Για πρώτη φορά, αστρονόμοι παρατήρησαν υπερταχείς ανέμους να εξέρχονται από μαύρη τρύπα σε μακρινό γαλαξία, φωτίζοντας ένα από τα μυστήρια του Σύμπαντος.
Σε έναν γαλαξία πολύ, πολύ μακριά, μια μαύρη τρύπα σηκώνει ανέμους τόσο ισχυρούς, που τα ανθρώπινα μυαλά στη Γη δύσκολα μπορούν να συλλάβουν το μέγεθός τους. Για πρώτη φορά, μια διεθνής ομάδα αστρονόμων κατάφερε να παρατηρήσει άμεσα αυτό το φαινόμενο.
Η γιγαντιαία μαύρη τρύπα, με μάζα ίση με 30 εκατομμύρια Ήλιους του Γαλαξία μας, βρίσκεται στον NGC 3783, έναν σπειροειδή γαλαξία περίπου 130 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη.
Χρησιμοποιώντας δύο κορυφαία διαστημικά τηλεσκόπια ακτίνων Χ, οι αστρονόμοι εντόπισαν τη μαύρη τρύπα να καταβροχθίζει ό,τι υπάρχει γύρω της, ώστε να τροφοδοτήσει μια εξαιρετικά φωτεινή και ενεργή περιοχή στο κέντρο του γαλαξία, γνωστή ως Ενεργός Γαλαξιακός Πυρήνας (AGN).
Καθώς ρουφούσε αυτό το υλικό, η μαύρη τρύπα εξέπεμψε μια έντονη, αλλά σύντομη έκλαμψη ακτίνων Χ, που γρήγορα έδωσε τη θέση της σε υπερταχείς ανέμους, με ορισμένους να φτάνουν σχεδόν τα 60.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, δηλαδή το 20% της ταχύτητας του φωτός.
«Δεν έχουμε ξαναδεί μια μαύρη τρύπα να δημιουργεί ανέμους τόσο γρήγορα», είπε σε δήλωση ο Liyi Gu από τον Ολλανδικό Οργανισμό Διαστημικής Έρευνας (SRON).
«Για πρώτη φορά είδαμε πώς μια γρήγορη έκλαμψη ακτίνων Χ από μια μαύρη τρύπα πυροδοτεί αμέσως υπερταχείς ανέμους, με αυτούς τους ανέμους να σχηματίζονται μέσα σε μόλις μία ημέρα», πρόσθεσε ο Gu, που ηγήθηκε της ερευνητικής ομάδας.
Η έρευνα της ομάδας δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα στο διεθνές περιοδικό Astronomy & Astrophysics.
Δύο ισχυρά τηλεσκόπια βαθιού διαστήματος
Για να μελετήσουν αυτό το φαινόμενο, ένα από τα πιο δυσδιάκριτα στο Σύμπαν, ο Gu και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν δύο ισχυρά τηλεσκόπια: το XMM-Newton του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και την Αποστολή Απεικόνισης και Φασματοσκοπίας Ακτίνων Χ (XRISM).
Το XMM-Newton παρακολούθησε την εξέλιξη της αρχικής έκλαμψης και εκτίμησε την έκταση των ανέμων, ενώ το XRISM εντόπισε την έκλαμψη και τους ανέμους, μελετώντας την ταχύτητα και τη δομή τους.
«Η ανακάλυψή τους προέκυψε από επιτυχημένη συνεργασία, κάτι που αποτελεί βασικό στοιχείο όλων των αποστολών της ESA», ανέφερε σε δήλωση ο Erik Kuulkers, επιστήμονας στο πρόγραμμα XMM-Newton της ESA.
Οι συγγραφείς της μελέτης πιστεύουν ότι οι άνεμοι δημιουργήθηκαν καθώς το μπερδεμένο μαγνητικό πεδίο της μαύρης τρύπας «ξετυλιγόταν». Είπαν ότι αυτή η διαδικασία μοιάζει με μεγάλες ηλιακές εκρήξεις στον δικό μας γαλαξία, γνωστές ως εκτινάξεις στεμματικής μάζας.
«Είναι παρόμοιο με τις εκλάμψεις που εκρήγνυνται από τον Ήλιο, αλλά σε κλίμακα σχεδόν αδύνατο να φανταστεί κανείς», είπε ο Matteo Guainazzi, ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης και επιστήμονας στο πρόγραμμα XRISM της ESA.
Αυτές οι ομοιότητες είναι ενθαρρυντικές, σημείωσαν οι ερευνητές, δείχνοντας ότι οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες μπορούν κάποιες φορές να συμπεριφέρονται όπως το δικό μας κοντινό άστρο, μειώνοντας έτσι ένα μέρος του μυστηρίου γύρω από αυτά τα αντικείμενα.
Οι επιστήμονες κατέγραψαν εκτινάξεις στεμματικής μάζας από τον δικό μας Ήλιο πρόσφατα, στις 11 Νοεμβρίου, με ταχύτητες ανέμου 1.500 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο.