Η ελεγκτική υπηρεσία της ΕΕ απαίτησε μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τις συμβάσεις χρηματοδότησης της ΕΕ για μη κερδοσκοπικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια μιας ετήσιας έρευνας δεν βρέθηκαν στοιχεία για τυχόν παραβάσεις είτε από ΜΚΟ είτε από υπαλλήλους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
«Αδιαφανή» χαρακτηρίζει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο τη χρηματοδότηση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λέγοντας ότι εκθέτει σε κίνδυνο τη φήμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παρ' όλα αυτά, το πόρισμα του ΕΕΣ, το οποίο προήλθε από μακροχρόνια έρευνα, δεν ήταν τόσο ενοχοποιητικό όσο κάποιοι επικριτές ενδεχομένως να ήλπιζαν.
«Δεν βρήκαμε ούτε μία περίπτωση κατά τη διάρκεια του ελέγχου μας για παραβίαση των αξιών της ΕΕ από ΜΚΟ», δήλωσε η Λάιμα Αντρικιένε, το μέλος του ΕΕΣ που είναι υπεύθυνο για την έκθεση, στους δημοσιογράφους σε ενημέρωση λίγο πριν από τη δημοσίευση.
Αυτό έγινε με την επιφύλαξη, ωστόσο, ότι το γραφείο της εξέτασε ένα τυχαίο δείγμα μόνο 90 συμβάσεων και μπορεί να του ξέφυγε κάτι. «Έχουμε εκατοντάδες χιλιάδες ΜΚΟ», δήλωσε η Αντρικιένε. «Κάθε περίπτωση, κάθε παράδειγμα ΜΚΟ που παραβιάζει τις αξίες της ΕΕ θα έθετε σε κίνδυνο τη φήμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Επιβεβαίωσε περαιτέρω ότι δεν υπάρχει κανένας περιορισμός για τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που προβάλλουν την υπόθεσή τους απευθείας στους νομοθέτες, οι οποίοι υποχρεούνται να δημοσιεύουν λεπτομέρειες για όλες τις συναντήσεις με ομάδες πίεσης, είτε πρόκειται για την κοινωνία των πολιτών είτε για επιχειρήσεις.
«Από τη δική μας άποψη, οι κανόνες επέτρεπαν στις ΜΚΟ να ασκούν πιέσεις», δήλωσε η Αντρικιένε. «Αν θέλουμε κάτι διαφορετικό, αυτό θα το αποφασίσουν οι νομοθέτες, όχι οι ελεγκτές».
Το Ελεγκτικό Συνέδριο δημοσίευσε τα πορίσματά του σε μια περίοδο κατά την οποία το ζήτημα της χρηματοδότησης των ΜΚΟ έχει καταστεί διχαστικό πολιτικό ζήτημα στις Βρυξέλλες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέρριψε με μία μόνο ψήφο την περασμένη εβδομάδα πρόταση μομφής κατά της Κομισιόν για τις λειτουργικές επιχορηγήσεις που εκταμιεύονται μέσω του περιβαλλοντικού προγράμματος LIFE.
Το συντηρητικό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) ισχυρίζεται ότι η Επιτροπή έδωσε εντολή στις ΜΚΟ να ασκούν πιέσεις σε ευρωβουλευτές για την προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, μιας κεντρικής πολιτικής ατζέντας της πρώτης θητείας της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μεταξύ 2019 και 2024.
Έλλειψη αδιάσειστων στοιχείων
Ωστόσο, το ΕΛΚ και οι εκ δεξιών σύμμαχοί του δεν έχουν παρουσιάσει συγκεκριμένες αποδείξεις για να στηρίξουν αυτούς τους ισχυρισμούς.
Ο επίτροπος Προϋπολογισμού Πιοτρ Σέραφιν παραδέχθηκε, ωστόσο, τον Ιανουάριο ότι ήταν «απρεπές για ορισμένες υπηρεσίες της Επιτροπής να συνάπτουν συμφωνίες που υποχρεώνουν τις ΜΚΟ να ασκούν πίεση ειδικά σε μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου».
Όμως, παρά τις μηχανορραφίες ορισμένων ομάδων εντός του Κοινοβουλίου και τις έρευνες των μέσων ενημέρωσης για τη διαρροή αντιγράφων εμπιστευτικών επιχειρησιακών συμφωνιών επιχορήγησης, δεν έχουν αποδειχθεί τέτοιες υποχρεώσεις, τις οποίες έχουν αρνηθεί κάθετα οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Φαίνεται ότι ο ελεγκτικός οργανισμός με έδρα το Λουξεμβούργο - ο οποίος εξέτασε δύο λειτουργικές επιχορηγήσεις του Προγράμματος LIFE (καμία ΜΚΟ δεν κατονομάζεται στην έκθεση) κατά τη διάρκεια της έρευνάς του - έβγαλε το ίδιο κενό.
Ορισμένα «στοιχεία άσκησης πίεσης» περιγράφονται λεπτομερώς στα προγράμματα εργασίας που πρέπει να καταρτίζουν οι αιτούντες όταν υποβάλλουν αίτηση για επιχορήγηση, δήλωσε ο Τόμας Κόκοτ, υπάλληλος του ΕΕΣ που εργάστηκε για τον έλεγχο. Αλλά οι ελεγκτές δεν ήταν σε θέση να πουν αν, όπως ισχυρίστηκαν δεξιοί βουλευτές, αξιωματούχοι της Επιτροπής είχαν απαιτήσει τέτοιες δεσμεύσεις από τους αιτούντες.
«Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι δεν βρήκαμε αδιάσειστα στοιχεία για καμία από αυτές τις καταστάσεις», δήλωσε ο Κόκοτ στους δημοσιογράφους.
Οι ελεγκτές πιέστηκαν επίσης σχετικά με το γιατί επέλεξαν να επικεντρώσουν την έρευνά τους σε ΜΚΟ μόνο στη Γερμανία, την Ισπανία και τη Σουηδία, παρά το γεγονός ότι δήλωσαν ρητά πως ένας σημαντικός παράγοντας που ώθησε την έρευνά τους ήταν το σκάνδαλο του 2022 με αξιωματούχους του Κατάρ, όπου οι ΜΚΟ φέρονται να χρησιμοποιήθηκαν για να διοχετεύσουν μετρητά σε διεφθαρμένους ευρωβουλευτές - μια υπόθεση που συνεχίζεται.
«Τις επιλέξαμε επειδή είχαν τις μεγαλύτερες αναφερόμενες δαπάνες», δήλωσε η Αντρικιένε, κατονομάζοντας το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Plus και το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης ως τις δύο μεγαλύτερες πηγές.
Η απάντηση της Επιτροπής
Το ΕΕΣ υπέβαλε τρεις συστάσεις προς την Επιτροπή. Το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ δήλωσε ότι «αποδέχεται εν μέρει» την επικαιροποίηση του νομικού ορισμού της ΜΚΟ, ώστε να αποσαφηνιστούν έως το τέλος του έτους τα κριτήρια για την «ανεξαρτησία από την κυβέρνηση» και η κατάσταση κατά την οποία μια «οντότητα επιδιώκει τα εμπορικά συμφέροντα των μελών της».
Παρομοίως, σχετικά με την έκκληση να βελτιωθεί το σύστημα δημοσιονομικής διαφάνειας με δυνατότητα αναζήτησης που περιγράφει λεπτομερώς τις δαπάνες της ΕΕ στο διαδίκτυο έως το 2029, η Επιτροπή δήλωσε ότι θα «διερευνήσει τη δυνατότητα» εφαρμογής συχνότερων επικαιροποιήσεων.
Η τρίτη σύσταση ήταν η μόνη που το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ αποδέχθηκε πλήρως: να «διερευνήσει τη σκοπιμότητα ανάπτυξης των υφιστάμενων συστημάτων ώστε να περιλαμβάνουν έλεγχο βάσει κινδύνου της συμμόρφωσης των αποδεκτών (συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ) με τις αξίες της ΕΕ, προκειμένου να εντοπίζονται πιθανές παραβιάσεις». Η προθεσμία-στόχος είναι το 2028.
Όσον αφορά το ζήτημα του υποτιθέμενου lobbying μέσω ΜΚΟ, η Επιτροπή επεσήμανε τις κατευθυντήριες γραμμές που δημοσιεύθηκαν τον περασμένο Μάιο, λίγο μετά την έναρξη του ελέγχου, οι οποίες «διευκρίνιζαν ότι οι συμφωνίες χρηματοδότησης που περιλαμβάνουν ειδικά λεπτομερείς δραστηριότητες, οι οποίες απευθύνονται στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και σε ορισμένους εκπροσώπους τους, ακόμη και αν είναι νομικά ορθές, ενδέχεται να ενέχουν κίνδυνο για τη φήμη της Ένωσης».
Οι υπάλληλοι που είναι αρμόδιοι για τη χορήγηση χρηματοδότησης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους αυτή την καθοδήγηση, αναφέρεται.
Ο διευθυντής της BirdLife Europe Άριελ Μπρούνερ, αποδέκτης λειτουργικής επιχορήγησης, θεώρησε δικαίωση την αποτυχία του ΕΕΣ να εντοπίσει προβλήματα με τη χρηματοδότηση του προγράμματος LIFE. «Αυτή η έκθεση επιβεβαιώνει αυτό που λέμε εδώ και καιρό: το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι οι ευυπόληπτες ΜΚΟ - είναι οι μεταμφιεσμένοι λομπίστες που παριστάνουν την κοινωνία των πολιτών».
«Αυτό που διαπίστωσαν είναι η αποτυχία της Επιτροπής και των εθνικών κυβερνήσεων να ελέγξουν ποιος βρίσκεται στην πραγματικότητα πίσω από ορισμένες λεγόμενες ΜΚΟ που δεν εκπροσωπούν τα δημόσια συμφέροντα», δήλωσε ο Μπρούνερ.