο Ιράκ, εισέβαλαν ούτως ή άλλως, και ούτω καθεξής. Αλλά οι ΗΠΑ προσπάθησαν να εργαστούν μέσω των διεθνών θεσμών. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν ενδιαφέρεται καθόλου να εργαστεί μέσω των διεθνών θεσμών. Επιπλέον, δεν βλέπει κανένα ενδιαφέρον στην υποστήριξη πρωτοβουλιών για την προώθηση της δημοκρατίας ή στην υποστήριξη άλλων χωρών που έχουν φιλελεύθερες αξίες, απέναντι σε αντιφιλελεύθερα καθεστώτα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν ενδιαφέρονται, για παράδειγμα, να στηρίξουν την Ουκρανία στο μέλλον. Θέλουν να διευθετήσουν αυτόν τον πόλεμο με όποιους όρους μπορούν, ελπίζοντας ότι θα έχουν κάποια ευνοϊκά οικονομικά οφέλη για τις Ηνωμένες Πολιτείες.»
«Νεκρό γράμμα το ΝΑΤΟ»
Η Ευρώπη αποφάσισε να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες. Πιστεύετε ότι αυτή η απόφαση είναι δικαιολογημένη και πώς θα επηρεάσει άλλους τομείς των δημόσιων δαπανών, όπως για παράδειγμα την κοινωνική πρόνοια;
«Σίγουρα πιστεύω ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να καταλάβουν ότι δεν είναι πλέον σε θέση να βασίζονται σε κάποιου είδους αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας για την υπεράσπισή τους έναντι ιδιαίτερα των απειλών από την Ανατολή. Αυτό σημαίνει ότι οι διευθετήσεις ασφαλείας στην Ευρώπη δεν πρέπει πλέον να στηρίζονται, είτε οικονομικά είτε στρατιωτικά, από τις ΗΠΑ. Αν αυτό σημαίνει το επίσημο τέλος του ΝΑΤΟ, δεν το γνωρίζω, αλλά μπορεί να μην έχει σημασία. Νομίζω ότι το ΝΑΤΟ ως επιχειρησιακή μονάδα είναι νεκρό γράμμα σε αυτό το σημείο. Θα ήταν ανόητο για τους Ευρωπαίους να συνεχίσουν να βασίζονται στο ΝΑΤΟ σε αυτό το σημείο.
Από αυτή την άποψη, νομίζω ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών έχει πολύ νόημα. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να φροντίσουν τον εαυτό τους.
Επομένως, ναι, νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που οι Ευρωπαίοι θα έπρεπε να κάνουν. Προφανώς, αυτό συνεπάγεται συμβιβασμούς. Σε κάθε είδους οικονομική πολιτική υπάρχει η ανταλλαγή "όπλα αντί για βούτηρο". Εάν πρόκειται να αυξήσετε τις αμυντικές δαπάνες, θα χρειαστείτε, λοιπόν, να περιορίσετε τις εγχώριες δαπάνες για άλλα είδη αγαθών και υπηρεσιών, είτε πρόκειται για κοινωνικές παροχές είτε για την ατομική κατανάλωση των νοικοκυριών. Μένει να το δούμε.
Νομίζω ότι αυτό μπορεί να εξαρτηθεί από τις ιδιαίτερες οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν τα επιμέρους έθνη. Νομίζω ότι το πραγματικά μεγάλο ερώτημα είναι αν θα υπάρξει μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση σε αυτό το θέμα ή αν θα γίνει περισσότερο ή λιγότερο ανά έθνος. Η πρόσκλησή μου φαίνεται να θέλει να το κάνει σε πανευρωπαϊκή βάση. Η νέα γερμανική κυβέρνηση δεν έχει ακόμη αποκαλύψει την προσέγγισή της, αλλά νομίζω ότι, ως συνήθως, θα πρέπει να εξετάσουμε τη διμερή σχέση μεταξύ Βερολίνου και Παρισιού για να πάρουμε μια ένδειξη για το πού θα καταλήξει η καθοδήγηση για την ήπειρο στο σύνολό της.
Ποιος είναι ο Νιλς Γκίλμαν
Ο Nils Gilman είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος Λειτουργίας και Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Berggruen, με την ιδιότητα αυτή διευθύνει τις καθημερινές δραστηριότητες του Ινστιτούτου, ηγείται του ερευνητικού του προγράμματος και είναι αναπληρωτής εκδότης του περιοδικού Noema. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου Mandarins of the Future: Modernization Theory in Cold War America (2004), Deviant Globalization: Black Market Economy in the 21st Century (2011), και Children of a Modest Star: Planetary Thinking for an Age of Crises (2024).
O Νιλς Γκίλμαν θα παρευρεθεί στην πόλη των Δελφών τον Απρίλιο, στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών που θα διεξαχθεί από τις 9 έως τις 12 Απριλίου 2025. Το Φόρουμ συμπληρώνει φέτος 10 χρόνια παρουσίας και αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς για το δημόσιο διάλογο και την ανταλλαγή ιδεών, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση πολιτικών και στρατηγικών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.