Δεν στέλνουμε στρατιώτες στην Ουκρανία, επανέλαβε η Τζόρτζια Μελόνι στις Βρυξέλλες, αλλά η Ιταλία θέλει να τηρήσει τις δεσμεύσεις της απέναντι στην Ευρώπη και τη συμμαχία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Το έκτακτο Συμβούλιο των ηγετών της ΕΕ, που συνήλθε στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, έδωσε το πράσινο φως για αμυντικές επενδύσεις ύψους έως και 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, ως απάντηση στη στρατιωτική αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ουκρανία και με στόχο τη μελλοντική ασφάλεια της Ευρώπης.
Το σχέδιο ReArm Europe, το οποίο δρομολογήθηκε την Τρίτη από την Πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, θα πρέπει να περάσει από τις προτάσεις εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αναμένονται μέχρι το τέλος Μαρτίου και ίσως κάποιες διορθώσεις.
Ωστόσο, υπάρχει πλέον η έγκριση των 27 για ένα μέλλον στο οποίο η Ευρώπη θα πρέπει να σκέφτεται μόνη της, με μόνο την Ουγγαρία να λέει όχι σε νέες δεσμεύσεις για την άμυνα της Ουκρανίας.
Αυτές είναι οι δύο προοπτικές που κινούν τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες: Η βραχυπρόθεσμη για το Κίεβο και η μακροπρόθεσμη χωρίς την αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας.
Πολιτικές διαιρέσεις στην Ιταλία σχετικά με τον επανεξοπλισμό της ΕΕ και τη στροφή του Τραμπ
«Πήρα το θάρρος να επισημάνω ότι η έννοια της άμυνας είναι λίγο διαφορετική από την απλή ονομασία που δίνεται στο σχέδιο σήμερα, δεν πρέπει να μιλάμε μόνο για επανεξοπλισμό», δήλωσε η Τζόρτζια Μελόνι στο τέλος της συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες, «πρέπει να μιλάμε για τις πρώτες ύλες, τις κρίσιμες υποδομές, την κυβερνοασφάλεια, τη στρατηγική μας αυτονομία».
Η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών, μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ανάγκασε την Ιταλίδα πρωθυπουργό να απεγκλωβιστεί μεταξύ ευρωπαϊκών υποχρεώσεων και ατλαντικής πίστης και να συγκρατήσει τις διεθνείς θέσεις των Fratelli d'Italia και της υπόλοιπης πλειοψηφίας, που ήταν ήδη διχασμένη στο θέμα της αύξησης της συνεισφοράς στο ΝΑΤΟ από το 2% στο 3% του ΑΕΠ έως το 2030, το οποίο ήταν στην ημερήσια διάταξη του Ιουνίου στη σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας στη Χάγη.
Για τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ματέο Σαλβίνι, στην πραγματικότητα, το ReArm Europe είναι μια λανθασμένη επιλογή: «Αν πρέπει να επενδύσουμε δισεκατομμύρια, θα πρέπει να το κάνουμε για να φτιάξουμε τα σχολεία μας, τα νοσοκομεία μας και τους δρόμους μας ή στο όριο για τους μισθούς των στρατιωτών και των αστυνομικών» δήλωσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο ηγέτης της Λέγκας (Πατριώτες για την Ευρώπη), ο οποίος υποστηρίζει επίσης την απροθυμία του Τραμπ σχετικά με τη βοήθεια προς το Κίεβο.
Η ασφάλεια της Ουκρανίας και της ΕΕ είναι "αδύνατη" χωρίς τις ΗΠΑ, υποστηρίζει ο έτερος Ιταλός αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, ο Αντόνιο Ταγιάνι του Forza Italia (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα), για τον οποίο, ωστόσο, η επένδυση στην άμυνα "σημαίνει μια ασφαλέστερη Ευρώπη που ενισχύει επίσης την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη".
Ποια είναι τα συμφέροντα της Ιταλίας στην ευρωπαϊκή άμυνα
Το φάσμα των οριακών "ναι" και των σταθερών "όχι" αναδείχθηκε και στο εσωτερικό της ιταλικής αντιπολίτευσης, με το Partito democratico (στους Σοσιαλιστές και τους Δημοκράτες στο Ευρωκοινοβούλιο) να τάσσεται υπέρ της άμυνας αλλά όχι του επανεξοπλισμού της ΕΕ, και την πλήρη αντίθεση του Κινήματος 5 Αστέρων (στην ομάδα της Αριστεράς) και της Alleanza Verdi Sinistra (εν μέρει συγχωνευμένη στους Πράσινους στην Ευρώπη), οι οποίοι μιλούν για εξορθολογισμό των δαπανών που έχουν ήδη γίνει στον τομέα της άμυνας.
«Υπάρχει ένα βασικό γεγονός, ότι όσον αφορά στην άμυνα και στα στρατιωτικά θέματα είμαστε ακόμη λίγο ανώριμοι, παρά τα χρόνια συμμετοχής σε διεθνείς αποστολές σταθεροποίησης και το γεγονός ότι ήμασταν από την αρχή στο πλευρό του Κιέβου με προμήθειες», δήλωσε στο Euronews ο Pietro Batacchi, διευθυντής της Ιταλικής Αμυντικής Επιθεώρησης (Rid).
Για τον Batacchi, η άμεση ανάγκη που κινεί την Ευρώπη είναι η υποστήριξη της Ουκρανίας. Το πραγματικό παιχνίδι, ωστόσο, είναι η λεγόμενη "στρατηγική αυτονομία" από τις Ηνωμένες Πολιτείες και, από αυτή την άποψη, οι αμυντικές και οικονομικές ανάγκες της Ιταλίας απέχουν πολύ από το ανατολικό μέτωπο του ΝΑΤΟ.
"Έχουμε ένα πρόβλημα ανασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, έχουμε ένα μεγάλο πρόβλημα προστασίας των αγωγών και των υποβρυχίων καλωδίων, έχουμε ένα πρόβλημα προστασίας των εθνικών μας συμφερόντων σε ένα τεταρτημόριο που αποτελεί προτεραιότητα και στρατηγικό, αυτό της Μεσογείου", συνεχίζει ο διευθυντής της Rid.
Χρηματοδότηση επενδύσεων: Η κατάσταση στη Ρώμη
«Μετά από έναν μήνα διακυβέρνησης Τραμπ, είναι λίγο νωρίς να πούμε ότι η αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας πάνω από την Ευρώπη έκλεισε ή κλείνει», προσθέτει ο Batacchi, «αλλά πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ωριμάσει οριστικά ως προς τη συνειδητοποίηση ότι πρέπει να εξοπλιστούμε με μια στρατηγική διάσταση, η οποία δεν σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε έναν ευρωπαϊκό στρατό».
Είναι απαραίτητο, για παράδειγμα,"να συντονιστούν οι πολιτικές έρευνας και ανάπτυξης και οι πολιτικές προμηθειών", καταλήγει, ή να δημιουργηθεί ένα "ευρωπαϊκό συμβούλιο των εθνικών διαχειριστών εξοπλισμών ή άμυνας και μια συσπείρωση μεταξύ ορισμένων βιομηχανικών φορέων" στον τομέα.
Το ερώτημα γίνεται επομένως όχι μόνο πολιτικό αλλά και πολύ πρακτικό: θα ήταν η Ιταλία οικονομικά ικανή να κάνει ένα βήμα προς τα εμπρός στην ευρωπαϊκή άμυνα;
Το 2024, συνεισφέραμε περίπου 1,5% του ΑΕΠ στο ΝΑΤΟ, λιγότερο από πολλές χώρες της ΕΕ και πολύ μακριά από το 5% με το οποίο ο Τραμπ μετά την επανεκλογή του είχε παροτρύνει, αν όχι προειδοποιήσει, τους υπερπόντιους συμμάχους του.
Το σχέδιο της φον ντερ Λάιεν ενσωμάτωσε το αίτημα της Ιταλίας να ενεργοποιηθεί η ρήτρα διασφάλισης, η οποία θα επέτρεπε να διαχωριστούν αυτές οι επενδύσεις από τις δημοσιονομικές παραμέτρους του 3% του ελλείμματος/ΑΕΠ που απαιτεί η ΕΕ.
Η Μελόνι, ωστόσο, δεν θέλει να εκτρέψει τα κονδύλια συνοχής της ΕΕ για στρατιωτικούς σκοπούς, έστω και με την έγκριση της Επιτροπής, τονίζοντας ότι τα επιδοτούμενα δάνεια πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποπληρωθούν (γίνεται λόγος για ευρωομόλογα συνολικού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων τα 18 στην Ιταλία) και ότι "υπάρχουν κίνδυνοι για μια χώρα όπως η Ιταλία", η οποία είναι υπερχρεωμένη.
Τα υπόλοιπα 650 δισεκατομμύρια για την κοινή άμυνα θα πρέπει στη συνέχεια να τα βάλουν τα κράτη. Η Ιταλία θα ήθελε αυτές οι επενδύσεις να συμπεριληφθούν στον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ και, με την ευκαιρία της αλλαγής στάσης της Γερμανίας, το Σύμφωνο Σταθερότητας να αναθεωρηθεί υπό το πρίσμα του νέου διεθνούς σκηνικού.
Άμυνα: Τι μπορεί να δώσει η Ιταλία στην Ουκρανία και την ΕΕ;
Προς το παρόν, η Ευρώπη φαίνεται να υποφέρει κυρίως από την έλλειψη υποδομών, υλικοτεχνικής υποδομής και παραγωγής πυρομαχικών πυροβολικού, καθώς και από τις σημερινές διαφορές των εθνικών κανόνων και προγραμμάτων στα διάφορα κράτη της ΕΕ. Επιπλέον, το μεγαλύτερο κρίσιμο ζήτημα της Ουκρανίας μέχρι σήμερα είναι η έλλειψη στρατευμάτων.
'Έχουμε καταστήσει σαφές ότι δεν θα στείλουμε στρατιώτες, επαναλαμβάνουμε και επαναλαμβάνουμε ότι δεν θεωρούμε ότι αυτή η λύση είναι αποτελεσματική', δήλωσε η Μελόνι στις Βρυξέλλες, επαναλαμβάνοντας την πρότασή της για επέκταση του άρθρου 5 περί αμοιβαίας άμυνας στην Ουκρανία και όχι για πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Ποια είναι λοιπόν η συμβολή της Ιταλίας πρώτα στην Ουκρανία και μετά σε μια μελλοντική κοινή άμυνα;
"Η αξιοπιστία μιας ευρωπαϊκής εναλλακτικής λύσης στις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας απαιτεί αρκετές δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες, πολλά μέσα, αλλά κυρίως την ικανότητα να τους προμηθεύει και να τους διατηρεί σε επαρκές επίπεδο ετοιμότητας", λέει στο Euronews ο Elio Calcagno, ερευνητής στο πρόγραμμα Άμυνας, Ασφάλειας και Διαστήματος στο Istituto Affari Internazionali (Iai).
"Στα χαρτιά η Ιταλία είναι μια χώρα με καλό επίπεδο ενόπλων δυνάμεων, οι οποίες θα πρέπει να προσαρμοστούν. Στην πράξη, όμως, είναι απλωμένη", συνεχίζει ο Calcagno, εννοώντας ότι "έχει αρκετές χιλιάδες στρατιώτες σε όλο τον κόσμο σε ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ ή σε ευρωπαϊκές αποστολές", χωρίς να ξεχνά "το μεγάλο πρόβλημα του Strade Sicure", μια επιχείρηση που κρατά χιλιάδες στρατιώτες να επιτηρούν ιταλικές πόλεις.
Η Ουκρανία μοιράζεται 1940 χιλιόμετρα χερσαίων συνόρων με τη Ρωσία και 1100 χιλιόμετρα με τη Λευκορωσία, εκτός του ότι διαθέτει σχεδόν τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα ακτογραμμής. Σύμφωνα με τους ειδικούς, μια αποχώρηση των ΗΠΑ θα άφηνε κυρίως κενό όσον αφορά τις πληροφορίες και τη δορυφορική αναγνώριση.
"Όταν μιλάμε για τη χρήση προηγμένου πυροβολικού, πυραύλων, αν δεν έχουμε δορυφορικά δεδομένα για το πού βρίσκονται οι στόχοι, τα συστήματα αυτά είναι ελάχιστα χρήσιμα", προσθέτει ο Calcagno, "είναι ένας τομέας στον οποίο οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν κάνει πολλά όλα αυτά τα χρόνια για να γίνουν πιο ανεξάρτητες, αλλά σαφώς μιλάμε για τίποτα σε σύγκριση με τους Αμερικανούς".
Τέλος, σύμφωνα με τον ερευνητή του Iai, η Ιταλία έχει ήδη δώσει στην Ουκρανία ό,τι μπορούσε σε ό,τι αφορά τις συστοιχίες πυραύλων Samp/T, όσο κι αν θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγάλων αεροπορικών δυνάμεων της Ευρώπης.
'Ήμασταν από τους πρώτους που εισήγαγαν τα F-35, διαθέτουμε μεγάλο στόλο Eurofighter, οπότε αυτό είναι ένα από τα πεδία στα οποία αυτή τη στιγμή', καταλήγει ο Calcagno, 'πιστεύω ότι η Ιταλία μπορεί να συμβάλει με πολύ σημαντικό τρόπο.