Από τις γαλλικές ακτές στον Ατλαντικό έως την ισπανική Μεσόγειο, οι θαλάσσιες βιομηχανίες βρίσκουν νέους τρόπους για να μετατρέψουν τα απόβλητά τους σε θησαυρό. Τα πεταμένα όστρακα στρειδιών και τα εγκαταλελειμμένα δίχτυα αλιείας, που κάποτε θεωρούνταν άχρηστα, τώρα επαναχρησιμοποιούνται.
Στον κόλπο Αρκανσόν, η καλλιέργεια στρειδιών είναι κάτι που διαρκεί αιώνες. Η παραγωγή είναι μια από τις καλύτερες στον κόσμο. Όμως η βιομηχανία αντιμετωπίζει μια σημαντική πρόκληση - τα περισσότερα στρείδια πεθαίνουν πριν συγκομιστούν, όπως εξηγεί ο καλλιεργητής στρειδιών Benjamin Legeron: «Από την παρτίδα στρειδιών που διαχώρισα χθες, είχα 50% θνησιμότητα, κάτι που είναι ήδη σημαντικό. Όμως ορισμένοι συνάδελφοί μου αντιμετωπίζουν απώλειες 80-90%, κάτι που είναι πραγματικά τεράστιο».
Αυτή η θνησιμότητα δημιουργεί χιλιάδες τόνους αποβλήτων οστράκων ετησίως. Αντί να τα αντιμετωπίζει ως σκουπίδια, η περιφερειακή επιτροπή οστρακοειδών τα συλλέγει και τα επαναχρησιμοποιεί.
«Αναζητούμε νέες διεξόδους για να αυξάνουμε συνεχώς την προστιθέμενη αξία αυτού του προϊόντος», λέει ο Matthieu Cabaussel, διευθυντής της περιφερειακής επιτροπής οστρακοκαλλιέργειας Arcachon Aquitaine. «Επιδιώκουμε επίσης να αναπτύξουμε καινοτόμα σχέδια με όλο και περισσότερο τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού, όταν αυτό είναι δυνατόν, με πραγματική επαναχρησιμοποίηση σε τοπικό επίπεδο».
Μια πρωτοποριακή εφαρμογή προέρχεται από την ομάδα του καθηγητή David Grégoire στο Πανεπιστήμιο του Pau Pays de l'Adour. Έχουν αναπτύξει φιλικό προς το περιβάλλον σκυρόδεμα από θρυμματισμένα κοχύλια αντί για παραδοσιακή άμμο και χαλίκι, σε συνδυασμό με τσιμέντο χωρίς κλίνκερ που έχει 75% χαμηλότερες εκπομπές CO₂ από τα συμβατικά κατασκευαστικά τσιμέντα.
«Είναι φυσικά ινώδη», εξηγεί ο καθηγητής Grégoire. «Ενώ το συμβατικό σκυρόδεμα, όταν συμπιέζεται, θρυμματίζεται, εδώ θα έχουμε σκυρόδεμα που σπάει σταδιακά και διατηρεί το σχήμα του μετά τη θραύση. Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι το σκυρόδεμα είναι αρκετά εντυπωσιακό. Όταν γυαλίζεται, μπορείτε να δείτε τα όστρακα, οπότε δημιουργείτε ένα υλικό που αντιπροσωπεύει κάτι που καλλιεργείται τοπικά».
Ένα μονοπάτι από όστρακα...
Οι επισκέπτες του ψηλότερου αμμόλοφου της Ευρώπης, του Dune du Pilat, περπατούν ήδη σε μονοπάτια κατασκευασμένα από αυτό το σκυρόδεμα με βάση τα στρείδια - το οποίο προέρχεται και παράγεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από την τοποθεσία. Ο διάδρομος μήκους 100 μέτρων, ο οποίος υποδέχεται εκατομμύρια τουρίστες ετησίως, χρησιμεύει ως ιδανικός χώρος δοκιμής της ανθεκτικότητας του υλικού σε συνθήκες έντονης κυκλοφορίας.
«Έχουμε μια πραγματική προσέγγιση της κυκλικής οικονομίας με την ανακύκλωση των αποβλήτων που παράγονται στην περιοχή αυτή σε αυτή την τοποθεσία, η οποία συμβάλλει επίσης στην ανάδειξη αυτής της προσέγγισης στο ευρύ κοινό, δεδομένου ότι αυτή η τοποθεσία είναι εξαιρετικά δημοφιλής στους επισκέπτες», λέει ο καθηγητής Grégoire.
Η ομάδα επεκτείνει τώρα τις δοκιμές της σε πιο απαιτητικά περιβάλλοντα. Στο ιστορικό λιμάνι της Socoa στην ακτή του Ατλαντικού της Γαλλίας, πειραματίζονται με κονίαμα χαμηλών εκπομπών άνθρακα που περιέχει επεξεργασμένα όστρακα στρειδιών για την ενίσχυση πέτρινων λιμενικών τειχών αιώνων.
Η ανάπτυξη ενός μίγματος αρκετά ανθεκτικού ώστε να αντέχει στις σκληρές παράκτιες συνθήκες δεν είναι ασήμαντο έργο. «Κατά την παλίρροια, η στάθμη του νερού θα είναι πάνω από μένα, οπότε το υλικό θα βυθιστεί σε δύο ή τρεις ώρες. Πρέπει να πήξει κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου για να αντέξει την επόμενη παλίρροια», εξηγεί ο καθηγητής Grégoire.
Ακόμη πιο υποσχόμενες εφαρμογές βρίσκονται επίσης υπό ανάπτυξη. Στην παλίρροια ζώνη πίσω από το φρούριο του 17ου αιώνα της Socoa, οι ερευνητές έχουν τοποθετήσει δεκάδες μικρούς τσιμεντένιους όγκους από όστρακα στρειδιών για να μελετήσουν πώς η θαλάσσια ζωή αλληλεπιδρά με αυτά τα υλικά.
«Εάν υπάρχει σημαντικός αποικισμός σε αυτά τα νέα σκυροδέματα βιολογικής προέλευσης - το ίδιο ή καλύτερο από ό,τι σε φυσικό υπόστρωμα - τότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μπορεί να υπάρχει πλεονέκτημα στη χρήση αυτού του σκυροδέματος. Είναι σαν ένα μίνι υπαίθριο εργαστήριο!» λέει η Elsa Pianelo, φοιτήτρια βιολογίας που εργάζεται στο έργο.
Εάν επιτύχουν, τα υλικά αυτά θα μπορούσαν να γίνουν τα δομικά στοιχεία για τεχνητούς υφάλους, υποστηρίζοντας τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και συμβάλλοντας παράλληλα στην προστασία των ακτών από τη διάβρωση και την άνοδο της στάθμης των θαλασσών.
Καθαρή αξία
Εν τω μεταξύ, στις μεσογειακές ακτές της Ισπανίας, παλιά δίχτυα αλιείας αποκτούν μια δεύτερη ζωή μέσω ενός έργου που υποστηρίζεται από ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Στη Γκάντια, η εταιρεία Gravity Wave συνεργάζεται με τοπικούς ψαράδες για τη συλλογή απορριφθέντων διχτυών που διαφορετικά θα κατέληγαν σε χωματερές ή θα παρασύρονταν στη θάλασσα.
«Πρόκειται για έναν τομέα που έχει δεχθεί έντονη κριτική, οπότε κάθε φορά που τους προσεγγίζεις και τους εξηγείς τους λόγους, υπάρχει πάντα προθυμία εκ μέρους τους να συνεργαστούν και να αποτελέσουν μέρος της λύσης», λέει ο Ignacio Martí, επικεφαλής του τμήματος πόρων και δημόσιων σχέσεων της Gravity Wave.
Αυτά τα ανθεκτικά θαλάσσια πλαστικά ταξινομούνται και μετατρέπονται σε συμπαγή φύλλα που είναι αδιάβροχα, ανθεκτικά στον ήλιο και αξιοσημείωτα μακράς διάρκειας. Τα τελικά προϊόντα περιλαμβάνουν έπιπλα γραφείου, παγκάκια δρόμου και καθίσματα σταδίων.
«Οι πελάτες αντιδρούν με ένα «ουάου» όταν συνειδητοποιούν ότι το φινίρισμα κάνει αυτή τη σύνδεση με τη θάλασσα απευθείας μέσω των χρωμάτων που εμφανίζει, όπως αυτό το θαλάσσιο πράσινο ή αυτό το μπλε που σε ταξιδεύει κατευθείαν στη θάλασσα», εξηγεί η María Haro, υπεύθυνη εφοδιαστικής αλυσίδας και κυκλικής οικονομίας στην Gravity Wave.
Από τα όστρακα των στρειδιών μέχρι τα δίχτυα αλιείας - επαναχρησιμοποιώντας τα απόβλητα της θαλάσσιας βιομηχανίας, οι Ευρωπαίοι ερευνητές μετατρέπουν τα σημερινά απορρίμματα σε δομικά στοιχεία του αύριο.