Στην αποχαιρετιστήρια συνέντευξή του, ο Ζοσέπ Μπορέλ προειδοποιεί ότι ο πόλεμος της Ρωσίας έχει «φτάσει στο απροχώρητο» και καλεί τις χώρες της ΕΕ να «κάνουν περισσότερα και πιο γρήγορα» για να στηρίξουν την Ουκρανία.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Καθώς η πενταετής θητεία του ως επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης φτάνει στο τέλος της, ο Ζοσέπ Μπορέλ απηύθυνε μια τελευταία προειδοποίηση για τον κίνδυνο που εγκυμονεί ο επεκτατισμός της Ρωσίας για ολόκληρο το μπλοκ και καλεί για τελευταία φορά τα κράτη μέλη να αυξήσουν τη στρατιωτική τους βοήθεια και να αποτρέψουν την υποταγή της Ουκρανίας στον έλεγχο του Βλαντίμιρ Πούτιν.
«Έχουμε φθάσει στο σημείο θραύσης. Τώρα είναι η στιγμή που τα κράτη μέλη πρέπει να αποφασίσουν: πάμε και στηρίζουμε», δήλωσε ο Μπορέλ σε συνέντευξή του σε ομάδα μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του euronews, δύο ημέρες πριν από τη λήξη της θητείας του.
«Οι Ρώσοι πιέζουν πολύ. Οι Ρώσοι δεν περιμένουν διαπραγματεύσεις. Η Ρωσία συνεχίζει να πιέζει αργά, αλλά συνεχώς», συνέχισε. «Η κατάσταση στο μέτωπο δεν είναι καλή (αλλά) οι Ουκρανοί αντιστέκονται».
Τα σχόλια του Μπορέλ έρχονται σε μια κρίσιμη στιγμή του πολέμου, με τα ρωσικά στρατεύματα να σημειώνουν σημαντικά εδαφικά κέρδη στα ανατολικά και να κλιμακώνουν τις μεγάλης κλίμακας επιθέσεις τους εναντίον του ενεργειακού συστήματος και των πολιτικών υποδομών της Ουκρανίας. Την ίδια στιγμή, περίπου 11.000 Βορειοκορεάτες στρατιώτες έχουν ενταχθεί στη μάχη στην περιοχή του Κουρσκ, την οποία το Κίεβο κατέχει εν μέρει και ελπίζει να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης σε μελλοντικές συνομιλίες.
«Η ρωσική υπεροχή συνεχίζεται. Έχουν παρασχεθεί από τη Βόρεια Κορέα πολύ περισσότερα από όσα μπορέσαμε να παράσχουμε εμείς στους Ουκρανούς», δήλωσε ο Μπορέλ, καθώς αμφισβήτησε ευθέως την πεποίθηση ότι η Μόσχα έχει γίνει παρίας στην παγκόσμια σκηνή.
«Πρέπει να παραδεχθώ: Είναι η Ρωσία πολιτικά απομονωμένη; Σίγουρα όχι. Πόσοι άνθρωποι πήγαν στο Καζάν;», διερωτήθηκε, αναφερόμενος στη σύνοδο κορυφής των BRICS τον Οκτώβριο, όπου ο Πούτιν φιλοξένησε μεταξύ άλλων τον Κινέζο πρόεδρο Σι Ζινπίνγκ, τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι, τον Νοτιοαφρικανό πρόεδρο Σιρίλ Ραμαφόζα και, αμφιλεγόμενα, τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.
«Δεν μπορώ να πω ειλικρινά ότι η Ρωσία απομονώνεται στη διεθνή κοινότητα».
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος, ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Κιέβου στο μπλοκ, πέρασε μεγάλο μέρος της θητείας του παζαρεύοντας με τις κυβερνήσεις για κυρώσεις που θα αποδυναμώσουν την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου και για στρατιωτικές προμήθειες για την ενίσχυση του στρατού της Ουκρανίας.
Ενώ οι προσπάθειές του εξασφάλισαν μια συνεχή ροή βοήθειας, η συνολική εικόνα υπολείπεται των προσδοκιών: Η ΕΕ πέτυχε αυτόν τον μήνα τον πολυδιαφημισμένο στόχο της να παράσχει στην Ουκρανία ένα εκατομμύριο σφαίρες - που αρχικά είχε προγραμματιστεί για τα τέλη Μαρτίου. Εν τω μεταξύ, ένα ταμείο συλλογικής βοήθειας ύψους 6,6 δισεκατομμυρίων ευρώ εξακολουθεί να τελεί υπό το αυστηρό βέτο της Ουγγαρίας.
«Αυτός ο ρυθμός είναι εντελώς ανεπαρκής», παραπονέθηκε ο Μπορέλ. «Πρέπει να επιταχύνουμε και να κάνουμε περισσότερα και ταχύτερα. Να κάνουμε περισσότερα και πιο γρήγορα. Έχουμε ένα εκατομμύριο σφαίρες. Εντάξει, αυτό είναι καλό. Αλλά η Ρωσία ρίχνει 800.000 σφαίρες πυρομαχικών το μήνα. Οι αριθμοί έχουν σημασία».
«Καμία αίσθηση επείγοντος»
Έχοντας έναν βάναυσο πόλεμο να μαίνεται στο κατώφλι της, η ΕΕ αναγκάστηκε να επανεφεύρει την αμυντική της πολιτική, την οποία αγνοούσε επί μακρόν κάτω από την οφθαλμαπάτη των ειρηνικών καιρών. Οι αμυντικές δαπάνες έχουν αυξηθεί δραστικά μέχρι να φθάσουν τα 326 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024, το πρωτοφανές 1,9% του ΑΕΠ του μπλοκ, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Οργανισμού Άμυνας Europea.
Όμως υπάρχει μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα για να προετοιμαστούμε για τη μεταπολεμική πραγματικότητα μιας ενθαρρυμένης Ρωσίας. Μια από τις ιδέες που έχει κερδίσει έδαφος και η οποία εγκρίθηκε πρόσφατα από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Πολωνία, είναι η έκδοση κοινού χρέους ή ευρωομολόγων για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας του μπλοκ.
Αν και δεν είναι αντίθετος επί της αρχής, ο Μπορέλ πιστεύει ότι το σχέδιο αυτό δεν είναι επαρκές για να απαντήσει στην εισβολή, διότι θα αποδώσει αποτελέσματα μόνο κάποια στιγμή στο μέλλον.
«Υπάρχει κάτι που στην Ευρώπη μας διαφεύγει πολύ συχνά, που είναι η χρονική διάσταση των πραγμάτων», δήλωσε ο Μπορέλ. «Αν πρέπει να περιμένεις να εκδώσεις χρέος για να μαζέψεις τα χρήματα και να αναπτύξεις τη βιομηχανική ικανότητα παραγωγής, (τότε) είναι πολύ αργά. Αν πρέπει να υποκαταστήσεις τη στρατιωτική ικανότητα των ΗΠΑ, αυτό δεν γίνεται με την έκδοση ομολόγων, την είσπραξη των χρημάτων, την επένδυση και την παραγωγή. Αυτό είναι για τον επόμενο πόλεμο. Για αυτόν τον πόλεμο, πρέπει να κινητοποιήσεις ό,τι έχεις. Γιατί ο χρόνος έχει σημασία».
Όταν οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν το 2020 να δημιουργήσουν ένα ταμείο ανάκαμψης ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα υποστηριζόταν από κοινό χρέος, οι Βρυξέλλες χρειάστηκαν αρκετούς μήνες για να λάβουν τη νομική συναίνεση των 27 πρωτευουσών και να θέσουν σε λειτουργία το σχέδιο. Μέχρι να αρχίσουν οι πληρωμές, οι περισσότερες χώρες είχαν ήδη βγει από τα λουκέτα της πανδημίας και απολάμβαναν μια υγιή οικονομική ανάκαμψη.
«Αν η Ρωσία σπάσει το μέτωπο την επόμενη άνοιξη, δεν θα περιμένει να εκδώσουμε ομόλογα», δήλωσε ο Μπορέλ. «Παρεμπιπτόντως, πόσος χρόνος χρειάζεται για την έκδοση ομολόγων; Δεν ξέρω, αλλά η εμπειρία του παρελθόντος δείχνει ότι είναι αρκετά αργή».
Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένας «αγώνας δρόμου με τον χρόνο», υπογράμμισε, πράγμα που σημαίνει ότι η χρηματοοικονομική σκέψη που εφαρμόστηκε στην πανδημία δεν μπορεί να αντιγραφεί ως λύση τώρα.
«Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτό που έχουμε σήμερα, τα εργαλεία και τα μέσα που έχουν εφευρεθεί στο παρελθόν για να χρησιμοποιηθούν στο παρόν», δήλωσε ο Μπορέλ.
«Ξοδεύουμε πολύ χρόνο για να σχεδιάζουμε τις στρατηγικές για μεθαύριο, ενώ το πρόβλημα είναι για σήμερα και (είναι) άμεσο. Δεν έχουμε την αίσθηση του επείγοντος».
«Μην προσποιείστε ότι είναι δωρεάν»
Ένας εξωτερικός παράγοντας που θα μπορούσε να βοηθήσει την ΕΕ να αποκτήσει την αίσθηση του επείγοντος, για την έλλειψη της οποίας ο Μπορέλ εκφράζει τη λύπη του, είναι η επικείμενη επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Ο Ρεπουμπλικανός πολιτικός έχει υποσχεθεί να αναθεωρήσει σημαντικά τη βοήθεια προς την Ουκρανία και να συνάψει συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου «σε 24 ώρες», χωρίς να εξηγήσει το πώς. Σε περίπτωση που η Αμερική, ένας παγκόσμιας κλάσης παραγωγός όπλων υψηλής τεχνολογίας, αποσυρθεί από το κοινό μέτωπο της Δύσης, η Ευρώπη θα μείνει ουσιαστικά μόνη της στην υποστήριξη του εμπόλεμου έθνους.
«Είμαστε σε θέση να προμηθεύσουμε όπλα στην Ουκρανία προκειμένου να υποκαταστήσουμε την εμπλοκή των ΗΠΑ; Όχι. Μπορείτε ρεαλιστικά να πείτε ναι;» διερωτήθηκε ο Μπορέλ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης.
«Σε τρεις μήνες ή δύο μήνες, τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν πολύ στην πρώτη γραμμή και αυτοί (οι Ουκρανοί) δεν κάθονται και δεν περιμένουν τον Τραμπ να έρθει και να αποφασίσει κάτι».
Για να αποφευχθεί μια αναδίπλωση της τελευταίας στιγμής για να καλυφθεί το κενό της Αμερικής, ο Μπορέλ προτρέπει τα κράτη μέλη να αναπληρώσουν τα στρατιωτικά τους αποθέματα, να δωρίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα τώρα και να άρουν όλους τους περιορισμούς στη χρήση των όπλων, ώστε η Ουκρανία να μπορεί να πλήξει στόχους βαθιά μέσα στο ρωσικό έδαφος. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει ήδη αποσύρει το βέτο του, αλλά ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς παραμένει κατηγορηματικά αντίθετος στην παράδοση πυραύλων Taurus μεγάλου βεληνεκούς.
«Τώρα πρέπει να αναπληρώσουμε τα αποθέματα, γιατί αυτά τα αποθέματα τελείωσαν. Δεν υπάρχουν άλλα αποθέματα. Αυτό είναι λοιπόν το ερώτημα. Εμείς επιβιώσαμε και η Ουκρανία επιβίωσε χάρη στο γεγονός ότι οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης έχουν αποθέματα όπλων που οι Ουκρανοί ήξεραν πώς να χειριστούν», δήλωσε ο Μπορέλ, αναφερόμενος στους πρώτους μήνες του πολέμου.
«Μέχρι το τελευταίο λεπτό της θητείας μου, θα συνεχίσω να συστήνω στα κράτη μέλη αυτό που λέω εδώ και μήνες: να κάνουν περισσότερα και πιο γρήγορα», πρόσθεσε.
«Αν υπάρξει διακοπή στις γραμμές ανεφοδιασμού, αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να πολεμήσουν. Και αυτή είναι η ανησυχία μου. Αυτό πρέπει να φτάνει κάθε μέρα. Αν υπάρχουν αποθέματα, πρέπει να σταλούν με τρένο, με αεροπλάνο. Πρέπει να φτάνουν. Πρέπει να πληρωθούν».
Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, ωστόσο, παραδέχθηκε ότι η στήριξη του Κιέβου δεν απαιτεί μόνο την έγκριση των προέδρων και των πρωθυπουργών, αλλά και την αποδοχή των απλών πολιτών, οι οποίοι μπορεί να αναρωτιούνται γιατί οι φόροι τους θα πρέπει να δαπανηθούν σε ένα μακρινό έθνος. Η επικοινωνία, είπε, είναι θεμελιώδους σημασίας για να βοηθηθούν οι άνθρωποι να κατανοήσουν την απειλή που αντιμετωπίζει και η Ευρώπη.
«Για να συνεχίσουμε να στηρίζουμε την Ουκρανία όσο χρειάζεται, δηλαδή πολύ περισσότερο από ό,τι μέχρι τώρα, τα μέλη πρέπει να κερδίσουν τη μάχη της εσωτερικής πολιτικής, διότι ζούμε σε δημοκρατικές χώρες. Και οι κυβερνήσεις χρειάζονται την υποστήριξη του πληθυσμού προκειμένου να συνεχίσουν να δαπανούν χρήματα για την Ουκρανία», δήλωσε.
«Πρέπει να έχουμε την υποστήριξη του λαού και πρέπει να του πούμε την αλήθεια: δεν είναι δωρεάν. Ο πόλεμος μας κόστισε χρήματα και κόστισε ζωές. Και ευτυχώς, δεν πρόκειται για τις ζωές μας, αλλά για τα χρήματά μας. Μην προσποιείστε ότι αυτό είναι δωρεάν», συνέχισε.
«Κάποιος πρέπει να εξηγήσει στην κοινή γνώμη στο δημόσιο διάλογο τι διακυβεύεται. Και νομίζω ότι δεν κάνουμε αρκετά. Και προσπαθούμε να κρύψουμε το κόστος. Μην κρύβετε το κόστος. Να είστε ειλικρινείς με τους ανθρώπους. Αυτό έχει κόστος».