Με αφετηρία την τραγωδία του Ευριπίδη, «Εκάβη», ο Πορτογάλος σκηνοθέτης Τιάγκο Ροντρίγκες παρουσιάζει με την Comédie-Française την παράσταση «Hecuba, not Hecuba» (Εκάβη, Όχι Εκάβη) στις 26 & 27 Ιουλίου, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜετά τη θριαμβευτική παγκόσμια πρεμιέρα πριν λίγες μέρες στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, ο Τιάγκο Ροντρίγκες παρουσιάζει την παράσταση «Hecuba, not Hecuba» (Εκάβη, Όχι Εκάβη) στις 26 & 27 Ιουλίου, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Μαζί του στο αργολικό θέατρο, θα βρεθούν επτά ηθοποιοί από την Comédie-Française, τον κορυφαίο θεατρικό οργανισμό της Γαλλίας, για να ερμηνεύσουν το θεατρικό έργο που έχει γράψει ο πολυσχιδής και καινοτόμος σκηνοθέτης.
Πρόκειται για ένα έργο μυθοπλασίας, που συνδυάζει ουσιαστικά την «Εκάβη» του Ευριπίδη με μια σύγχρονη δραματική ιστορία. Κοινός θεματικός τους άξονας, η απόδοση δικαιοσύνης. Η αρχαία τραγωδία συναντά λοιπόν τη σύγχρονη, προσωπική τραγωδία της Νάντιας, μιας ηθοποιού, μητέρας ενός εφήβου στο φάσμα του αυτισμού. Το παιδί της έχει υποστεί κακοποίηση στο δημόσιο ίδρυμα, όπου φιλοξενείται. Οι υπεύθυνοι προσπαθούν να συγκαλύψουν την υπόθεση, αλλά εκείνη αποφασίζει να τη δημοσιοποιήσει. Οι πρόβες για την παράσταση της Εκάβης συμπίπτουν με τη δικαστική έρευνα.
Από την άλλη πλευρά, η τραγωδία του Ευριπίδη διαδραματίζεται στο στρατόπεδο των Αχαιών στα παράλια της Θράκης, μετά τον Τρωικό Πόλεμο. Η Εκάβη, βασίλισσα της κατεστραμμένης Τροίας και σύζυγος του Πριάμου, προσπαθεί στο πρώτο μέρος του έργου να γλιτώσει, χωρίς επιτυχία, την κόρη της, Πολυξένη, από το θάνατο. Στο δεύτερο μέρος τυφλώνει τον βασιλιά της Θράκης, Πολυμήστορα, παίρνοντας εκδίκηση για το θάνατο του γιου της, Πολύδωρου.
Λίγες ώρες πριν φύγει για τις τελευταίες πρόβες στην Επίδαυρο, συναντήσαμε στην Αθήνα τον Πορτογάλο σκηνοθέτη της παράστασης και διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν και μιλήσαμε για το έργο που έγραψε, αλλά και για τη διαχρονική δύναμη της «Εκάβης», της τραγωδίας του Ευριπίδη.
- Ποιο είναι το στοιχείο που σας έλκει στο αρχαίο δράμα και πώς αυτό αποτέλεσε αφορμή για το νέο σας θεατρικό έργο;
Έχω δουλέψει αρκετές φορές, ξαναγράφοντας ή προσαρμόζοντας την ελληνική τραγωδία, γιατί με γοητεύει. Νομίζω ότι είναι επίσης, με έναν τρόπο, η γλώσσα του θεάτρου. Ότι όποιος κάνει θέατρο, οπουδήποτε στον κόσμο μπορεί να την καταλάβει. Νομίζω ότι είναι επίσης ένας καλός τρόπος για να δούμε την κοινωνία μας. Έτσι, σε αυτή την περίπτωση, στο έργο «Hecuba, not Hecuba», η ιδέα ήταν να γράψω ένα θεατρικό, που να αντλεί την έμπνευσή του από ένα σκάνδαλο κακοποίησης αυτιστικών παιδιών. Ήθελα να γράψω για αυτή την υπόθεση, από την οπτική γωνία της μητέρας ενός κακοποιημένου παιδιού, που είναι ηθοποιός. Όταν άρχισα να γράφω αυτό το έργο μυθοπλασίας, ήθελα να υπερασπιστώ έναν γιο, που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Αυτή είναι ηθοποιός και κάνει πρόβες σε ένα θεατρικό έργο.
Έτσι, σε αυτό το έργο μυθοπλασίας, όταν ξεκίνησα να το σκέφτομαι, αναρωτήθηκα, σε τι έργο θα μπορούσε να κάνει πρόβες στο θέατρο. Πολύ γρήγορα σκέφτηκα την «Εκάβη», γιατί είναι ένα έργο για τη δικαιοσύνη. Είναι ένα καταπληκτικό ποίημα του Ευριπίδη, αλλά είναι επίσης ένα έργο για τις υπερδυνάμεις που έχει μια μητέρα, όταν είναι θυμωμένη και θέλει να υπερασπιστεί το γιο της. Έχει επίσης αυτή την οργή, που προέρχεται από την αγάπη για τον γιο της. Ήθελα λοιπόν να αναμείξω αυτές τις δύο ιστορίες για να μιλήσω για το πώς το θέατρο και η αναπαράσταση των βασάνων, μπορεί μερικές φορές να μας βοηθήσουν να αντέξουμε τις δυσκολίες της ζωής και να οδηγηθούμε μερικές φορές να αναζητήσουμε δικαιοσύνη.
-Όπως είπατε, το πιο σημαντικό ζήτημα σ’ αυτή την ελληνική τραγωδία έχει να κάνει με τη δικαιοσύνη. Πώς διαχειρίζεστε τη δικαιοσύνη στο έργο σας;
Το έργο μου είναι μια διαδοχή συνεντεύξεων ανθρώπων, που σχετίζονται με την κακοποίηση παιδιών σε ένα κρατικό ίδρυμα. Καθώς η μητέρα του παιδιού που κακοποιήθηκε, το κατήγγειλε στην αστυνομία, αρχίζει να λειτουργεί ο μηχανισμός δικαιοσύνης. Το έργο μετατρέπεται σε μια αστυνομική, σε μια δικαστική ιστορία. Αρχίζει η αναζήτηση της αλήθειας. Μπαίνουν όμως συνεχώς εμπόδια στην απονομή δικαιοσύνης. Ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος; Γιατί συνέβη; Τι πραγματικά συνέβη; Και ενώ γίνεται έρευνα για όλα αυτά, έχουμε παράλληλα τη μητέρα που περνά δύσκολες στιγμές, εξαιτίας της κακοποίησης του αυτιστικού παιδιού της. Κάνει ταυτόχρονα πρόβες για τη θεατρική παράσταση.
Στη τραγωδία του Ευριπίδη, έχουμε την αποκάλυψη της δολοφονίας του Πολύδωρου (γιου της Εκάβης) από τον Πολυμήστορα (Βασιλιά της Θράκης). Η Εκάβη ανακαλύπτει ότι ένας παλιός φίλος, ο βασιλιάς του Θράκης, σκότωσε το γιο της για να κρατήσει τον θησαυρό που του είχαν δώσει, αλλά και για να παίξει φίλος στους Έλληνες, που είχαν κερδίσει τον πόλεμο στην Τροία. Το έργο έχει να κάνει λοιπόν με την προδοσία, την απουσία και την αναζήτηση δικαιοσύνης και στη συνέχεια με την εκδίκηση της Εκάβης για να βρει δικαιοσύνη. Οπότε το έργο έχει να κάνει με την ιδέα που νομίζω ότι είναι πολύ παρούσα στον Ευριπίδη, στην «Εκάβη», η οποία στην ουσία της είναι ότι και το πιο ευάλωτο και αδύναμο ανθρώπινο ον αξίζει δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη είναι ο κοινός παρονομαστής του ανθρώπινου είδους Και αυτό είναι που αντιπροσωπεύει επίσης η Εκάβη για μένα. Έχασε τον πόλεμο. Είναι σκλάβα. Είναι γυναίκα. Είναι μια ηλικιωμένη γυναίκα. Έχασε όλους τους συγγενείς της. Κανείς δεν μπορεί να τη βοηθήσει. Και ακόμα πιστεύει ότι της αξίζει δικαιοσύνη.
- Η δικαιοσύνη είναι κάτι που επίσης λείπει στις μέρες μας, στον κόσμο μας. Στη γειτονιά μας, υπάρχει επίσης πόλεμος. Υπάρχουν κάποια πολιτικές προεκτάσεις στο έργο σας, που να αφορούν αυτό που συμβαίνει γύρω μας αυτή την στιγμή;
Νομίζω ότι υπάρχουν πολιτικές προεκτάσεις στο έργο μου. Πάντα υπάρχει μια πολιτική διάσταση στο θέατρο, αλλά νομίζω ότι δεν είναι πολύ διαφορετική από την πολιτική διάσταση που υπάρχει στην τραγωδία του Ευριπίδη, που γράφτηκε πριν από 25 αιώνες. Αφορά κυρίως τη λειτουργία του θεάτρου. Είναι επίσης ένας τρόπος να σκεφτούμε πώς ζούμε ως κοινωνία. Έτσι, με αυτή την έννοια, αν και δεν μιλάω για πολύ συγκεκριμένες συγκρούσεις στον κόσμο ή για πολέμους ή για συγκεκριμένα παραδείγματα από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, όταν δεις φυσικά την παράσταση, θα σκεφτείς τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Αλλά αυτό συμβαίνει πάντα με την ελληνική τραγωδία και αυτό είναι που με συναρπάζει.
Όποτε και αν ανεβάσεις την «Εκάβη» σε 100 χρόνια από σήμερα, ή πριν 400 χρόνια, οποτεδήποτε κι αν ανεβάσεις μια αρχαία τραγωδία, όποτε κι αν παρουσιάσεις την «Αντιγόνη» ή τον «Οιδίποδα Τύραννο», όποτε ανεβάσεις αυτά τα έργα, οι άνθρωποι θα τα δουν και θα πουν: «Αφορούν εμένα και τη ζωή μου». Αφορούν την εποχή μας, είναι για το τώρα. Αυτή είναι η δύναμη της ελληνικής τραγωδίας. Μερικές φορές με ρωτάνε, αν πιστεύω ακόμα ότι μιλάει για την εποχή μας, γιατί οι αρχαίες τραγωδίες γράφτηκαν πριν από πολύ καιρό. Τι μπορεί να είναι αυτό που αφορά εμάς, την εποχή μας; Και πάντα εγώ τους λέω ότι αυτή είναι η λάθος ερώτηση. Πάντα λέω ότι είναι το αντίθετο. Πρέπει πάντα να εμπιστευόμαστε τις αρχαίες τραγωδίες. Υπάρχουν εδώ και 25 αιώνες. Πέρασαν από γενιά σε γενιά. Χρειαζόμαστε αυτές τις ιστορίες. Εμείς είμαστε αυτές οι ιστορίες. Οπότε αυτό που πρέπει να κάνουμε, είναι να πάρουμε την αρχαία τραγωδία και μετά μέσα από τα μάτια της αρχαίας τραγωδίας, να δούμε τον κόσμο μας και πάλι τώρα και να αναρωτηθούμε, αν έχει ακόμα νόημα.
- Τι κοινό έχει η σημερινή δική σας Εκάβη με την Εκάβη της τραγωδίας του Ευριπίδη;
Ονόμασα το έργο «Hecuba, not Hecuba» (Εκάβη, όχι Εκάβη), επειδή στην πραγματικότητα δεν θα δείτε την «Εκάβη» του Ευριπίδη. Είναι μια ιστορία, όπου μερικές φορές υπάρχουν αποσπάσματα της «Εκάβης» του Ευριπίδη. Είναι δηλαδή η ιστορία αυτής της γυναίκας που είναι ηθοποιός. Ονομάζεται Νάντια, αλλά είναι επίσης μητέρα ενός αυτιστικού παιδιού που κακοποιήθηκε σε ένα κρατικό ίδρυμα. Έτσι, ενώ κάνει πρόβα για το ανέβασμα της «Εκάβης», προσπαθεί επίσης να βρει την αλήθεια για το τι συνέβη στο παιδί της και να βρει δικαιοσύνη. Και κάποια στιγμή, ενώ κάνει πρόβα στην «Εκάβη», ενώ κάνει πρόβα αυτή την όμορφη σκηνή της Εκάβης με τον Αγαμέμνονα, όπου η Εκάβη απαιτεί δικαιοσύνη για τη δολοφονία του γιου της, Πολύδωρου, αυτή η γυναίκα, στην κανονική της ζωή, πρέπει να μιλήσει με το Υπουργείο και τους ανθρώπους που κάνουν έρευνα και να τους πείσει ότι πρέπει να υπάρξει δικαιοσύνη για τον πραγματικό της γιο, στην πραγματική της ζωή, όχι στο θέατρο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑρχίζει λοιπόν να ζει σε έναν λαβύρινθο. Αρχίζει να ζει ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, ανάμεσα στο θέατρο και τις δικαστικές αίθουσες. Και σε ένα συγκεκριμένο σημείο, συνειδητοποιεί ότι ίσως ο Ευριπίδης μπορεί να τη βοηθήσει στην πραγματική της ζωή. Και αυτό είναι το θέμα του έργου μου. Δεν ανεβάζω την «Εκάβη» ολόκληρη την τραγωδία, ας πούμε, με συμβατικό τρόπο. Δεν είναι καν διασκευή της «Εκάβης». Είναι ένα έργο μυθοπλασίας που έχει αποσπάσματα της «Εκάβης» του Ευριπίδη, εντός του. Και κατά κάποιο τρόπο σε αυτή την ιστορία ο Ευριπίδης βοηθάει μια γυναίκα να υπερβεί τα βάσανά της και να δικαιωθεί.
- Τι θα δούμε επί σκηνής; Πείτε μας μερικά πράγματα για την σκηνοθεσία σας. Πώς συνδέσατε αυτές τις δύο ιστορίες και τι συμβαίνει στη σκηνή;
Αυτή η παράσταση είναι μια παραγωγή με τους ηθοποιούς της Comédie-Française, οι οποίοι, νομίζω ότι είναι από τους καλύτερους στην Ευρώπη. Φυσικά, όλο το έργο στηρίζεται στους ηθοποιούς. Υπάρχει ένα απλό, μνημειώδες αλλά πολύ απλό σκηνικό. Όλο το έργο είναι γύρω από τη δύναμη που έχουν αυτοί οι επτά ηθοποιοί, που μεταβαίνουν από τον έναν κόσμο στον άλλο, από το σήμερα, πίσω στον Ευριπίδη και πάλι στο σήμερα και στον Ευριπίδη ξανά.
Ταξιδεύουν διαρκώς μεταξύ αυτών των δύο κόσμων. Είναι σχεδόν το ίδιο που συμβαίνει όταν εμείς, πηγαίνουμε στο θέατρο ως θεατές ή όταν διαβάζουμε ένα μυθιστόρημα και είμαστε μεταξύ αληθινής ζωής και μυθοπλασίας. Αυτή είναι η αριστοτεχνική ικανότητα αυτών των ηθοποιών. Οπότε όλο το έργο είναι φτιαγμένο για αυτούς τους ηθοποιούς με μεγάλη απλότητα. Φυσικά, τα φώτα και ο ήχος είναι επίσης μέρος αυτού του ταξιδιού. Βοηθούν τους ηθοποιούς να κινούνται μεταξύ των κόσμων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Το έργο παρουσιάστηκε τέλη Ιουνίου στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, στο θέατρο Carrière de Boulbon, το οποίο είναι επίσης υπαίθριο. Είναι ένας μνημειακός, μυθικός χώρος της Αβινιόν. Φτάνοντας φυσικά στην Επίδαυρο, στο αρχαίο θέατρο και για να μπορέσουμε να δουλέψουμε σε αυτό το χώρο, πρέπει να σκεφτούμε εξαρχής όλο το έργο, ώστε να συνδιαλέγεται με αυτόν τον χώρο. Ευτυχώς, γνωρίζαμε εκ των προτέρων ότι το έργο θα παρουσιαζόταν στην Επίδαυρο. Προσπαθήσαμε να έχει η δύναμη της Επιδαύρου τη θέση της. Προσπαθήσαμε η απλότητα των εικόνων του έργου, να συνδιαλέγεται με τη δύναμη της Επιδαύρου. Αλλά είναι μια δουλειά που κάνουμε αυτή την στιγμή. Προσαρμόζουμε το έργο στην Επίδαυρο, επειδή δεν είναι απλά ένα θέατρο, ή ένας ακόμη χώρος. Είναι ένα τεράστιο γεγονός. Είναι σαν να επινοείς εξαρχής την παράσταση.
- Είστε έτοιμος για το αρχαίο θέατρο; Πολλοί σκηνοθέτες αισθάνονται φόβο και αμηχανία, επειδή είναι τεράστιο.
Φυσικά και είναι τεράστιο. Είναι η πρώτη φορά για μένα που δουλεύω στην Επίδαυρο. Φυσικά, είναι περισσότερο μια τεράστια ευθύνη, παρά ένα τεράστιο θέατρο. Είναι μια τεράστια ευθύνη επειδή είναι τόσο σημαντικό, όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά νομίζω και για ολόκληρη την Ευρώπη. Είναι ένας πολύ σημαντικός χώρος για τον πολιτισμό και το θέατρο. Το θεωρώ λοιπόν μεγάλη ευθύνη. Είναι όμως και μια πολύ μεγάλη ευκαιρία για μένα ως καλλιτέχνη να παίξω σε αυτό το μέρος, για αυτό το κοινό, σε αυτό το φεστιβάλ. Θέλω να πω, ότι πρέπει να έχω περισσότερη χαρά από φόβο, αλλιώς δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Αισθάνομαι λοιπόν πραγματικά την απέραντη ευχαρίστηση αυτής της μεγάλης ευκαιρίας να δουλέψω στην Επίδαυρο, να δουλέψω με αυτούς τους ηθοποιούς στην Επίδαυρο. Δεν έχω παρουσιάσει ποτέ ξανά δουλειά μου στην Επίδαυρο. Έχω όμως ξαναπάει εκεί. Είμαι επίσης πολύ χαρούμενος που μπορώ να πάω μετά στην ταβέρνα του Λεωνίδα, ακριβώς δίπλα στην Επίδαυρο, επειδή είναι επίσης ένα σπουδαίο μνημείο (γέλια).
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Comédie-Française - Tiago Rodrigues
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Hecuba, not Hecuba»
Κείμενο – Σκηνοθεσία Tiago Rodrigues
Μετάφραση στα γαλλικά Thomas Resendes
Σκηνογραφία Fernando Ribeiro
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΚοστούμια José António Tenente
Φωτισμός Rui Monteiro
Πρωτότυπη μουσική και ήχος Pedro Costa
Καλλιτεχνική συνεργασία Sophie Bricaire
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜε τον θίασο της Comédie-Française: Eric Génovèse, Denis Podalydès, Elsa Lepoivre, Loïc Corbery, Gaël Kamilindi, Elissa Alloula, Séphora Pondi
Παραγωγή Comédie-Française
Συμπαραγωγή Festival d’Avignon, ThéâtredelaCité Centre dramatique national, Toulouse Occitanie
Ελληνικοί υπέρτιτλοι Δημήτρης Κοσμίδης
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗINFO
Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2024
Hecuba, not Hecuba
Tiago Rodrigues
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ26 & 27 Ιουλίου 2024 στις 21:00
Πληροφορίες για την παράσταση- Εισιτήρια
