Πενήντα χρόνια μετά το ταξίδι του Ρίτσαρντ Νίξον στην Κίνα εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, οι σχέσεις μεταξύ των τριών υπερδυνάμεων έχουν αλλάξει ριζικά - και η ρωσική εισβολή έχει παίξει το ρόλο της σε αυτό.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠριν τρεις εβδομάδες, οι ηγέτες της Κίνας και της Ρωσίας συναντήθηκαν την παραμονή των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων και δήλωσαν ότι η φιλία μεταξύ των χωρών τους «δεν έχει όρια». Όμως αυτό έγινε πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ένα γεγονός που δοκιμάζει πόσο μακριά προτίθεται η Κίνα να φθάσει.
Οι δύο γείτονες, αμφότεροι πυρηνικές δυνάμεις, έχουν συσφίξει αρκετά τους δεσμούς τους τα τελευταία χρόνια, ανεβάζοντας έτσι τον πήχη σε μια συμμαχία αυταρχικών καθεστώτων που μπορούν να αποτελέσει το αντίπαλο δέος σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο απέναντι στην - υπό αμερικανική πρωτοκαθεδρία - Δύση. Ωστόσο η Κίνα έχει πολλά να χάσει σε ένα τέτοιο σενάριο.
Η ανάδυση ενός σινορωσικού άξονα απέχει από το να αποτελέσει ένα δεδομένο συμπέρασμα. Το εμπόριο με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ αποτελεί για την Κίνα βασικό αναπτυξιακό μοχλό, ακόμη κι αν η απομάκρυνσή της από τις ΗΠΑ και οι ενεργειακές της ανάγκες έχουν εντείνει τους δεσμούς της με τη Ρωσία.
«Η εν εξελίξει σύρραξη στην Ουκρανία θα αποκαλύψει αν υπάρχει ένας βαθύτερος δεσμός ή αν η σχέση [Ρωσίας-Κίνας] είναι απλά συναλλακτική», σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο ειδικός επί κινεζικών θεμάτων Άντονι Σάικ στην ιστοσελίδα του Κέντρου Δημοκρατικής Διακυβέρνησης και Καινοτομίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Ενδεικτικό του αν η Κίνα συνδέεται και πολιτικά με τη Ρωσία θα είναι τρεις πιθανές ενέργειες, συμπληρώνει ο Σάικ. Αυτές θα είναι το Πεκίνο να ασκήσει βέτο σε τυχόν ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας που θα ασκεί κριτική στη ρωσική δραστηριότητα, μια αναγνώριση ενός καθεστώτος-μαριονέτα που ενδεχομένως επιβληθεί από τη Ρωσία στην Ουκρανία ή και μια άρνηση η ρωσική επίθεση να χαρακτηριστεί «εισβολή», ακόμη κι αν έχουν επιβεβαιωθεί οι θάνατοι αμάχων.
Μαζί με την Ινδία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Κίνα απείχε της ψηφοφορίας την Παρασκευή στο Συμβούλιο Ασφαλείας επί ψηφίσματος που απαιτούσε από τη Ρωσία να σταματήσει την επίθεσή της στην Ουκρανία. Η Ρωσία άσκησε βέτο. Την Κυριακή η Κίνα απείχε εκ νέου, αν και επρόκειτο για διαδικαστικό ψήφισμα που δεν ήταν ανοικτό σε βέτο.
Ο διεθνολόγος Σι Γινχόνγκ από το κινεζικό Πανεπιστήμιο Ρενμίν ερμηνεύει πως «οι δύο αποχές δείχνουν πως η Κίνα έχει υιοθετήσει μια πιο συγκρατημένη συμπεριφορά από πριν εν μέσω έντονων διεθνών επικρίσεων και διαμαρτυριών κατά των ρωσικών επιθέσεων. Ο Λι Φαν, καθηγητής Ρωσικών Σπουδών στο ίδιο πανεπιστήμι επισημαίνει ότι οι δύο χώρες έχουν μια «γειτονική, φιλική στρατηγική εταιρική σχέση».
Την ίδια ώρα, η κίνηση της Ρωσίας να κλιμακώσει την κρίση, θέτοντας σε υψηλό συναγερμό τις πυρηνικές της δυνάμεις, ίσως να καταστήσει την Κίνα πιο προσεκτική. Πρόκειται για μια άσκηση ισορροπίας, που βοηθά να εξηγηθούν οι κάποιες φορές αντικρουόμενες θέσεις του Πεκίνου ως προς τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι εργώδεις προσπάθειες αξιωματούχων να αποφύγουν να γίνουν συγκεκριμένοι ως προς συγκεκριμένες ερωτήσεις - περιλαμβανομένου του αν θα χαρακτήριζαν αυτό που συμβαίνει ως «εισβολή».
Η Κίνα έχει δηλώσει ότι η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα κάθε χώρας πρέπει να είναι σεβαστή - μια στάση που αντιβαίνει σε μια εισβολή - και έχει αντιταχθεί στην επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ενώ κατηγορεί τις ΗΠΑ και την προς Ανατολάς επέκταση του ΝΑΤΟ ως θεμελιώδεις αιτίες αυτής της κρίσης.
«Η Κίνα προσπαθεί να έχει και την πίτα της Ουκρανίας ολόκληρη και τον εαυτό της χορτάτο», σχολιάζει ο πρόεδρος του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού και πρώην πρωθυπουργός της Αυστρραλίας Κέβιν Ραντ στην ιστοσελίδα του ινστιτούτου πολιτικής του Οργανισμού. Όπως λέει, η Κίνα έχει άρει τους περιορισμούς εισαγωγής ρωσικού σίτου, κάτι που μπορεί ίσως να απαλύνει το οικονομικό πλήγμα των κυρώσεων.
Για πολλούς εξ όσων επιβάλλουν τις κυρώσεις, οι πράξεις της Κίνας ισοδυναμούν με στήριξη προς την εισβολή. «Δεν πας και πετάς σωσίβιο στη Ρωσία εν μέσω μιας περιόδου, κατά την οποία εισβάλει σε μία άλλη χώρα», δήλωσε ο Αυστραλός πρωθυπουργός Σκοτ Μόρισον.
Σε ένα μπαράζ συνομιλιών με τους Ευρωπαίους ομολόγους του την περασμένη εβδομάδα, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Ουάνγκ Γι είπε ότι «η παρούσα κατάσταση είναι κάτι που δεν θέλουμε να δούμε». Ο επικεφαλής της κινεζικής διπλωματίας κάλεσε για διαβουλεύσεις που θα τερματίσουν την κρίση, αλλά απέφυγε να επικρίνει τη Ρωσία.
Δεν είναι ξεκάθαρο αν ο Βλαντίμιρ Πούτιν αναζήτησε την υποστήριξη του Σι Ζινπίνγκ, όταν βρέθηκε στο Πεκίνο για την Τελετή Έναρξης των χειμερινών Ολυμπιακών στις 4 Φεβρουαρίου. Η παρουσία του Ρώσου ηγέτη ήταν ένα θετικό επικοινωνιακά περιστατικό για τον Σι, μετά την ανακοίνωση από τις ΗΠΑ - και όχι μόνο - του διπλωματικού μποϊκοτάζ στους Αγώνες με τη επίκληση παραβιάσεων από την Κίνα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η κοινή δήλωση Σι-Πούτιν μετά τη συνάντησή τους ανέφερε πως «η φιλία μεταξύ των δύο κρατών δεν έχει όρια, δεν υπάρχουν "απαγορευμένοι" τομείς συνεργασίας».
Χωρίς να αναφέρει την Ουκρανία, η σινορωσική ανακοίνωση ξεκάθαρα τασσόταν κατά της επέκτασης του ΝΑΤΟ και των συμμαχιών που «εντείνουν τη γεωπολιτική αντιπαλότητα» - μια αναφορά πιθανότατα προς τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και τις προσπάθειές του να ενισχύσει τους δεσμούς με άλλα κράτη απέναντι στην ανάδυση της Κίνας.
Η ίδια ανακοίνωση μέμφεται, χωρίς να κατονομάζει, «παράγοντες» που στηρίζουν τις πολυμερείς προσεγγίσεις και την καταφυγή στη βία για να αντιμετωπίσουν διεθνή ζητήματα, μια αποστροφή που ενδεχομένως θα μπορούσε να αφορά όχι μόνο τους αμερικανικούς πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, αλλά και στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Τέλος, η ανακοίνωση υπογραμμίζει ότι οι «νέες διακρατικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας είναι ανώτερες από τις πολιτικές και στρατιωτικές συμμαχίες της εποχής του Ψυχρού Πολέμου».
Πριν μισό αιώνα, εν μέσω της ψυχροπολεμικής περιόδου, η Ουάσινγκτον είχε βρει κοινό βηματισμό με το Πεκίνο εναντίον της Μόσχας. Σημειώνεται ότι τον Φεβρουάριο συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια από την επίσκεψη του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον στην Κίνα το 1972. Εκείνη την εποχή, οι σχέσεις της Κίνας με την ΕΣΣΔ είχαν ψυχρανθεί και οι ηγέτες της φοβούνταν για μια σοβιετική εισβολή. Πενήντα χρόνια μετά, η σχέση μεταξύ των τριών υπερδυνάμεων έχει αλλάξει κατά τρόπους δύσκολους να τους φανταστεί κανείς. Οι σινοαμερικανικές σχέσεις είναι σε ιστορικό χαμηλό, με το Πεκίνο και τη Μόσχα να δείχνουν να αναζητούν καταφύγιο στη μεταξύ τους σχέση.