Ένας στους τέσσερις ενηλίκους καπνίζει σε καθημερινή βάση στην Ελλάδα —ποσοστό τοοποίο είναι ένα από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Παρότι τα ποσοστά καπνίσματος στους 15χρονουςείναι χαμηλότερα απ’ ό,τι στους ενηλίκους, η αυξανόμενη δημοτικότητα των ηλεκτρονικώντσιγάρων αποτελεί πηγή ανησυχίας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ σύμφωνα με το «προφίλ υγείας» της χώρας, που ετοιμάστηκε στο πλαίσιο κοινής προσπάθειας του ΟΟΣΑ και του European Observatory on Health Systems and Policies, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η έκθεση παρουσιάστηκε την Πέμπτη σε διαδικτυακή διάσκεψη.
Η πληρέστατη έκθεση αναφέρεται παρόλα αυτά και στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες, όπως την συνεχιζόμενη χρήση άτυπων πληρωμών προς γιατρούς (το λεγόμενο «φακελάκι») ενώ οι καταστροφικές δαπάνες για την υγεία (αυτές δηλαδή που υπερβαίνουν το 40% των συνολικών δαπανών ενός νοικοκυριού) παραμένουν αρκετά υψηλές (8,9%) και σχεδόν 2,5% πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Βασικές διαπιστώσεις για την υγεία στην Ελλάδα
1. Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα παραμένει υψηλότερο από ό,τι στο σύνολο της ΕΕ, αλλά το 2020 κατέγραψε μείωση της τάξης των έξι μηνών λόγω των επιπτώσεων της νόσου COVID-19. Η ισχαιμική καρδιοπάθεια και το εγκεφαλικό επεισόδιο εξακολουθούν να αποτελούν τις κύριες αιτίες θανάτου, ενώ ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Μολονότι η Ελλάδα επλήγη λιγότερο από την πανδημία COVID-19 σε σύγκριση με πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η νόσος ευθύνεται για 1 στους 25 θανάτους το 2020.
2. Δύο στους πέντε θανάτους το 2019 θα μπορούσαν να αποδοθούν σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου, συγκεκριμένα στο κάπνισμα και σε παράγοντες που σχετίζονται με τη διατροφή. Πλέον εφαρμόζεται ειδική εθνική στρατηγική για την κάλυψη των μέχρι πρότινος παραμελημένων τομέων της πρόληψης και της προαγωγής της υγείας. Η κυβέρνηση έχει δρομολογήσει διάφορες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του καπνίσματος, δεδομένου ότι ο καρκίνος του πνεύμονα ευθύνεται για σημαντικό μερίδιο των αποτρέψιμων θανάτων. Η νέα εθνική στρατηγική που αναπτύσσεται για τον έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα, αποσκοπεί στη βελτίωση της πρόληψης, καθώς και της έγκαιρης διάγνωσης και της διαχείρισης της νόσου. Η πληροφόρηση για τον καρκίνο θα ενισχυθεί επίσης μέσω της δημιουργίας ενός εθνικού μητρώου ασθενών με καρκίνο, το οποίο θα συνδέεται με τα ψηφιακά μητρώα υγείας, καλύπτοντας ένα μεγάλο κενό δεδομένων που εμπόδιζε την έγκαιρη θεραπεία στο παρελθόν.
3. Οι δαπάνες για την υγεία αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια, μετά από σημαντική μείωση μεταξύ των ετών 2009 και 2015, λόγω εφαρμογής ενός ευρέως φάσματος μέτρων, στο στόχαστρο των οποίων βρισκόταν, μεταξύ άλλων, η σπατάλη στον τομέα του φαρμάκου, συμπεριλαμβανομένων της βελτίωσης της διακυβέρνησης και της τιμολόγησης, καθώς και της επιβολής ανώτατων ορίων δαπάνης προκειμένου να μειωθούν τα κίνητρα για προκλητή ζήτηση. Τα επίπεδα δαπανών εξακολουθούν να είναι χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ, αλλά εξασφαλίστηκε πρόσθετη,βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση για τον τομέα της υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Βασική πηγή ανησυχίας είναι το υψηλό επίπεδο άμεσων ιδιωτικών πληρωμών από τα νοικοκυριά (35 % των συνολικών δαπανών για την υγεία το 2019), το οποίο είναι υπερδιπλάσιο του μέσου όρου σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό σχετίζεται με το γεγονός ότι οι δαπάνες για φαρμακευτικά προϊόντα λιανικής, που είναι βασική αιτία καταβολής άμεσων ιδιωτικών πληρωμών, αντιπροσωπεύουν υψηλό ποσοστό των συνολικών δαπανών υγείας.
4. Η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας εξασφαλίζεται από την καθολική κάλυψη του πληθυσμού και από μια αρκετά εκτεταμένη δέσμη παροχών. Ωστόσο, στην πράξη, ορισμένες υπηρεσίες μπορεί να μην είναι πάντα διαθέσιμες, επειδή, για παράδειγμα, υπάρχει έλλειψη συμβεβλημένων παρόχων (στην περίπτωση της οδοντιατρικής φροντίδας). Ακόμη και πριν από την πανδημία λόγω της νόσου COVID-19, η Ελλάδα κατέγραφε σταθερά το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό μη καλυπτόμενων αναγκών ιατρικής περίθαλψης στην ΕΕ, με τη μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των εισοδηματικών ομάδων. Οι μη καλυπτόμενες ανάγκες φαίνεται να αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά η χρήση τηλεσυμβουλευτικής επεκτάθηκε, ιδίως για να διευκολυνθεί η πρόσβαση στην περίθαλψη σε απομακρυσμένες περιοχές και περιοχές που δεν καλύπτονται επαρκώς.
5. Παρά τις αδυναμίες όσον αφορά το σύστημα δημόσιας υγείας και την ικανότητα αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών στον τομέα της υγείας, η αντίδραση της Ελλάδας την πανδημία COVID-19 ήταν ταχεία και προληπτική, με τη θέσπιση μιας σειράς μέτρων μετριασμού τα οποία άμβλυναν τις επιπτώσεις του πρώτου κύματος. Η αντίδραση του συστήματος υγείας περιλάμβανε την αναβάθμιση της εργαστηριακής ικανότητας για την αύξηση των διαγνωστικών ελέγχων και μέτρα για την εξασφάλιση περισσότερων κλινών εντατικής θεραπείας και υγειονομικού προσωπικού για την αντιμετώπιση των επακόλουθων απότομων αυξήσεων στον αριθμό των κρουσμάτων.
Τα κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, το επίκεντρο των υπό εξέλιξη μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της δημόσιας παροχής πρωτοβάθμιας περίθαλψης, συνέβαλαν επίσης στην ανίχνευση και τη διαχείριση κρουσμάτων COVID-19.
6. Με αφορμή την πανδημία αναδείχθηκε η σημασία του τομέα της υγείας στην Ελλάδα και προωθήθηκαν σχέδια εξασφάλισης πόρων μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ. Στους βασικούς τομείς που θα επωφεληθούν από στρατηγικές επενδύσεις περιλαμβάνονται η πρωτοβάθμια φροντίδα και οι νοσοκομειακές υποδομές, τα προγράμματα πρόληψης και προαγωγής της υγείας και ο ψηφιακός μετασχηματισμός των υπηρεσιών υγείας.
Αναλυτικά η έκθεση