Ορισμένες χώρες της Ζώνης Σένγκεν επαναλαμβάνουν τους ελέγχους στα εσωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα, επικαλούμενες την μεταναστευτική κρίση. Μήπως αυτό θα εμποδίσει τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, οι οποίες περιμένουν τη σειρά τους για περισσότερα από 15 χρόνια, να ενταχθούν στον χώρο Σένγκεν;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτα ανοικτά σύνορα της Ζώνης Σένγκεν τα μέλη εντείνουν τους συνοριακούς ελέγχους. Πρόκειται για ένα οξύμωρο σχήμα αντίκειται προφανώς στην αρχή της ελεύθερης μετακίνησης, πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η σχετική συνθήκη. Ωστόσο, υπάρχουν ρήτρες που προβλέπουν την προσωρινή αναβίωση των συνοριακών ελέγχων, κυρίως όταν πρόκειται για απειλή στην δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια. Ρήτρες που μέχρι στιγμής φέτος έχουν αξιοποιηθεί από επτά μέλη της Ζώνης Σένγκεν.
«Ο Κώδικας Συνόρων του Σένγκεν επιτρέπει στα κράτη μέλη να επαναφέρουν τους συνοριακούς ελέγχους σε περίπτωση σοβαρής απειλής για την εθνική τους ασφάλεια, υπό την προϋπόθεση ότι το μέτρο είναι απαραίτητο ως έσχατη λύση και είναι προσωρινό. Τώρα τα κράτη Σένγκεν ερμηνεύουν πολύ ευρέως αυτές τις προϋποθέσεις», λέει ο Εουτζένιο Κουζουμάνο, επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μεσσίνας.
Σύμφωνα με τον Κουζουμάνο, σε αυτή την κατάσταση δημιουργείται ένα «φαινόμενο ντόμινο»: Οι γειτονικές χώρες του κράτους που επιστρέφει τον έλεγχο στα σύνορα ακολουθούν το παράδειγμά του.
«Η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων χρησιμοποιείται ως μήνυμα προς το κοινό - η κυβέρνηση είναι σκληρή απέναντι στη μετανάστευση», λέει ο Κουζουμάνο, σημειώνοντας ότι πρόκειται για μια πολύ ελκυστική στρατηγική σε μια εποχή αύξησης του λαϊκιστικού αισθήματος.
«Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι ένα ακόμη παράδειγμα της ευθραυστότητας της ζώνης Σένγκεν. Η Γερμανία και τώρα άλλα κράτη μέλη επαναφέρουν τους συνοριακούς ελέγχους. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων και πολιτικούς. Ειδικότερα, έχει να κάνει με τις επερχόμενες εκλογές σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, που ασκούν πίεση στις κεντρικές κυβερνήσεις», λέει ο Αλμπέρτο Χορστ-Νάιντχαρντ, επικεφαλής του μεταναστευτικού προγράμματος στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
Συνδέεται επίσης με την άφιξη μεγάλου αριθμού μεταναστών στις χώρες της νότιας Ευρώπης, λέει ο Νάιντχαρντ. Χάρη στην έλλειψη συνόρων, οι πρόσφυγες κινούνται ελεύθερα σε όλη την ήπειρο και σε ορισμένες χώρες της ΕΕ παρατηρήθηκε απότομη αύξηση των αιτήσεων ασύλου τους τελευταίους μήνες.
Το Βερολίνο αποδίδει την επανέναρξη των συνοριακών ελέγχων με την Πολωνία και την Τσεχική Δημοκρατία στον αγώνα του κατά των διακινητών ανθρώπων. Η Σλοβενία εντείνει την επιτήρηση των συνοριακών της διαβάσεων με την Κροατία, η οποία προσχώρησε στη ζώνη Σένγκεν μόλις τον Ιανουάριο του 2023.
«Συχνά πρόκειται μόνο για δειγματοληπτικούς ελέγχους. Σταματούν μόνο ένα κλάσμα των ανθρώπων που διασχίζουν τα σύνορα. Αυτό δεν είναι πραγματικά μια πλήρης αποκατάσταση των εσωτερικών συνόρων. Είναι ένα συμβολικό μέτρο. Το σύστημα Σένγκεν είναι απολύτως εντάξει. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», σχολιάζει ο Κουζουμάνο.
Η Συμφωνία Σένγκεν υπογράφηκε από πέντε χώρες - Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο - τον Ιούνιο του 1985. Οι υπογραφές έπεσαν στο πλοίο Princess Marie-Astrid στον ποταμό Μοζέλ, κοντά στο σημείο όπου συγκλίνουν τα σύνορα του Λουξεμβούργου, της Γαλλίας και της Γερμανίας.
Η συνθήκη πήρε το όνομά της από τον πλησιέστερο οικισμό: Σένγκεν.
Αργότερα προσχώρησαν σε αυτήν σχεδόν όλες οι χώρες της διευρυνόμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και η Ελβετία, η Ισλανδία, η Νορβηγία και το Λιχτενστάιν.
Η Ιρλανδία δεν μπόρεσε να ενταχθεί στη Σένγκεν λόγω ξεχωριστής συμφωνίας με τη Μεγάλη Βρετανία.
Δύο χώρες της ΕΕ - η Βουλγαρία και η Ρουμανία - περίμεναν για περισσότερα από 15 χρόνια για να τους επιτραπεί να ενταχθούν στην ομάδα Σένγκεν.
Ορισμένοι εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι αυτό θα συμβεί πριν από το τέλος του έτους.
Πότε θα ενταχθούν στη Σένγκεν Βουλγαρία και Ρουμανία
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένα παροτρύνει τις κυβερνήσεις των χωρών της ομάδας να επιτρέψουν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία να ενταχθούν στη Σένγκεν το συντομότερο δυνατό, σημειώνοντας ότι έχουν ήδη εκπληρώσει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις.
Τον Σεπτέμβριο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εκφωνώντας την ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης, δήλωσε ότι αυτό θα πρέπει να γίνει «χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση».
«Αυτό είναι φυσικά το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δολαρίων και φοβάμαι ότι δεν έχω κρυστάλλινη σφαίρα για να προβλέψω πότε θα συμβεί», σχολιάζει ο Νάιντχαρντ. Σύμφωνα με τον ίδιο, η πολιτική «παίζει και πάλι μεγάλο ρόλο σε αυτό το ζήτημα».
«Όλα τα νέα μέλη της ΕΕ θα πρέπει να μπορούν να απολαμβάνουν αυτό το προνόμιο, ένα ισχυρότερο και πιο βιώσιμο σύστημα Σένγκεν», τονίζει ο Νάιντχαρντ.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Για μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρήθηκε ότι δεν ήταν ακόμη έτοιμοι και ότι υπήρχε πολύς δρόμος να διανυθεί. Αλλά στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι θα είναι μέρος της Σένγκεν μέχρι το τέλος του 2023. Αυτό θα μπορούσε πιθανώς να επιτευχθεί νωρίτερα, αλλά τουλάχιστον βρίσκονται ήδη σε αυτόν τον δρόμο », σύμφωνα με τον Εουτζένιο Κουζουμάνο.
Τα νέα μέλη χρειάζονται θετική ψήφο από όλες τις χώρες της ομάδας για να ενταχθούν στη Σένγκεν.
Η Ολλανδία και η Αυστρία εμποδίζουν την ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, λέγοντας ότι αποτελούν τη δίοδο μέσω της οποίας εισέρχεται στην ΕΕ μεγάλος αριθμός μεταναστών που ταξιδεύουν στην Ευρώπη μέσω της λεγόμενης «βαλκανικής οδού».