Η κυβέρνηση της Σλοβενίας απαγόρευσε την εξαγωγή, την εισαγωγή και τη διαμετακόμιση στρατιωτικού εξοπλισμού από και προς το Ισραήλ. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν μειώσει τις πωλήσεις όπλων
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Ελλείψει ευρωπαϊκής συναίνεσης, η Σλοβενία προχώρησε μόνη της. Είναι το πρώτο κράτος–μέλος της ΕΕ που ανακοίνωσε πλήρη απαγόρευση εμπορίου όπλων με το Ισραήλ, περιλαμβάνοντας τον τράνζιτ και τις εισαγωγές.
Η σλοβενική κυβέρνηση ανέφερε ρητά σε ανακοίνωσή της ανησυχίες για την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα και κατηγόρησε την ΕΕ για αδυναμία υιοθέτησης κοινής στάσης λόγω «εσωτερικών διαφωνιών».
Αν και η απόφαση είναι κυρίως συμβολική, καθώς δεν έχουν χορηγηθεί άδειες εξαγωγής όπλων από τον Οκτώβριο του 2023, η Λιουμπλιάνα δηλώνει πως στόχος είναι να ενταθεί η πίεση προς το Ισραήλ για τερματισμό του πολέμου.
«Όλα τα μέτρα είναι στο τραπέζι», είχε δηλώσει η Υπουργός Εξωτερικών της Σλοβενίας, Τάνια Φάιον, στις 15 Ιουλίου από τις Βρυξέλλες. «Υποστηρίζουμε την αναστολή της συμφωνίας σύνδεσης με το Ισραήλ, κυρώσεις κατά ορισμένων εποίκων, υπουργών και μελών της ισραηλινής κυβέρνησης που στηρίζουν τη βία». Πρόσθεσε επίσης: «Τα μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα, μέχρι την επίτευξη εκεχειρίας και την παύση της βίας».
Μείωση αλλά όχι διακοπή εξαγωγών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες
Και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Βέλγιο, η Ιταλία και οι Κάτω Χώρες, έχουν περιορίσει τις εξαγωγές όπλων προς το Ισραήλ, αλλά καμία δεν έχει προχωρήσει σε πλήρη απαγόρευση.
Στο Βέλγιο, οι περιφέρειες έχουν απαγορεύσει τις εξαγωγές όπλων προς το Ισραήλ ήδη από τη σύγκρουση του 2008–2009.
Στην Ολλανδία, εφετείο της Χάγης αποφάσισε το Φεβρουάριο του 2024 να ακυρωθεί η εξαγωγή ανταλλακτικών F-35 προς το Ισραήλ.
Διεθνείς συνθήκες περιορίζουν τις εξαγωγές
Το Διεθνές Σύμφωνο Εμπορίου Όπλων (2013) απαγορεύει εξαγωγές όπλων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για γενοκτονίες ή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Επιπλέον, το 2008, οι χώρες της ΕΕ δεσμεύθηκαν να αρνούνται τη μεταφορά τεχνολογίας και στρατιωτικού εξοπλισμού που μπορεί να παρατείνει ένοπλες συγκρούσεις.
«Σχεδόν όλος ο εξοπλισμός αφορά την κατοχή»
Σύμφωνα με τον Σαμουέλ Λονγκέ, ερευνητή στο GRIP (Ομάδα Έρευνας και Πληροφόρησης για την Ειρήνη και την Ασφάλεια):
«Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν υποχρέωση όχι μόνο να μην εξάγουν εξοπλισμό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εγκλήματα στη Γάζα, αλλά και να μην εξάγουν εξοπλισμό που ενισχύει τη χερσαία, εναέρια ή ναυτική διάσταση της ισραηλινής κατοχής. Αυτό αφορά σχεδόν ολόκληρο τον στρατιωτικό εξοπλισμό που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο ισραηλινός στρατός».
Το εμπόριο συνεχίζεται μέσω εξαιρέσεων
Στην πράξη, οι εξαγωγές συνεχίζονται. Ορισμένες χώρες ισχυρίζονται πως πρόκειται για εξαρτήματα που συναρμολογούνται στο Ισραήλ, ή για εκπαιδευτικό εξοπλισμό που δεν χρησιμοποιείται στη Γάζα.
Ο Λονγκέ αποκαλύπτει πως στην Ιταλία, οι αρχές απλώς ανέστειλαν νέες άδειες εξαγωγής, ενώ οι παλαιές –πριν τις 7 Οκτωβρίου 2023– εξακολουθούν να ισχύουν. Μεταξύ αυτών και εξαρτήματα για εκπαιδευτικά αεροσκάφη.
Τεχνολογίες διπλής χρήσης: το «παραθυράκι»
Ο διπλός χαρακτήρας πολλών τεχνολογιών δημιουργεί προβλήματα στην εφαρμογή των περιορισμών.
Στο Βέλγιο, φλαμανδική εταιρεία εξήγαγε οθόνες για ισραηλινά drones που –σύμφωνα με τον Λονγκέ– χρησιμοποιήθηκαν για τον βομβαρδισμό ανθρωπιστικού κομβόι. Η κυβέρνηση της Φλάνδρας υποστήριξε πως πρόκειται για γενική τεχνολογία και άρα δεν απαιτείται άδεια εξαγωγής.
Κύριοι προμηθευτές: ΗΠΑ, Γερμανία, Ιταλία
Οι ΗΠΑ παραμένουν ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων του Ισραήλ, καλύπτοντας τα 2/3 των εισαγωγών. Η Γερμανία καλύπτει περίπου το 1/3 και η Ιταλία περίπου το 1%.
Η Γερμανία εξάγει κυρίως φρεγάτες και τορπίλες, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI).
«Εξάγουμε λίγο απ’ όλα – ανταλλακτικά για πλοία και αεροσκάφη εκπαίδευσης», σημειώνει ο Λονγκέ. Η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο εξάγουν εξαρτήματα για τα ιταλικά M-346, εκπαιδευτικά μαχητικά που εκπαιδεύουν Ισραηλινούς πιλότους.
Ευρωπαϊκό εμπάργκο: Δύσκολο να υλοποιηθεί
Ένα ευρωπαϊκό εμπάργκο όπλων προς το Ισραήλ είναι εξαιρετικά απίθανο να εφαρμοστεί, αφού θα χρειαστεί ομοφωνία στο Συμβούλιο της ΕΕ.
Κατά τον Λονγκέ, χώρες όπως η Γερμανία, η Ουγγαρία και η Τσεχία, παραδοσιακοί υποστηρικτές του Ισραήλ, θα ασκήσουν βέτο.