Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δηλώνει ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει "όλα τα εργαλεία" ως απάντηση στους κινεζικούς ελέγχους των εξαγωγών σπάνιων γαιών, καθώς η βιομηχανία υποφέρει.
Οι παγκόσμιες εντάσεις κλιμακώνονται για τα ορυκτά σπάνιων γαιών μετά την εφαρμογή αυστηρών ελέγχων στις εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών που απαιτούνται για την κατασκευή σχεδόν των πάντων - από αυτοκίνητα έως όπλα. Η κίνηση αυτή προκάλεσε επίσης ανησυχίες για την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού.
Θα πραγματοποιηθούν στρατηγικές συναντήσεις μεταξύ αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κινέζων εκπροσώπων, αρχής γενομένης με τηλεδιάσκεψη τη Δευτέρα, την οποία θα ακολουθήσει συνάντηση στις Βρυξέλλες την επόμενη ημέρα.
Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα συναντηθεί με τον Κινέζο ομόλογό του Σι Τζινπίνγκ την Πέμπτη στη Νότια Κορέα, με τις χρηματοπιστωτικές αγορές να παρακολουθούν με προσοχή αν οι δύο μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις του κόσμου μπορούν να θάψουν το τσεκούρι στον εμπορικό τους πόλεμο.
Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται η απόφαση της Κίνας της 9ης Οκτωβρίου να περιορίσει τις εξαγωγές στοιχείων σπάνιων γαιών. Ενώ οι έλεγχοι αυτοί ήταν αρχικά μια απάντηση στους δασμούς των ΗΠΑ, η ΕΕ έχει γίνει παράπλευρη απώλεια στη διαμάχη και εξετάζει τρόπους αντίδρασης.
Γιατί η Κίνα περιορίζει τις εξαγωγές σπάνιων γαιών;
Οι εντάσεις εμφανίστηκαν για πρώτη φορά μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και την εφαρμογή μιας επιθετικής πολιτικής δασμών - η οποία, σύμφωνα με την κυβέρνηση, είναι απαραίτητη για τη μείωση του αυξανόμενου εμπορικού ελλείμματος - τόσο σε συμμάχους όσο και σε αντιπάλους.
Στις 2 Απριλίου 2025 -που συνέπεσε με αυτό που ο Τραμπ όρισε ως "Ημέρα Απελευθέρωσης" των ΗΠΑ- η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε δασμούς 34% στα κινεζικά προϊόντα που εισάγονται στη χώρα, οι οποίοι, προστιθέμενοι στο υφιστάμενο 20%, έφεραν τους συνολικούς δασμούς στο 54%.
Ο εμπορικός πόλεμος κλιμακώθηκε αφού η Κίνα απάντησε με αντίτιμο, το οποίο ξεπέρασε το όριο του 100%, καθιστώντας το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών πρακτικά αδύνατο. Πέρα από τους δασμούς, για να αντεπιτεθεί, η Κίνα προσπάθησε να εκμεταλλευτεί το μονοπώλιό της στα στοιχεία σπάνιων γαιών, επιβάλλοντας στις 4 Απριλίου πρόσθετους εξαγωγικούς περιορισμούς που έκτοτε παραμένουν σε ισχύ.
Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 στοιχείων που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανίες άμυνας, ηλεκτρικών οχημάτων, ενέργειας και ηλεκτρονικών.
Ο κόσμος, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα, καθώς η χώρα ελέγχει το 60% της παγκόσμιας παραγωγής και το 90% της διύλισής τους, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ).
Μετά από μια σύντομη ανακωχή, η διαμάχη αναζωπυρώθηκε εκ νέου τον Σεπτέμβριο και στις 9 Οκτωβρίου 2025, η Κίνα αποφάσισε να επεκτείνει τον έλεγχό της επί των σπάνιων γαιών από επτά σε 12. Η ανακοίνωση θεωρήθηκε ότι η Κίνα οικοδομεί μοχλό πίεσης έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών. Η συνάντηση μεταξύ των δύο πλευρών αυτή την εβδομάδα είναι κρίσιμη για να υπαγορεύσει την πορεία προς τα εμπρός.
Εν τω μεταξύ, η ΕΕ βρίσκεται ανάμεσα στα δύο. Ενώ οι περιορισμοί αυτοί στόχευαν κυρίως τις ΗΠΑ, έχουν επίσης επηρεάσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Οι έλεγχοι λαμβάνουν τη μορφή αδειών που είναι δύσκολο να αποκτηθούν, με τις ευρωπαϊκές εταιρείες να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος, όπως έχει επανειλημμένα επισημάνει ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εμπορίου Maroš Šefčovič.
Πώς αντιδρά η ΕΕ;
Σε ομιλία της κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, δήλωσε ότι η Ένωση είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία που διαθέτει για να καταπολεμήσει αυτό που ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron, έχουν περιγράψει ως οικονομικό εξαναγκασμό από την Κίνα.
Οι παρατηρήσεις της προέδρου της Επιτροπής παρέπεμπαν σε αυτό που είναι γνωστό ως μέσο κατά του εξαναγκασμού - το οποίο σχεδιάστηκε με γνώμονα την Κίνα αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ.
Το ACI, που εγκρίθηκε το 2023, θα επέτρεπε στην ΕΕ να ανταποδώσει σε μια τρίτη χώρα επιβάλλοντας δασμούς ή ακόμη και περιορίζοντας την πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις, άδειες ή δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
"Βραχυπρόθεσμα, επικεντρωνόμαστε στην εξεύρεση λύσεων με τους Κινέζους ομολόγους μας", δήλωσε το Σάββατο η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προειδοποιώντας ωστόσο: "Είμαστε όμως έτοιμοι να χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα που διαθέτουμε στην εργαλειοθήκη μας για να απαντήσουμε, αν χρειαστεί".
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα συναντήθηκε τη Δευτέρα με τον Κινέζο πρωθυπουργό Λι Τσιανγκ στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της ASEAN στην Κουάλα Λουμπούρ.
"Μοιράστηκα την έντονη ανησυχία μου για την επέκταση των εξαγωγικών ελέγχων της Κίνας σε κρίσιμες πρώτες ύλες και συναφή αγαθά και τεχνολογίες", δήλωσε ο Costa μετά τη συνάντηση, προσθέτοντας: "Τον προέτρεψα να αποκαταστήσει το συντομότερο δυνατόν ρευστές, αξιόπιστες και προβλέψιμες αλυσίδες εφοδιασμού".
Ωστόσο, οι εντάσεις εξακολουθούν να υφίστανται.
Μια προγραμματισμένη συνάντηση μεταξύ του Šefčovič και του Κινέζου ομολόγου του Wang Wentao ακυρώθηκε και αντικαταστάθηκε από συνομιλίες υψηλού επιπέδου μεταξύ Κινέζων και Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων, όπως επιβεβαίωσε εκπρόσωπος της Επιτροπής. Μια τηλεδιάσκεψη πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα και οι Κινέζοι αξιωματούχοι πρόκειται να φτάσουν στις Βρυξέλλες για μια συνάντηση την Πέμπτη.
Ενώ οι Βρυξέλλες επιμένουν ότι επιθυμούν να επιτύχουν μια εποικοδομητική λύση χωρίς κλιμάκωση, η Επιτροπή ακολουθεί μια στρατηγική "απεξάρτησης" για να μειώσει την εξάρτησή της από τα κινεζικά ορυκτά. Επιπλέον, η Γερμανία και η Γαλλία έχουν επίσης προτείνει ότι θα υποστηρίξουν ισχυρότερα εμπορικά μέτρα εάν δεν μπορεί να βρεθεί συνολική λύση.
Το Σάββατο, η Von der Leyen ανακοίνωσε ένα νέο σχέδιο - RESourceEU - που διερευνά την κοινή αγορά και αποθήκευση σπάνιων γαιών, καθώς και "στρατηγικά" σχέδια για την παραγωγή και την επεξεργασία κρίσιμων πρώτων υλών εδώ στην Ευρώπη.
Η ΕΕ ελπίζει επίσης να διαφοροποιήσει τους προμηθευτές της παγκοσμίως.
"Θα επιταχύνουμε τις εργασίες για συνεργασίες σε κρίσιμες πρώτες ύλες με χώρες όπως η Ουκρανία και η Αυστραλία, ο Καναδάς, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, η Χιλή ή η Γροιλανδία", δήλωσε η von der Leyen.