Η στεγαστική κρίση στην Ευρώπη επιδεινώνεται με πόλεις όπως η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη να αντιμετωπίζουν αυξήσεις στις τιμές αγοράς και ενοικίασης
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η στέγαση έχει καταστεί ένα από τα κυριότερα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα στην Ευρώπη, με ιδιαίτερα αξιοσημείωτο αντίκτυπο σε χώρες όπως η Ισπανία και σε πόλεις όπως η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, το κόστος στέγασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτελεί μη βιώσιμο βάρος για πολλές οικογένειες.
Στις μεγάλες πόλεις του μπλοκ, το 10,6% των νοικοκυριών ξοδεύουν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για ενοίκιο, ενώ στις αγροτικές περιοχές το ποσοστό αυτό πέφτει στο 7%. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, πάνω από το 31% των αστικών νοικοκυριών ξεπερνούν αυτό το όριο. Είναι η χώρα με τη χειρότερη κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, η αύξηση των τιμών, η έλλειψη προσφοράς και η αύξηση των τουριστικών ενοικίων δυσχεραίνουν την πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση, ιδίως για τους νέους.
Αύξηση των τιμών: Ένα ευρωπαϊκό φαινόμενο με σημαντικό αντίκτυπο στην Ισπανία
Μεταξύ 2015 και 2023, οι τιμές των κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 48% κατά μέσο όρο, με σημαντικές διακυμάνσεις μεταξύ των χωρών. Η Ουγγαρία ηγείται της κατάταξης με αύξηση 173%, ενώ η Φινλανδία κατέγραψε μόλις 5%.
Στην Ισπανία, η αύξηση των τιμών ήταν αξιοσημείωτη. Σύμφωνα με τον Κίκε Βιγιαλόμπος, εκπρόσωπο για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τη στέγαση της Ομοσπονδίας Συλλόγων Γειτονιάς της Μαδρίτης, "μέσα σε ένα μόλις χρόνο οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 20% όσον αφορά την αγορά και κατά 15,4% όσον αφορά το ενοίκιο". Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό σε μεγάλες πόλεις όπως η Μαδρίτη, η Βαρκελώνη και η Βαλένθια, όπου η δημογραφική πίεση και ο τουρισμός επιδεινώνουν την κατάσταση.
Στο κέντρο της Μαδρίτης "σημειώθηκε αύξηση των ενοικίων κατά 21% μέσα σε ένα χρόνο, με τις τιμές να πέφτουν σπάνια κάτω από τα 2.000 ευρώ το μήνα. Σε δήμους της μητροπολιτικής περιοχής, ζητούνται ενοίκια 1.200 έως 1.500 ευρώ για ακίνητα τριών υπνοδωματίων", προσθέτει ο Βιγιαλόμπος.
Στη Βαρκελώνη, η εικόνα είναι παρόμοια, με την έκρηξη των τουριστικών διαμερισμάτων να αποτελεί βασικό παράγοντα. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα ενοίκια στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 18% μεταξύ 2010 και 2022, εν μέρει λόγω της αύξησης των βραχυχρόνιων μισθώσεων, οι οποίες μειώνουν την προσφορά για τους μόνιμους κατοίκους.
Οι νέοι πλήττονται περισσότερο
Η πρόσβαση στη στέγαση αποτελεί ιδιαίτερα μεγάλο εμπόδιο για τους νέους Ευρωπαίους, οι οποίοι εγκαταλείπουν το πατρικό σπίτι σε ηλικία 26,3 ετών κατά μέσο όρο. Στην Ισπανία, η ηλικία αυτή ανέρχεται στα 30 έτη, η δεύτερη υψηλότερη στην ΕΕ, πίσω μόνο από την Κροατία (31,8 έτη).
"Η στέγαση εξηγεί το 70% της ανισότητας σε αυτή τη χώρα", λέει ο Βίκτορ Καμίνο,** βουλευτής του PSOE στο Κογκρέσο. "Χιλιάδες νέοι άνθρωποι πληρώνουν έως και το 70% του μισθού τους σε ενοίκιο ή σε αγορά, η οποία είναι ένας λαβύρινθος". Στη Μαδρίτη, το ποσοστό χειραφέτησης των νέων είναι το χαμηλότερο που έχει καταγραφεί ποτέ, με λιγότερο από το 15% να έχει επιτύχει την ανεξαρτησία, σύμφωνα με τον Βιγιαλόμπος.
Η Πάουλα ντε λας Χέρας, βουλευτής του PP στη Συνέλευση της Μαδρίτης και εκπρόσωπος για θέματα στέγασης, αναγνωρίζει τη δυσκολία: "Οι νέοι περνούν δύσκολες στιγμές στην ισπανική οικονομία τα τελευταία δέκα χρόνια".
"Έχουν μικρή δυνατότητα αποταμίευσης, οι μισθοί δεν αυξάνονται". Για την πρόσβαση σε κατοικία απαιτείται ένα αρχικό μαξιλάρι μεταξύ 20.000 και 40.000 ευρώ, το οποίο είναι ανέφικτο για πολλούς.
Πολιτικές απαντήσεις: Μεταξύ ρύθμισης και προσφοράς
Η ΕΕ έχει λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης. Το 2021, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο αναγνωρίζει την επαρκή στέγαση ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.
Τον Ιούλιο του 2024, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανακοίνωσε ότι η στέγαση θα αποτελέσει προτεραιότητα, με τη δημιουργία ειδικού επιτρόπου για τον τομέα αυτό. Τον Δεκέμβριο του 2024, συστάθηκε ειδική επιτροπή για να προτείνει λύσεις εντός ενός έτους.
Στην Ισπανία, οι πολιτικές θέσεις αποκλίνουν
Η κεντρική κυβέρνηση, με επικεφαλής το PSOE, έχει δεσμευτεί για τον νόμο περί στέγασης, ο οποίος περιλαμβάνει μέτρα όπως τα ανώτατα όρια ενοικίων σε περιοχές με προβλήματα. "Στην Καταλονία, τα ενοίκια έχουν μειωθεί από 3% σε 5%", λέει ο Καμίνο, ο οποίος επικρίνει κοινότητες όπως η Μαδρίτη που δεν τον εφαρμόζουν: "Εδώ οι τιμές έχουν αυξηθεί κατά 14%.
Από την πλευρά του, η ντε λας Χέρας υπερασπίζεται τη στρατηγική της Κοινότητας της Μαδρίτης: "Εμείς δεν εφαρμόζουμε τις πιεσμένες ζώνες. Στη Βαρκελώνη υπήρξε μια ελάχιστη πτώση των ενοικίων, αλλά τώρα βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα". Η κυβέρνηση της Μαδρίτης προωθεί το Περιφερειακό Σύμφωνο Στέγασης, με πρωτοβουλίες όπως το σχέδιο Vive, το οποίο έχει ήδη παραδώσει 3.300 κατοικίες, και το πρόγραμμα My First Home, το οποίο προσφέρει εγγυήσεις στους νέους.
Από την κοινωνία των πολιτών, ο Βιγιαλόμπος ζητά ένα δημόσιο στεγαστικό απόθεμα που να φτάνει το 9% του συνόλου, σε σύγκριση με το σημερινό 1% στη Μαδρίτη. "Πρέπει να επενδύσουμε μεταξύ 2% και 3% του ΑΕΠ", λέει, υποστηρίζοντας επίσης τη φορολόγηση των κενών κατοικιών και την απαγόρευση των εξώσεων χωρίς εναλλακτικές λύσεις στέγασης. "Η λύση για τη στέγαση είναι ένα πολύπλευρο πρόβλημα", τονίζει, επιμένοντας στην ανάγκη να συνδυαστούν η ρύθμιση, η κατασκευή και η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Μια κοινή πρόκληση
Η στεγαστική κρίση υπερβαίνει τα σύνορα. Σε πρωτεύουσες όπως το Ταλίν (Εσθονία) και η Βουδαπέστη (Ουγγαρία), οι τιμές έχουν επίσης εκτοξευθεί, αντανακλώντας ένα διαρθρωτικό πρόβλημα στην ΕΕ .
Ενώ τα ευρωπαϊκά και εθνικά θεσμικά όργανα αναζητούν απαντήσεις, εκατομμύρια πολίτες, ιδίως νέοι, αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον υπό το βάρος μιας ανεξέλεγκτης αγοράς κατοικίας. Σύμφωνα με τα λόγια του Καμίνο, "δεν μπορούμε να επιτρέψουμε μια κοινωνία διαιρεμένη μεταξύ πλούσιων πολυκατοικούντων και φτωχών ενοικιαστών". Η λύση, συμφωνούν όλοι, απαιτεί πολιτική βούληση και συντονισμένη δράση.