Οι κίνδυνοι από τον χρόνο σε οθόνες για παιδιά και εφήβους αρχίζουν να αναγνωρίζονται ευρέως και όλο και περισσότερες χώρες της ΕΕ απαγορεύουν τα smartphone στα σχολεία. Κάνουμε όμως αρκετά στην Ευρώπη για προστασία των νέων από τον εθισμό στις οθόνες;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Ο εθισμός στις οθόνες μεταξύ των νέων θεωρείται ως υπερβολική και καταναγκαστική χρήση smartphone, tablet, υπολογιστών, τηλεοράσεων και κονσολών παιχνιδιών. Οι έφηβοι παγκοσμίως περνούν κατά μέσο όρο 7 ώρες και 22 λεπτά την ημέρα μπροστά σε οθόνες. Η υπερβολική έκθεση σε οθόνες για παιδιά κάτω των 3 ετών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους. Επιπλέον, βάσει πρόσφατης έρευνας, ο εθισμός στις οθόνες για παιδιά 9 έως 11 ετών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης αυτοκτονικής συμπεριφοράς.
Για την προστασία ανηλίκων και ενηλίκων, από το 2024, όλες οι ψηφιακές πλατφόρμες στην Ευρώπη πρέπει να συμμορφώνονται με τον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες, μια δέσμη κανόνων σε επίπεδο ΕΕ με στόχο τη δημιουργία ενός πιο ασφαλούς περιβάλλοντος online.
Στη Γαλλία, τα smartphone απαγορεύονται στα σχολεία από το 2018, αλλά ο κανόνας σε μεγάλο βαθμό περιφρονείται. Εντούτοις, ορισμένα σχολεία λαμβάνουν αυστηρότερα μέτρα. Το δημόσιο σχολείο Marcel Pagnol, νοτιοδυτικά της Λυών, είναι ένα από τα 200 γαλλικά γυμνάσια που, από την αρχή της σχολικής χρονιάς, δοκιμάζουν το λεγόμενο «ψηφιακό διάλειμμα».
Στις 7:30 το πρωί, οι μαθητές της Α' γυμνασίου (ηλικίας 11-12 ετών) πρέπει να αφήσουν τα τηλέφωνά τους στην είσοδο. Οι μεγαλύτεροι μαθητές μπορούν να κρατούν τα τηλέφωνά τους, αλλά δεν επιτρέπεται να τα χρησιμοποιούν κατά τη διάρκεια των ωρών του σχολείου. Ο διευθυντής του σχολείου εξηγεί ότι η κατάσχεση smartphone αποδείχτηκε ο πιο αποτελεσματικός τρόπος επιβολής της απαγόρευσης.
«Η ιδέα ήταν να περιορίσουμε αυτόν τον εθισμό όσο το δυνατόν νωρίτερα κατά τις ώρες του σχολείου και με μαθητές ηλικίας 11-12 ετών δεν είχα κανένα πρόβλημα σε σχέση με τα κινητά τηλέφωνα από την 1η Σεπτέμβρη. Στο μεταξύ, στην Β', Γ' και Δ' τάξη γυμνασίου ακόμα αντιμετωπίζουμε περιστατικά, προσπαθούμε να λύσουμε αν βγήκε φωτογραφία ή όχι, συχνά σε πολύ περίπλοκες συνθήκες, που περιλαμβάνουν μαθητές τελείως εθισμένους σε αυτές τις συσκευές.»
Η απαγόρευση των smartphone είναι σχεδόν ομόφωνα αποδεκτή από τους μαθητές.
«Το σχολείο είναι που αφαιρεί κάποιον απ' τον χρόνο μας στις οθόνες», λέει ένα 12χρονο κορίτσι.
Αυτή η καθηγήτρια ισπανικών λέει ότι τα ψηφιακά διαλείμματα μειώνουν και τα περιστατικά κυβερνοεκφοβισμού, ένα αυξανόμενο πρόβλημα που επηρεάζει έναν στους έξι μαθητές στην Ευρώπη, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΠΟΥ.
«Φέτος κάναμε τον ετήσιο χορό χωρίς τηλέφωνα και ήταν σαν κάτι μαγικό», εξηγεί η καθηγήτρια ισπανικών Sophie Atallah. «Ένιωθαν ελεύθεροι να χορέψουν και να είναι ο εαυτός τους. Δεν ανησυχούσαν για το πώς θα χρησιμοποιούνταν ή θα παραποιούνταν οι φωτογραφίες τους.»
Οι γονείς σε όλη την Ευρώπη αναλαμβάνουν επίσης δράση κατά του εθισμού στις οθόνες. Στη Λυών, η Marie-Alix, μάνα δύο παιδιών, έγραψε βιβλίο για το θέμα και η ομάδα στο Facebook που δημιούργησε πριν πέντε χρόνια πλέον έχει πάνω από 20.000 μέλη.
«Όταν έκανα ομιλίες σε παιδιά στο σχολείο, κάποια με πλησίασαν και μου είπαν: "Απλώς δεν μπορώ να σταματήσω". Είναι σαν αλκοολικός που λέει "Χθες ήξερα ότι δεν ήθελα να πιω, αλλά ήπια".»
Η ευρωβουλευτής των Πρασίνων Kim Van der Sparrentak ζητά εδώ και πολύ καιρό αυστηρότερους κανονισμούς για τις μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες στην Ευρώπη.
Ως εισηγήτρια της έκθεσης για τον εθιστικό σχεδιασμό στις ψηφιακές υπηρεσίες, υποστηρίζει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει σθεναρή στάση στο πλαίσιο του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες, απαγορεύοντας τους πιο εθιστικούς αλγόριθμους - ιδίως εκείνους που βασίζονται στα κλικ και την αλληλεπίδραση.
«Κανενός ανθρώπου ο εγκέφαλος δεν μπορεί να χειριστεί αυτούς τους αλγόριθμους», επισήμανε.
Μια υγιής σχέση μεταξύ ανηλίκων και τεχνολογίας απαιτεί τη συμμετοχή πολλών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των θεσμών, των σχολείων και των οικογενειών - που όλοι πασχίζουν για τη θέσπιση σωστών κανόνων ή την τήρησή τους. Ένα βασικό ερώτημα παραμένει: σε ποιον βαθμό αυτοί οι κολοσσοί του διαδικτύου θα είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν το επιχειρηματικό μοντέλο τους για την προστασία της ψυχικής υγείας των νεαρών χρηστών τους;