Η ΕΕ πιέζει για τη σύσταση ειδικού ποινικού δικαστηρίου κατά τα πρότυπα εκείνου που συνεστήθη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορεί όμως να γίνει κάτι τέτοιο;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠιέσεις για τη σύσταση ειδικού δικαστηρίου που θα δικάσει τον Βλαντίμιρ Πούτιν και την πολιτικοστρατιωτική ηγεσία της Ρωσίας για εγκλήματα που αφορούν στον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας ασκεί η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχαν καταλήξει πέρυσι στην απόφαση να θεσμοθετηθεί ένα ειδικό δικαστήριο κατά το πρότυπο εκείνου που συνεστήθη μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Υπέρ μιας τέτοιας κίνησης είχε εκφραστεί έντονα η Γερμανία, όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο υπάρχει ένα μείζον εμπόδιο σε κάτι τέτοιο: η ίδια η Ρωσία.
Η χώρα του Βλαντίμιρ Πούτιν είναι μόνιμο μέλος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και έχει δικαίωμα βέτο σε οποιοδήποτε ψήφισμα. Θα μπορούσε αυτό να παρακαμφθεί μέσω της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, η οποία απαρτίζεται από 193 μέλη;
«Τα ψηφίσματα που περνούν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ δεν είναι δεσμευτικά», λέει στο euronews ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βρυξελλών Βάιος Κουτρούλης. «Επομένως, ένα τέτοιο ψήφισμα θα πρόσφερε περισσότερη νομιμοποίηση σε ένα δικαστήριο, αυτό είναι σίγουρο, αλλά εξαρτάται από την πλειοψηφία. Όσο ευρύτερη η πλειοψηφία, τόσο πιο νομιμοποιημένο θα είναι ένα τέτοιο δικαστήριο. Ακόμη κι έτσι όμως, δεν σημαίνει αυτό ότι η Ρωσία θα υποχρεωθεί να συνεργαστεί με το δικαστήριο. Άρα πρόκειται περισσότερο για ένα πολιτικό παρά νομικό ζήτημα».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα υπάρξει ένα εξειδικευμένο κέντρο με ειδικούς που από τον Ιούλιο θα ασχολούνται με το συγκεκριμένο θέμα. Πώς συλλέγεται το αποδεικτικό υλικό για εγκλήματα αυτού του τύπου;
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η στρατιωτική επιχείρηση παραβιάζει τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και η δυσκολία εδώ είναι ότι δεν έχουμε κάποιο πρόσφατο προηγούμενο συλλογής αποδεικτικού υλικού για το έγκλημα της επιθετικότητας. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς θα το χειριστεί αυτό το κέντρο», σημειώνει ο κ. Κουτρούλης.
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ερευνά ήδη κατηγορίες περί εγκλημάτων πολέμου και γενοκτονίας στην Ουκρανία. Ωστόσο, η Ρωσία δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, σε αντίθεση με συνολικά 123 χώρες, μεταξύ των οποίων και τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ. Σημειωτέον πως ούτε οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν τις αρμοδιότητές του, όμως επιθυμούν να συνδράμουν.
Σύμφωνα με την Αμερικανίδα πρέσβη για την Παγκόσμια Ποινική Δικαιοσύνη Μπεθ Βαν Σακ, «οι ΗΠΑ δεν είναι μέλος της Σύμβασης της Ρώμης, η οποία συνέστησε το ΔΠΔ, όμως υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να υποστηρίξει το έργο του Δικαστηρίου - και το έχει κάνει. Αυτό περιλαμβάνει ένα εύρος διπλωματικής υποστήριξης, φυσικά. Μπορούμε επίσης να βοηθήσουμε με τη σύλληψη και τη μεταγωγή των υπόπτων».
Αναφορικά με τη δημιουργία ενός ειδικού δικαστηρίου που θα δικάσει τη ρωσική ηγεσία, η κ. Βαν Σακ επισημαίνει ότι μπορούν να διερευνηθούν αρκετές επιλογές: «Η Ουκρανία θα πρέπει επίσης έρθει σε μια συμφωνία, για παράδειγμα με το Συμβούλιο της Ευρώπης ή ακόμη και την ΕΕ, ώστε να δημιουργηθεί ένα πιο περιφερειακό σώμα. Η Ουκρανία θα μπορούσε επίσης να συστήσει ένα εσωτερικό δικαστήριο κατά το δικό της σύστημα κι έπειτα να επιτρέψει σε διεθνείς εισαγγελείς, δικαστές και άλλους ειδικούς να επανδρώσουν διάφορες θέσεις. Έχουμε δει αυτά τα υβριδικά μοντέλα σε όλο τον κόσμο».
Κατά τον γενικό εισαγγελέα της Ουκρανίας Αντρέι Κοστίν, οι αρχές έχουν καταγράψει περισσότερα από 65.000 εγκλήματα πολέμου από την έναρξη της εισβολής πριν ένα χρόνο, περιλαμβανομένων εκτελέσεων και σεξουαλικής βίας.
Την Τετάρτη, πάντως, τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για μια νέα δέσμη κυρώσεων εις βάρος της Ρωσίας, η οποία επρόκειτο να τεθεί σε εφαρμογή ανήμερα της επετείου από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με τέσσερις διπλωματικές πηγές.
«Υπάρχουν πολλά εκκρεμή ζητήματα, όπως το θέμα του καουτσούκ» είπε μία από τις πηγές, τις οποίες επικαλείται το πρακτορείο Reuters. Οι αξιωματούχοι ζήτησαν να τηρηθεί η ανωνυμία τους, επειδή οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των 27 χωρών μελών είναι εμπιστευτικές. Οι ίδιες πηγές είπαν ότι οι συνομιλίες των μονίμων εκπροσώπων των χωρών μελών θα συνεχιστούν το απόγευμα της Πέμπτης.
Στην προτεινόμενη νέα δέσμη κυρώσεων περιλαμβάνονται εμπορικοί περιορισμοί αξίας άνω των 10 δισεκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με την Κομισιόν.