Οι δημόσιες πληρωμές, όπως οι κρατικές συντάξεις, αντιπροσωπεύουν περίπου τα δύο τρίτα του εισοδήματος των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω στην Ευρώπη
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Οι ηλικιωμένοι είχαν χαμηλότερο μέσο διαθέσιμο εισόδημα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό σε 28 ευρωπαϊκές χώρες το 2022, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ. Η μοναδική εξαίρεση ήταν το Λουξεμβούργο, όπου οι άνω των 65 ξεπέρασαν τον μέσο όρο.
Σε πολλές χώρες, οι συνταξιούχοι αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, με αποτέλεσμα αρκετοί να συνεχίζουν να εργάζονται και μετά τη συνταξιοδότηση. Ποιες είναι, όμως, οι βασικές πηγές εισοδήματος των ηλικιωμένων στην Ευρώπη;
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα δύο τρίτα (66%) των εισοδημάτων των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προέρχονται από δημόσιες μεταβιβάσεις – κυρίως κρατικές συντάξεις και επιδόματα (μέσος όρος 27 χωρών για το 2020 ή την πιο πρόσφατη διαθέσιμη χρονιά).
Η εργασία αποτελεί τη δεύτερη βασική πηγή εισοδήματος με ποσοστό 21%, ακολουθούμενη από κεφαλαιακά έσοδα (π.χ. προσωπικές αποταμιεύσεις και ιδιωτικές συντάξεις) με 7%, ενώ οι επαγγελματικές ιδιωτικές συντάξεις συνεισφέρουν μόλις 6%.
Η εξάρτηση από δημόσιες μεταβιβάσεις κυμαίνεται από 41% στην Ελβετία έως 86% στο Βέλγιο. Άνω του 75% είναι το ποσοστό σε Λουξεμβούργο (83%), Αυστρία (82%), Φινλανδία (80%), Τσεχία (76%), Ιταλία (76%), Πορτογαλία και Ελλάδα (αμφότερες 75%).
Αντίθετα, κάτω από το 50% παραμένει το ποσοστό στο Ηνωμένο Βασίλειο (42%), την Ολλανδία (43%) και τη Δανία (45%).
Από τις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, η Γαλλία έχει τη μεγαλύτερη εξάρτηση από δημόσιες παροχές (78%) και το Ηνωμένο Βασίλειο τη μικρότερη (42%). Η Ιταλία ακολουθεί με 76%, η Ισπανία με 72% και η Γερμανία με 68%.
Οι σκανδιναβικές χώρες (πλην Φινλανδίας) έχουν χαμηλότερη εξάρτηση από το κράτος: 52% στη Σουηδία, 58% σε Νορβηγία και Ισλανδία.
Στην Τουρκία, υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ, το 57% του εισοδήματος των ηλικιωμένων προέρχεται από δημόσιες παροχές.
Οι ιδιωτικές επαγγελματικές συντάξεις παραμένουν σπάνιες
Μόλις επτά χώρες καταγράφουν τις ιδιωτικές επαγγελματικές συντάξεις ως πηγή εισοδήματος. Η Ολλανδία προηγείται με 40%, ακολουθούμενη από το Ηνωμένο Βασίλειο (33%) και την Ελβετία (29%). Η Σουηδία (19%), η Δανία (15%), η Νορβηγία (14%) και η Γερμανία (5%) συμπληρώνουν τη λίστα.
Η σημασία των κεφαλαίων
Τα εισοδήματα από κεφάλαια – κυρίως αποταμιεύσεις και ιδιωτικές συντάξεις – κυμαίνονται από λιγότερο από 1% στη Σλοβακία έως 23% στη Δανία. Σε αρκετές χώρες ξεπερνούν το 10%, όπως η Τουρκία και η Ελβετία (16%), η Γαλλία (15%), η Σουηδία (12%), το Ηνωμένο Βασίλειο (11%) και οι Φινλανδία, Νορβηγία, Ισλανδία (10%).
Σε αρκετές άλλες, το ποσοστό αυτό είναι κάτω από 5%.
Η εργασία παραμένει κρίσιμος παράγοντας εισοδήματος
Η συμβολή της εργασίας στο εισόδημα των ηλικιωμένων υπερβαίνει το ένα τρίτο σε πολλές χώρες. Από 7% στη Γαλλία, φτάνει έως 40% στη Λετονία. Υψηλά ποσοστά καταγράφονται επίσης σε Σλοβακία (36%), Λιθουανία (35%), Εσθονία και Πολωνία (34%), και Ισλανδία (32%).
Πάνω από 20% του εισοδήματος προέρχεται από εργασία στην Τουρκία (27%), την Ουγγαρία (26%), τη Σλοβενία (23%), την Ιρλανδία και την Τσεχία (22%) και στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία (20-21%).
Αντίθετα, στη Γαλλία, το Λουξεμβούργο, τη Φινλανδία και το Βέλγιο, η εργασία αντιπροσωπεύει λιγότερο από 11%.
Το συμπέρασμα: Ένα μωσαϊκό διαφορετικών συστημάτων
Η ανάλυση των τεσσάρων βασικών πηγών εισοδήματος δείχνει την τεράστια ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Ορισμένα βασικά συμπεράσματα:
Η Δυτική Ευρώπη (π.χ. Βέλγιο, Γαλλία, Αυστρία) στηρίζεται κυρίως σε κρατικές συντάξεις.
Οι Σκανδιναβικές χώρες (εκτός Φινλανδίας) έχουν πιο ποικιλόμορφες πηγές εισοδήματος με ισχυρά ιδιωτικά συστήματα.
Η Ανατολική και Νότια Ευρώπη (όπως Πολωνία, Σλοβακία, Ελλάδα, Τουρκία) εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά εξάρτησης από εργασία.
Οι ιδιωτικές επαγγελματικές συντάξεις είναι ανεπαρκώς ανεπτυγμένες σε πολλές ανατολικές και νότιες χώρες.
Η φτώχεια των ηλικιωμένων παραμένει σοβαρό πρόβλημα σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι ανισότητες στις συντάξεις είναι εμφανείς. Καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, οι κυβερνήσεις καλούνται να εξασφαλίσουν αξιοπρεπείς συνθήκες για τους ηλικιωμένους χωρίς να επιβαρύνουν υπέρμετρα τα δημόσια οικονομικά.