Λευκωσία και Νάξος στους νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Παλιά Δημοτική Αγορά της Λευκωσίας και ο ανακαινισμένος βενετσιάνικος πύργος «Κάμπονες 1615» στη Νάξο, βραβεύτηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Europa Nostra (ευρωπαϊκό δίκτυο πολιτιστικής κληρονομιάς).

Τα βραβεία που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα Creative Europe (Δημιουργική Ευρώπη) απονέμονται σε εξαιρετικά πολιτιστικά επιτεύγματα. Η κυπριακή και η ελληνική συμμετοχή βραβεύτηκαν στην κατηγορία «Συντήρηση και προσαρμοσμένη νέα χρήση», ενώ η τελετή βράβευσης θα πραγματοποιηθεί στις 13 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής για την πολιτιστική κληρονομιά.

Παλιά Δημοτική Αγορά Λευκωσίας

Το έργο αφορά τη μετατροπή ενός ορόσημου του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού της δεκαετίας του 1960, κοντά στη Νεκρή Ζώνη, σε κέντρο καινοτομίας και δημόσιου διαλόγου. Ο νέος κόμβος ΑΓΟΡΑ είναι σχεδιασμένος με γνώμονα την αντισεισμική προστασία και την πρόσβαση χωρίς αποκλεισμούς και υποστηρίζει την αστική ανάπλαση και τη δικοινοτική συνεργασία στην Κύπρο.

Σχεδιασμένο το 1965 από τον αρχιτέκτονα Σταύρο Οικονόμου, το τσιμεντένιο μοντερνιστικό κτίριο στέγαζε αρχικά μια αγορά στο ισόγειο και δημοτικά γραφεία στον επάνω όροφο. Μετά τη διαίρεση της πόλης το 1974, ένα τμήμα του κτιρίου λειτουργούσε ως παραμελημένη αγορά, ενώ ένα μέρος του εγκαταλείφθηκε.

Η πρόσφατη αποκατάσταση, με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα Γιώργο Τσαγγαρίδη για τον Δήμο Λευκωσίας, βασίστηκε σε εκτεταμένη τεχνική έρευνα και προφορικές ιστορίες. Ελλείψει γραπτών αρχείων, οι συνεντεύξεις με αρχικούς τεχνίτες και κατασκευαστές παρείχαν ζωτικές γνώσεις σχετικά με τα υλικά και τις τεχνικές. Αυτό συμπληρώθηκε από μελέτες της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής στην Κύπρο και ανάλυση της δομής από οπλισμένο σκυρόδεμα. Το κτίριο αναβαθμίστηκε ώστε να πληροί τα ισχύοντα πρότυπα του Ευρωκώδικα για την αντοχή στους σεισμούς, με ενιαία νέα θεμέλια και διακριτές δομικές ενισχύσεις που διατηρούν τις εμφανείς επιφάνειες από σκυρόδεμα και την χαρακτηριστική μωσαϊκή επένδυση.

Με συγχρηματοδότηση 5,5 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Κυπριακή Δημοκρατία μέσω του προγράμματος «THALIA 2021 – 2027», το έργο αποτελεί μια σημαντική επένδυση στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας. Το ανακαινισμένο κτίριο διατηρεί τα αρχικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, ενώ παράλληλα καλύπτει τις τεχνικές ανάγκες του νέου ενοίκου του: του Κέντρου Αριστείας CYENS, ενός κόμβου έρευνας και καινοτομίας που υποστηρίζεται από τοπικά πανεπιστήμια και διεθνείς εταίρους, όπως το UCL και το Ινστιτούτο Max Planck.

Κάμπονες 1615 στη Νάξο

Το Kambones 1615, ένας ιδιωτικά αναστηλωμένος βενετσιάνικος πύργος στο νησί της Νάξου, διατηρεί πέντε αιώνες αρχιτεκτονικής, γεωργικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Χρησιμοποιώντας παραδοσιακές τεχνικές, το έργο συνδυάζει τη βιωσιμότητα, την τέχνη και την κοινότητα για να δημιουργήσει ένα μοντέλο για αγροτική αναγέννηση με γνώμονα την κληρονομιά στην Ευρώπη.

Σε συνεχή χρήση για πάνω από 500 χρόνια, το συγκρότημα περιλαμβάνει μια κατοικία, ένα ελαιοτριβείο, αγροτικές κατασκευές και ένα σπάνιο δίκλιτο παρεκκλήσι που αντιπροσωπεύει τόσο τις ορθόδοξες όσο και τις καθολικές παραδόσεις. Χαρακτηρίστηκε διατηρητέο ​​μνημείο το 1975. Μέσα σε ένα κτήμα 200 εκταρίων, ο χώρος είναι βαθιά ενσωματωμένος στο φυσικό του περιβάλλον, όπου οι αρχαίες ελιές συνυπάρχουν με τα αρπακτικά πουλιά που φωλιάζουν.

Η ιδιωτικά χρηματοδοτούμενη αποκατάσταση ξεκίνησε το 2012, όταν ο πύργος αντιμετώπιζε επικείμενη κατάρρευση λόγω δομικών βλαβών που προκλήθηκαν από τη διείσδυση νερού. Για πάνω από δέκα χρόνια, οι ιδιοκτήτες συνεργάστηκαν με ντόπιους τεχνίτες - ή ανέλαβαν οι ίδιοι εργασίες όπου είχαν χαθεί δεξιότητες - για την αποκατάσταση τοίχων, δαπέδων, σοβά, ξυλουργικών εργασιών και στέγης, χρησιμοποιώντας παραδοσιακά υλικά και μεθόδους. Όλες οι παρεμβάσεις καθοδηγήθηκαν από την παραδοσιακή γνώση και επιβλέπονταν από αρχιτέκτονες σε συνεννόηση με την τοπική αρχή πολιτιστικής κληρονομιάς. Προστέθηκαν σύγχρονες προσαρμογές, όπως η ηλιακή θέρμανση νερού και οι διακριτικές υδραυλικές εγκαταστάσεις, χωρίς να αλλοιωθεί ο ιστορικός χαρακτήρας του κτιρίου. Οι επισκευές επεκτάθηκαν επίσης σε έπιπλα, χάλκινα σκεύη και υφάσματα, αναβιώνοντας την οικιακή κληρονομιά παράλληλα με την αρχιτεκτονική.

Τα γεωργικά στοιχεία σταθεροποιήθηκαν και προσαρμόστηκαν για δημόσια χρήση. Το ελαιοτριβείο φιλοξενεί πλέον μικρής κλίμακας συναυλίες, μαθήματα μουσικής, γευσιγνωσίες και συγκεντρώσεις. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν εργαστήρια κεντήματος, λογοτεχνικές βραδιές και εποχιακές εκδηλώσεις με επικεφαλής τους κατοίκους της περιοχής. Το παρεκκλήσι παραμένει σε χρήση για βαπτίσεις, γάμους και ιδιωτικές προσευχές, ανοιχτό σε όλους 24/7. Ιστορικές συνθέσεις a cappella προετοιμάζονται για παραστάσεις στο παρεκκλήσι, συνδέοντας την δομημένη και την άυλη κληρονομιά.

Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα είναι κεντρικής σημασίας για το Kambones. Το σπίτι λειτουργεί χωρίς θέρμανση ή κλιματισμό, βασιζόμενο στην παθητική ψύξη μέσω χοντρών πέτρινων τοίχων και παραδοσιακής μόνωσης κατασκευασμένης με τοπικά υλικά όπως ασβεστοκονίαμα και φύκια. Τα λύματα επεξεργάζονται σε ένα σηπτικό σύστημα τριών θαλάμων και επαναχρησιμοποιούνται για άρδευση. Όλα τα άλλα απόβλητα είτε κομποστοποιούνται είτε ανακυκλώνονται. Ηλιακοί συλλέκτες θερμαίνουν το νερό, χρησιμοποιείται φωτισμός LED σε όλο το σπίτι και στον κήπο καλλιεργούνται βότανα και φυτά ανθεκτικά στην ξηρασία.

Το Kambones είναι ένα ζωντανό σπίτι, όχι μουσείο. Προσφέρει μέτριες διαμονές επισκεπτών και κοινοτικές εκδηλώσεις για να υποστηρίξει τη συντήρηση, ενώ παράλληλα αντιστέκεται στις πιέσεις του μαζικού τουρισμού και της ανάπτυξης ακινήτων. Η ολιστική του προσέγγιση έχει πυροδοτήσει το τοπικό ενδιαφέρον για την αποκατάσταση της τοπικής κουλτούρας, δημιουργώντας υπερηφάνεια, βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και ανανεωμένη μεταφορά γνώσης μεταξύ των γενεών. Προσφέρει ένα μεταβιβάσιμο παράδειγμα βιώσιμης διατήρησης που έχει τις ρίζες του στον τόπο, την πρακτική και την βιωμένη παράδοση.

Η διαδικτυακή ψηφοφορία για το Βραβείο Κοινού 2025 έχει πλέον ανοίξει και μπορείτε να ψηφίσετε έως τις 12 Σεπτεμβρίου. Επίσης, έχει ανοίξει και η πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων για τα Βραβεία του 2026. Οι αιτήσεις μπορούν να υποβάλλονται ηλεκτρονικά έως τις 9 Σεπτεμβρίου 2025. Τα ετήσια Βραβεία, που άρχισαν να απονέμονται το 2002, είναι μια γιορτή αφιερωμένη στην προστασία, τη διατήρηση, την έρευνα, την εκπαίδευση και την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι νικητές ανήκουν σε ένα φάσμα με διάφορα υπόβαθρα και επιδιώξεις και περιλαμβάνουν από εκπαιδευτικά έργα έως φυσικά πρόσωπα που ενδιαφέρονται για την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Δείτε όλους τους φετινούς νικητές εδώ