Στο κράτος, το λαό ή το ευρώ; Η συζήτηση για τη διαχείριση των αποθεμάτων χρυσού αποτελεί αποκλειστική ευθύνη της Τράπεζας της Ιταλίας λέει η ΕΚΤ
«Αυτό δεν είναι ένα ασήμαντο θέμα». Με αυτά τα λόγια, η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ έστρεψε τα φώτα της δημοσιότητας στη συζήτηση για τον χρυσό της Τράπεζας της Ιταλίας.
Το θέμα προέκυψε από τροπολογία που παρουσιάστηκε στο ιταλικό κοινοβούλιο και υποστηρίζει ότι «τα αποθέματα χρυσού της εθνικής κεντρικής τράπεζας ανήκουν στον ιταλικό λαό», σύμφωνα με έγγραφο που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη.
Η αναφορά κατατέθηκε ως τροπολογία στον προϋπολογισμό του επόμενου έτους. Αρχικά έλεγε ότι τα αποθέματα χρυσούν «ανήκουν στο ιταλικό κράτος», αλλά οι γερουσιαστές του κόμματος «Αδελφοί της Ιταλίας» της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι αναθεώρησαν την τροπολογίαλέγοντας ότι ο χρυσός που κατέχει η Τράπεζα της Ιταλίας «ανήκει στον ιταλικό λαό», για να αποφύγουν την αντίδραση της ΕΚΤ.
Προηγούμενες προσπάθειες Ιταλών πολιτικών να διευκρινίσουν την ιδιοκτησία των αποθεμάτων-που θεωρείται ως ένας πιθανός τρόπος πώλησης χρυσού για τη μείωση του χρέους ή τη χρηματοδότηση φορολογικών περικοπών και αυξήσεων δαπανών- έχουν αντιμετωπίσει αντίσταση από τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ερωτηθείσα από τον ευρωβολευτή Πασκουάλε Τρίντικο, η Λαγκάρντ διευκρίνισε ότι, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές συνθήκες, η κατοχή και η διαχείριση των αποθεμάτων είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της εθνικής κεντρικής τράπεζας κάθε κράτους μέλους.
Προηγούμενες προσπάθειες Ιταλών πολιτικών να διευκρινίσουν την ιδιοκτησία των αποθεματικών -που θεωρείται ως ένας πιθανός τρόπος πώλησης χρυσού για τη μείωση του χρέους ή τη χρηματοδότηση φορολογικών περικοπών και αυξήσεων δαπανών- έχουν αντιμετωπίσει αντίσταση από τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η αντίδραση της ΕΚΤ
"Η Banca d'Italia δεν διαφέρει σε τίποτα από οποιαδήποτε άλλη κεντρική τράπεζα", τόνισε η πρόεδρος της ΕΚΤ, επαναλαμβάνοντας πως η επιχειρησιακή, λογιστική και διανεμητική διαχείριση του χρυσού παραμένει πλήρης ευθύνη της, χωρίς να αλλάζει η άποψη που έχει ήδη εκφραστεί το 2019. Η κ. Λαγκάρντ προειδοποίησε κατά οποιασδήποτε προσπάθειας αμφισβήτησης της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας και της διεθνούς εμπιστοσύνης στα αποθέματά της.
Η στάση της ΕΚΤ απορρέει από την ανάγκη αποσαφήνισης ενός ουσιώδους σημείου της ευρωπαϊκής θεσμικής αρχιτεκτονικής, καθώς το ζήτημα των αποθεμάτων χρυσού δεν αποτελεί τεχνική λεπτομέρεια.
Η Ιταλία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος κάτοχος χρυσού στον κόσμο μεταξύ των κεντρικών τραπεζών και το περιουσιακό αυτό στοιχείο αποτελεί κρίσιμο στοιχείο των εθνικών και ευρωπαϊκών αποθεμάτων.
Η Λαγκάρντ αναφέρθηκε στο περιεχόμενο των ευρωπαϊκών συνθηκών, σύμφωνα με τις οποίες η κατοχή και η διαχείριση των αποθεμάτων είναι αρμοδιότητα των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Δεν γίνεται καμία αναφορά στην τυπική κυριότητα ή τον νομικό τίτλο - οι συνθήκες δεν τα ορίζουν αυτά - αλλά είναι πολύ σαφές ποιος πρέπει να ασκεί τον επιχειρησιακό και λογιστικό έλεγχο των αποθεμάτων.
Η αυτονομία των κεντρικών τραπεζών είναι η εγγύηση ότι τα αποθέματα, ιδίως τα αποθέματα χρυσού, παραμένουν ασφαλή από πολιτικές πιέσεις ή από προσπάθειες χρήσης τους για δημοσιονομικούς σκοπούς. Μια μεταβίβαση της κυριότητας ή μια ασαφής αναδιατύπωση του κανόνα θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την πολιτική χρήση του χρυσού, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο προηγούμενο σε ολόκληρη την Ευρωζώνη.
Γιατί η ιταλική πρόταση ανησυχεί την ΕΚΤ
Η ΕΚΤ αντέδρασε επειδή η ιταλική πρόταση δεν αποσαφηνίζει τον σκοπό της και κινδυνεύει να θέσει υπό αμφισβήτηση την ισορροπία που εξασφάλισε την αξιοπιστία του ευρώ και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα των επιμέρους κρατών μελών όλα αυτά τα χρόνια.
Τα αποθέματα χρυσού αντιπροσωπεύουν ένα είδος άγκυρας διεθνούς εμπιστοσύνης: είναι ένα περιουσιακό στοιχείο που οι επενδυτές παρατηρούν προσεκτικά για να αξιολογήσουν την ευρωστία μιας χώρας.
Μια ξαφνική αλλαγή στους κανόνες για τη διαχείρισή τους θα μπορούσε να υπονομεύσει την αντιληπτή σταθερότητα της Ιταλίας και, κατ' επέκταση, ολόκληρου του ευρωπαϊκού συστήματος.
Το πλαίσιο γίνεται ακόμη πιο λεπτό από τη θέση της Ιταλίας, η οποία κατέχει πάνω από 2.450 τόνους χρυσού.
Συγκεκριμένα, οι 2.452 μετρικοί τόνοι χρυσού της ιταλικής κεντρικής τράπεζας αντιστοιχούν σε περίπου 13% της εθνικής παραγωγής της Ιταλίας, όπως διευκρινίζει το Reuters.
Η ΕΚΤ φοβάται ότι η πολιτική παρέμβαση στο θέμα αυτό θα μπορούσε να αποδυναμώσει την κεντρική τράπεζα, να δημιουργήσει κανονιστική αβεβαιότητα και να ενσταλάξει αμφιβολίες ότι ο χρυσός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως "εθνικό ταμείο" για ενδεχόμενους σκοπούς, όπως η μείωση του χρέους ή η κάλυψη των δημόσιων δαπανών. Αυτό, σε μια ευαίσθητη αγορά όπως η ιταλική, θα κινδύνευε να αντανακλάται άμεσα στην εμπιστοσύνη των επενδυτών και στο κόστος του χρέους.
Ο κίνδυνος ενός προηγούμενου για την Ευρωζώνη
Τέλος, η ΕΚΤ θέλει να αποφύγει να δημιουργήσει προηγούμενο: αν μια χώρα αλλάξει μονομερώς το πλαίσιο για τα αποθεματικά της, άλλες χώρες θα μπορούσαν να αισθανθούν ότι έχουν το δικαίωμα να κάνουν το ίδιο, με δυνητικά επικίνδυνες επιπτώσεις στη σταθερότητα της Ευρωζώνης.
Γι' αυτό η Λαγκάρντ επανέλαβε ότι, από το 2019 έως σήμερα, η άποψη της ΕΚΤ δεν έχει αλλάξει: η επιχειρησιακή διαχείριση του χρυσού πρέπει να παραμείνει στα χέρια της κεντρικής τράπεζας και κάθε προσπάθεια επαναπροσδιορισμού αυτής της αρχής πρέπει να αντιμετωπίζεται με εξαιρετική προσοχή.
Η ιταλική τροπολογία: τα στάδια της συζήτησης
Η αρχική εκδοχή της τροπολογίας ανέφερε ότι "τα αποθέματα χρυσού που διαχειρίζεται και κατέχει η Τράπεζα της Ιταλίας ανήκουν στο κράτος, στο όνομα του ιταλικού λαού".
Τις τελευταίες ημέρες, η τροπολογία επαναδιατυπώθηκε σε μια ερμηνευτική κλείδα. Σύμφωνα με το νέο κείμενο, η διάταξη σχετικά με τη διαχείριση των επίσημων αποθεμάτων που περιέχεται στον ενοποιημένο νόμο περί νομισματικών κανονισμών αναφέρει ότι «τα αποθέματα χρυσού που διαχειρίζεται και κατέχει η Τράπεζα της Ιταλίας ανήκουν στον ιταλικό λαό».
Ο πρώτος υπογράφων την τροπολογία, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος της Μελόνι**, Λούτσιο Μάλαν**, επισήμανε ότι η επικαιροποιημένη έκδοση της τροπολογίας εξετάζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.