Euroviews. Άποψη: Η Ευρώπη πρέπει να υιοθετήσει τον πραγματισμό για να μη χάσει τον Παγκόσμιο Νότο

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Είναι κοινό μυστικό ότι η δυτική διπλωματία δεν περνάει και τις καλύτερες μέρες της στον Παγκόσμιο Νότο.

Όταν ήρθε η ώρα να καταδικάσει ο ΟΗΕ τη Ρωσία το 2022, οι περισσότερες χώρες που απείχαν ήταν του Παγκόσμιου Νότου - και σε μεγάλο βαθμό σε συμφωνία με την κοινή γνώμη: δημοσκοπήσεις εκείνη την εποχή έδειχναν ότι μόνο το 45% του κοινού θα υποστήριζε οποιαδήποτε υπερβολικά ταραχώδη καταδίκη της Ρωσίας.

Εν τω μεταξύ, ενώ μόνο το 5% των πολιτών των ΗΠΑ που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσε ότι βλέπει τη Ρωσία ως σύμμαχο, πάνω από το 80% των Ινδών, το 79% των Κινέζων και το 69% των Τούρκων ερωτηθέντων περιέγραψαν τη Ρωσία είτε ως σύμμαχο είτε ως εταίρο.

Εάν η μονοπολική στιγμή ληφθεί ως σημείο αναφοράς, τότε ορισμένα από αυτά μπορεί κάλλιστα να εκπλήσσουν. Αλλά η πραγματικότητα επί του εδάφους για το μεγαλύτερο μέρος του Παγκόσμιου Νότου (παρά το γεγονός ότι ορισμένοι αμφισβητούν τον όρο, θα τον χρησιμοποιήσουμε ως τον πιο γενικό και περιεκτικό για τα επιχειρήματα αυτού του άρθρου) ήταν πάντα αμφίσημη.

Αν αυτό προκαλέσει μια διπλωματική αφύπνιση της δυτικής διπλωματίας, τα παγκόσμια κοινά μπορεί να είναι καλύτερα γι' αυτό. Παρόλα αυτά, πρέπει πρώτα να γίνουν κατανοητές διάφορες πτυχές: η προώθηση των φιλελεύθερων δημοκρατικών αξιών γίνεται όλο και πιο δύσκολη, το χρήμα δεν είναι μια βρώμικη λέξη και οι συμμαχίες που βασίζονται σε προσωρινά συμφέροντα πρέπει να γίνουν αποδεκτές.

Θέλω να αγοράσω στον κόσμο μια Coca-Cola

Από τη δεκαετία του 1970 και εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ βασίστηκαν στην οικοδόμηση μιας δημόσιας εικόνας που βασιζόταν σε ένα μείγμα κοινωνικού φιλελευθερισμού και σε μια βιτρίνα υλικής ευημερίας: μπορείς να έχεις την πίτα σου και να την φας και αυτήν, ήταν το υπονοούμενο της αμερικανικής διπλωματίας.

Ως έναν βαθμό, ήταν ένα αριστούργημα - και της τύχης, καθώς οι Σοβιετικοί βασίζονταν υπερβολικά στην ιδεολογία και είχαν ένα μη ανταγωνιστικό οικονομικό μοντέλο.

Η κυβέρνηση Νίξον τοποθέτησε το δολάριο ΗΠΑ ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και οι ΗΠΑ ανέλαβαν πλήρως τον μανδύα της παγκόσμιας εμπορικής αυτοκρατορίας από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Καθώς τα εμπορικά δίκτυα εξαπλώνονταν σε όλο τον κόσμο και τα εισοδήματα αυξάνονταν, αυτή η ιδεολογία έγινε το πρώτο σημείο αναφοράς για κάθε άτομο, από τον εργάτη εργοστασίου μέχρι τον τοπικό αξιωματικό των μυστικών υπηρεσιών παντού, συμπεριλαμβανομένης της Σοβιετικής Ένωσης.

Όπως είπε ο Jackson J Spielvogel στο βιβλίο του Δυτικός Πολιτισμός: "οι περισσότεροι Σοβιετικοί πολίτες δεν ήθελαν δημοκρατική ελευθερία, ήθελαν την ελευθερία να ψωνίζουν μέχρι τελικής πτώσης".

Στην πραγματικότητα, αυτή η ιδεολογία έγινε σχεδόν καθολική, σε βαθμό που η πρόταση του Francis Fukuyama τη δεκαετία του 1990 ότι δεν έχει πια αντιπάλους, ήταν πράγματι αληθινή.

Το πλεονέκτημα που έδωσε αυτό στην Ουάσινγκτον στην εξωτερική πολιτική θα ήταν δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί, αλλά όταν το προϊόν σου γίνεται η προεπιλογή, είναι ένα σημάδι ότι η θέση σου στην αγορά είναι μάλλον ισχυρή: σκεφτείτε τη Xerox ή τα Kleenex τη δεκαετία του 1990.

Αυτή η εποχή έχει περάσει. Δεν τελείωσε με τους Δίδυμους Πύργους ή άλλα γεγονότα, όταν οι ειδήμονες αισθάνθηκαν υποχρεωμένοι να δηλώσουν μεγαλόστομα ότι η ιστορία επέστρεψε - αλλά με ένα κλαψούρισμα: πολλοί δυτικοί πολίτες δεν μπορούν να ψωνίζουν μέχρι τελικής πτώσης, και όλοι μπορούν να το δουν αυτό.

Η Δύση/Βορράς δεν είναι πλέον μόνη της στην παγκόσμια ευημερία. Υπάρχει ανάγκη για οικονομική επανεφεύρεση και ανανεωμένη ανταγωνιστικότητα, ενώ οι πολίτες άλλων χωρών επιδεικνύουν παγκόσμια ευημερία.

Με τη σειρά του, αυτό σημαίνει ότι οι δυτικοί διπλωμάτες γενικά δεν μπορούν πλέον να βασίζονται στο ότι εισέρχονται σε κάθε αίθουσα διαπραγματεύσεων ως προεπιλεγμένοι νικητές και πρέπει να εμπλακούν με τους ξένους ομολόγους τους, λαμβάνοντας πραγματικά υπόψη τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, την κομματική πίστη και τα προσωπικά τους συμφέροντα.

Ώρα να αλλάξουμε εστίαση

Η Δύση πρέπει να αναγνωρίσει τι λειτουργεί (και τι όχι) σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.

Οι υποσχέσεις για χρυσό μέλλον με αντάλλαγμα το χρυσό ζουρλομανδύα της SWIFT, τις διεθνείς άμεσες ξένες επενδύσεις (η βοήθεια για το εμπόριο είναι πιο επιθυμητή στον Παγκόσμιο Νότο, το ερώτημα είναι πώς θα φτάσουμε εκεί πιο γρήγορα) και τα δάνεια του ΔΝΤ ακούγονται κούφια εδώ και πάνω από μια δεκαετία.

Έτσι, δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλές χώρες που απέχουν είναι επίσης εκείνες στις οποίες οι ΗΠΑ και η ΕΕ - καθώς και άλλοι σύμμαχοι του Παγκόσμιου Βορρά - έχουν ελάχιστη πραγματική επιρροή.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ποτέ δεν ενσωματώθηκαν τόσο πολύ στην παγκόσμια οικονομία όσο υποτίθεται, και ο κόσμος παραμένει ανισόρροπος, ενώ ο παγκόσμιος ανταγωνισμός αυξάνεται, με την Ασία να αποτελεί μεγαλύτερο παίκτη στο παγκόσμιο τραπέζι, μεταξύ άλλων και για τα μέλλοντα της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.

Όσο υπήρχε η υπόσχεση ενός νυχτερινού ποτηριού στο τραπέζι, πολλές χώρες του Παγκόσμιου Νότου ήταν πρόθυμες να εγκαταλείψουν άλλες εναλλακτικές λύσεις.

Παρόλα αυτά, η πραγματικότητα είναι ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Δύσης θα πρέπει να παρουσιάσουν πραγματικά οικονομικά και χρηματοπιστωτικά αγαθά που μπορούν είτε να βοηθήσουν τους ξένους ομολόγους τους είτε να αντιπροσωπεύουν κάτι που θα μπορούσε να πουληθεί στο γενικό πληθυσμό ως άξιο επανεκλογής.

Πάντα θα έχουμε ιδιοτελή συμφέροντα

Λόγω της πολιτισμικής τους υπεροχής, οι ΗΠΑ έχουν καταφέρει να βασίζονται σε μια μεγάλη στρατηγική ήπιας ισχύος, πέρα από τα προφανή πλεονεκτήματα της σκληρής ισχύος. Οι Ευρωπαίοι βασίζονταν επίσης στην ήπια ισχύ τους, ενώ παράλληλα συμμετείχαν με τους Αμερικανούς στην επίδειξη αρετών.

Αλλά η απλή πραγματικότητα είναι ότι όλοι μας ακολουθούμε επίσης και τα δικά μας συμφέροντα. Και μερικές φορές τα συμφέροντά μας περιλαμβάνουν όχι μόνο μόνιμες συμμαχίες αλλά και προσωρινές.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στην πραγματικότητα, οι βραχυπρόθεσμες συμμαχίες που βασίζονται στην ταύτιση των συμφερόντων δεν πρέπει πλέον να απορρίπτονται, ειδικά σε μια εποχή ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων.

Είναι καιρός να αποδεχτούμε ότι ζητήματα όπως η διακίνηση φαιντανύλης ή η βοήθεια προς την Ουκρανία θα περιλαμβάνουν τελικά τη συνεργασία με οντότητες με τις οποίες δεν αισθάνεται κανείς άνετα. Με άλλα λόγια, η κανονικότητα του πραγματισμού είναι απαραίτητη για να πετύχει.

Αυτό ισχύει, ακόμη και για τις παγκόσμιες επιθέσεις γοητείας, και εδώ οι Ευρωπαίοι έχουν το πλεονέκτημα, στο πλαίσιο της ΕΕ, διερευνώντας στον Παγκόσμιο Νότο την ιδέα των ηγετικών χωρών, οι οποίες λόγω της ιστορίας τους έχουν περισσότερη ήπια ισχύ και στοργή επί τόπου από τον μέσο όρο.

Για παράδειγμα, τους τελευταίους μήνες, κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ρουμανία, έχουν υιοθετήσει στρατηγικές για την Αφρική και μπορούν να συνεργαστούν στενά με εταίρους για να συμβάλουν στην αύξηση της αξιοπιστίας της Δύσης στην ήπειρο.

Η υιοθέτηση τέτοιων βασικών εκτιμήσεων μπορεί να επιτρέψει στις ΗΠΑ, την ΕΕ και άλλους ομοϊδεάτες συμμάχους, όπως η Ιαπωνία και η Αυστραλία, να ξυπνήσουν πλήρως από το προηγούμενο μονοπολικό μας όνειρο - και τον σταθερό μας κόσμο - και να βγουν μπροστά ως αξιόπιστος βασικός εταίρος για τον Παγκόσμιο Νότο σε μια ταραγμένη δεκαετία.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να χάσουμε έδαφος απέναντι στις παγκόσμιες και περιφερειακές προκλήσεις- να χάσουμε το πρόσωπο και την ανταγωνιστικότητά μας στην παγκόσμια σκηνή- και να χάσουμε, το σημαντικότερο, την εμπιστοσύνη του νεανικού Παγκόσμιου Νότου, του οποίου η επόμενη γενιά ηγετών εξετάζει ενεργά τις επιλογές ταχείας ανάπτυξης.

Ο Radu Magdin είναι διευθύνων σύμβουλος της Smartlink και πρώην σύμβουλος των πρωθυπουργών της Ρουμανίας (2014-2015) και της Μολδαβίας (2016-2017).

Στο Euronews, πιστεύουμε ότι όλες οι απόψεις έχουν σημασία. Επικοινωνήστε μαζί μας στο view@euronews.com για να στείλετε προτάσεις ή υποβολές και να γίνετε μέρος της συζήτησης.