ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜε δύο εξαιρετικές, εντελώς διαφορετικές παραστάσεις, που βασίζονται όμως στα ίδια υλικά «κατεβαίνει» αυτή τη θεατρική σεζόν η Γεωργία Μαυραγάνη. Η πρώτη έχει ήδη κάνει πάταγο από τον Οκτώβριο που παίζεται στο Bios. Είναι το «Από πρώτο χέρι», ένα συγκλονιστικό χρονικό της ιστορίας του καπνού, του μόχθου και της ίδιας της πόλης του Αγρινίου, όπου το λόγο παίρνουν καθημερινοί, αληθινοί άνθρωποι που διηγούνται την ιστορία της ζωής τους. Είναι αδιαμφισβήτητα μία από τις καλύτερες παραστάσεις της χρονιάς, η οποία κλείνει τον κύκλο της στην Αθήνα αυτό το Σαββατοκύριακο. Μην την χάσετε!
Παράλληλα, όμως η σκηνοθέτιδα ανεβάζει από τα μέσα Νοεμβρίου στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών το «Όχι αθώος πια», ένα έργο εφηβικού θεάτρου, που στηρίζεται σε κείμενα, τραγούδια και απόψεις εφήβων, των ηθοποιών της παράστασης και της ίδιας της Μαυραγάνη. Είναι ένα ενδιαφέρον πείραμα που μιλάει τη γλώσσα των παιδιών στα οποία απευθύνεται, αναδεικνύοντας τους προβληματισμούς τους, τα ζόρια που τραβάνε, τα όνειρά τους και τη δυσκολία να περάσουν από τον κόσμο της παιδικής ηλικίας, στον κόσμο των ενηλίκων. Μιλήσαμε με την σκηνοθέτιδα γι’ αυτά τα δύο θεατρικά της εγχειρήματα, ξεκινώντας από το εφηβικό έργο της Στέγης.
-Πρώτη φορά ασχολείσαι με το εφηβικό θέατρο;
Συμμετείχα τις προηγούμενες δύο φορές στο φεστιβάλ εφηβικού θεάτρου της Στέγης, δουλεύοντας με εφήβους. Τώρα που το σκέφτομαι, θυμάμαι ότι η πρώτη φορά ήταν το 2004 στο ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, με το «Παραμύθι για δύο» του Φίλιπ Ρίντλεϊ.
Πώς προέκυψε η φετινή συνεργασία με την Στέγη;
Η Στέγη μου πρότεινε να κάνω τη φετινή εφηβική της παράσταση, μετά την πρόταση της Σοφίας Βγενοπούλου, που είναι η ψυχή του εφηβικού θεάτρου στην Ελλάδα, αλλά και του εφηβικού φεστιβάλ που διοργανώνει κάθε χρόνο η Στέγη. Εμένα με ενδιαφέρει το devised theater. Αυτό είχα κάνει τα προηγούμενα χρόνια με τους εφήβους και πήγε μια χαρά. Έπαιρνα συνεντεύξεις από τα παιδιά που συμμετείχαν και έτσι προέκυπτε το κείμενο της παράστασής μας. Η συνθήκη τότε αλλά και σήμερα είναι ένας χορός εφήβων που απευθύνει το λόγο κατά βάθος προς τους μεγαλύτερους, τους γονείς. Οπότε ήξερα τη διαδικασία. Το διαφορετικό εδώ είναι ότι δεν πήρα μόνο συνεντεύξεις από τους ηθοποιούς, αλλά και από εφήβους που δεν συμμετέχουν στην παράσταση και μας έδωσαν εξαιρετικό υλικό.
Έχετε φτιάξει ένα blog όπου οι έφηβοι μπορούν να λένε τις απόψεις τους, να καταθέτουν τη γνώμη τους και την εμπειρία τους. Από εκεί παίρνετε και κάποια στοιχεία που ενσωματώνετε στο έργο. Λειτούργησε όλο αυτό με τα παιδιά;
Λειτούργησε και λειτουργεί μέσα από το blog. Αν και είναι λίγο δειλά τα παιδιά και δεν στέλνουν πάρα πολλοί τις ιδέες τους. Επειδή όμως πολλά μας έρχονται ανώνυμα, πρέπει να πω ότι αυτοί που στέλνουν, στέλνουν πολύ σπουδαία και ζόρικα πράγματα. Στο blog ανεβάζουμε συνεντεύξεις που έχουμε κάνει οι ίδιοι ζωντανά, αποσπάσματα από την παράσταση, δικά μου γραπτά, αλλά και λογοτεχνικά κείμενα. Για παράδειγμα έχω μια επιστολή για τον φθόνο και ζητάω από τα παιδιά να γράψουν τη δική τους άποψη. Οπότε αυτά στέλνουν σε ένα mail κείμενα, τραγούδια, ό,τι θέλουν. Σιγά-σιγά κάποια από αυτά τα κείμενα, με τη δική τους συγκατάθεση ανεβαίνουν στο blog. Το blog ξεκίνησε να λειτουργεί από αρχές Σεπτεμβρίου. Πιστεύω ότι θα λειτουργήσει τώρα ακόμη περισσότερο, χάρις στα παιδιά που έρχονται να δουν την παράσταση, καταλαβαίνουν για τι πρόκειται και θέλουν να πουν τη γνώμη τους. Εμείς θα βάζουμε συνεχώς νέα θέματα.
Η παράσταση θα αλλάξει, χάρις στα καινούργια αυτά πράγματα που θα προκύπτουν από το blog;
Εννοείται. Όχι βέβαια ολόκληρη. Απλώς κάποιες σκηνές που βασίζονται στα κείμενα και τις απόψεις που παίρνουμε από εκεί. Η δυσκολία που υπάρχει είναι να γίνει όλο αυτό με έναν τρόπο που να μην προδίδει την δραματουργία της παράστασης. Περίπου το 40% του έργου που ανεβάζουμε στηρίζεται σε ιδέες, κείμενα και απόψεις που έχουν εκφραστεί στο blog. Η παράσταση απευθύνεται τόσο σε παιδιά γυμνασίου, αλλά και λυκείου. Απλώς τα παιδιά στις τελευταίες τάξεις του λυκείου, ο θυμός των παιδιών είναι αρκετά πιο εκφραστικός και αναλυτικός.
Εσύ τι ανακάλυψες μέσα από αυτή τη δημιουργική διαδικασία; Τι απασχολεί τους σημερινούς έφηβους γύρω μας;
Αυτό που απασχολεί τους εφήβους είναι αυτό που απασχολεί και τους μεγάλους. Απλώς οι μεγάλοι δεν τα λένε. Δεν υπάρχει διαφορά στα ζητήματα. Οι έφηβοι έχουν όμως πολύ μεγάλο θυμό για την πίεση που τρώνε από τους μεγαλύτερους. Όπως για παράδειγμα στο επίπεδο του «Μπορείς να γίνεις και καλύτερος στα μαθήματα». Το να πετύχουν κάθε προσδοκία, τους φοριέται από τους μεγάλους κάθε φορά. Έχουν επίσης πολύ μεγάλη ανησυχία για τον έρωτα και τον βιώνουν πολύ έντονα. Αυτό που ανακάλυψα είναι ότι τα παιδιά σκέφτονται μια χαρά. Δηλαδή τα ξέρουν ήδη όλα. Τα γνωρίζουν. Δεν έχουν καμιά διαφορά από τους μεγάλους. Απλώς εμείς το ξεχνάμε όλο αυτό. Τα παιδιά τα λένε όλα πολύ πιο σκληρά και με ειλικρίνεια.
Πιστεύεις ότι οι σημερινοί έφηβοι έχουν διαφορετικά προβλήματα και έγνοιες από αυτές που εμείς είχαμε στην ηλικία τους;
Νομίζω ότι σε μεγάλο βαθμό συμπίπτουν τα θέματα που είχαμε και έχουν. Είναι θέματα με τους γονείς. Βλέπουν καθαρά πλέον, λόγω των συνθηκών ότι καταρρέει εντελώς το πρότυπο του σοφού γέροντα. Οπότε μιλούν πολύ πιο ανοιχτά σε σχέση με τις παλιότερες γενιές. Τα ίδια πράγματα τους απασχολούν και στον έρωτα. Το ίδιο ψέμα τα διαλύει. Ταλαιπωρούνται επίσης με το πένθος της αναγκαστικής εγκατάλειψης της παιδικής ηλικίας. Βρίσκονται κάπου ανάμεσα. Ταλαιπωρούνται πολύ από αυτό. Πρέπει να αποχαιρετήσουν την παιδικότητά τους και να γίνουν σαν τους μεγάλους σε όλα τα επίπεδα. Δεν είναι απλό.
Είναι μια δύσκολη μετάβαση;
Είναι μια μεταμόρφωση. Ο έφηβος, το λέμε και στο blog, είναι σαν τον αστακό. Όταν βγάζει το καινούργιο του κέλυφος, οτιδήποτε συμβαίνει εκείνη την ευαίσθητη στιγμή μπορεί να είναι πολύ τραυματικό ή πολύ σπουδαίο. Είναι μια αναγέννηση. Αρχίζεις και γνωρίζεις την άλλη πλευρά του κόσμου, στην οποία πρέπει να μπεις. Τα πράγματα που κρίνεις σε εκείνη την ηλικία, πολύ πιθανόν να τα επαναλάβεις κι εσύ αργότερα. Είναι κάτι συγκλονιστικό. Σ’ αυτό τον αγώνα, τις περισσότερες φορές, δεν έχουν καν δίπλα τους τους γονείς τους, γιατί οι τελευταίοι έχουν επιλέξει το δρόμο της κριτικής, της αυθεντίας, του αλάθητου. Τα παιδιά ξέρουν ήδη πολύ καλά ότι αυτό δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Γι’ αυτό υπάρχει αυτή η απόσταση μεταξύ γονιών και παιδιών. Έχεις ακούσει ποτέ κανένα γονιό να πει στο παιδί του: «Ματάκια μου, δεν έχω καμιά ιδέα γι’ αυτό το πράγμα. Κάνε ότι καταλαβαίνεις». Ζουν και αυτοί μέσα στο ψέμα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο πιο ενδιαφέρον στοιχείο που βρήκα στην παράσταση είναι αυτή η έννοια της ομάδας. Οι ηθοποιοί δουλεύουν και μιλούν όλοι μαζί σαν χορός. Μοιάζει με ένα όργανο που βγάζει κάθε φορά διαφορετικούς ήχους. Είναι μια μέθοδος που ακολουθείς σταθερά στη δουλειά σου.
Εγώ μέχρι στιγμής δεν κάνω θέατρο αναπαράστασης, με την έννοια ότι δεν κάνω παραστάσεις, όπου ηθοποιοί υποδύονται τους κλασικούς ρόλους. Το θέατρο που κάνω, είναι άμεσης απεύθυνσης προς τα κάτω. Άρα αναγκαστικά και μοιραία «έμπλεξα» με την έννοια του χορού. Οι ηθοποιοί μου είναι ένας χορός ανθρώπων που απευθύνεται στο κοινό. Μόνο έτσι σκέφτομαι θεατρικά. Μπορεί να σου φαίνεται δύσκολο, αλλά εγώ έτσι έχω μάθει να λειτουργώ στο θέατρο. Μου φαίνεται εύκολο. Το «άλλο» θέατρο έχει μια σύμβαση ψεύδους που έχει να κάνει με το «εγώ τώρα θα σας κάνω αυτόν» και εσείς θα νομίζετε ότι αυτός είμαι. Μου φαίνεται αδιανόητο. Θαυμάζω αυτούς που το κάνουν. Εγώ δεν μπορώ.
Το δικό σου θέατρο μοιάζει πολύ με μια παρτιτούρα που πρέπει να εκτελέσουν διαφορετικά όργανα.
Όντως αντιλαμβάνομαι μουσικά τα πράγματα. Έχει κάποιες τεχνικές απαιτήσεις η δική μου δουλειά, αλλά έτσι λειτουργώ. Πάντα χρειάζεται λίγο χρόνος για τους ηθοποιούς να αντιληφθούν τον κώδικα που ζητάω. Έχεις δίκιο. Λειτουργώ πάντα μουσικά. Αυτό που ήθελα πάντα είναι να γίνω μουσικός. Κατά λάθος μπλέχτηκα με το θέατρο (γέλια).
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΥπάρχει μια έντονη τάση στο ελληνικό θέατρο προς αυτή την κατεύθυνση. Παρόμοιο δρόμο ακολουθούν ο Δημήτρης Καραντζάς, η Αργυρώ Χιώτη, ο Έκτορας Λυγίζος.
Έτσι είναι. Με αυτή την επιλογή, σου δίνεται η δυνατότητα να φτιάξεις κάτι με πραγματικά θεατρικά μέσα. Κάνεις πιο πολύ θέατρο. Νομίζω ότι αυτό έγινε και λόγω του σινεμά. Δεν μπορείς να ανταγωνιστείς τον τέλειο ρεαλισμό του. Άρα αποφασίζεις να τελειώσεις με τον ρεαλισμό, και να ξεκινήσεις να κάνεις θέατρο. Κάπως έτσι οδηγήθηκα στον χορό.
Ένα επίσης στοιχείο που μου αρέσει σ’ αυτό θέατρο είναι ότι έχει μια έννοια δημοκρατίας. Δεν είναι θέατρο πρωταγωνιστών. Όλοι είναι ίσοι στα πάντα. Μαθαίνουν να λειτουργούν σαν ισότιμα γρανάζια της ίδιας μηχανής. Δεν παίζει επίσης ο καθένας ό,τι θέλει. Μπαίνει σε μια διαφορετική διαδικασία.
Ναι έχεις δίκιο. Αυτή η συνθήκη έχει μια έννοια ομαδικότητας με το στανιό. Νομίζω ότι έχει αρχίσει και γίνεται πλέον πραγματικότητα στην Ελλάδα. Αρχίζει ευτυχώς και υπάρχει αυτή η νοοτροπία και στις δραματικές σχολές. Χρειάζεται βέβαια ένα ειδικό know how, ώστε να μπορεί να λειτουργήσει. Από αυτό θα γεννηθεί το ελληνικό θέατρο του μέλλοντος.
Τι σου είπαν οι έφηβοι θεατές της παράστασης για το έργο;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤα παιδιά, πρέπει να ξέρεις ότι μιλούν έξω από τα δόντια, χωρίς να προσέχουν ή να εξωραΐζουν αυτό που θέλουν να εκφράσουν. Αυτό που μου είπαν και με ικανοποίησε είναι ότι «Οι ηθοποιοί μιλούν σαν και μας». Εγώ αυτό ήθελα. Να αποφύγω τη γραφικότητα και την αφελή εντύπωση ότι οι έφηβοι έχουν politically correct ανησυχίες. Δεν ήθελα να ωραιοποιήσω κάτι. Δεν ήθελα να φτιάξω το προφίλ ενός ολοκληρωμένου έφηβου. Ήθελα να είναι μια αιχμηρή παράσταση.
Πάμε στη δεύτερη παράσταση, το «Από το πρώτο χέρι» που αφορά την ιστορία του καπνού και την πόλη καταγωγής σου, το Αγρίνιο. Ήταν εύκολο να μαζέψεις όλο αυτό το υλικό σε σχέση με την πόλη και τα καπνά;
Έχει πραγματικά πολύ υλικό αυτή η παράσταση. Ήταν σχεδόν χαοτικό. Το ζήτημα ήταν εξαρχής να υπάρξει η σωστή δοσολογία, έτσι ώστε να υπάρξει η σωστή ισορροπία και να μην ξεφύγει το θέμα από τη μία ή την άλλη πλευρά.
Νομίζω ότι πέτυχες τον στόχο σου αυτό. Υπάρχει μια τρομερή ισορροπία.
Σε ευχαριστώ πολύ. Το πάλεψα αδιανόητα για να μην γίνει πολύ συναισθηματικό, ή ιστορική αφήγηση ή προσωπικές ιστορίες και αναμνήσεις. Δεν το ήθελα σε καμιά περίπτωση. Θα πάθαινα υστερία αλλιώς. Την ιδέα μου την πρότεινε η Κατερίνα Καραδήμα που έχει το Μικρό Θέατρο στο Αγρίνιο, η οποία έκανε την παραγωγή και παίζει στην παράσταση. Μου είπε ότι ήθελε να κάνει μια παράσταση για τα καπνά. Είπα ναι, αλλά μετά έπαθα σοκ, όταν κατάλαβα τι όγκο δουλειάς είχα μπροστά μου. Δεν ήξερα από πού να πιάσω το θέμα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Πώς το προσέγγισες λοιπόν;
Ξεκίνησα από συνεντεύξεις ανθρώπων που είχαν σχέση με τα καπνά. Μάζεψα ό,τι έχει γραφτεί για το θέμα και έφτιαξα ένα ερωτηματολόγιο για να μαζέψουμε στοιχεία που μας ενδιέφεραν. Αντιληφθήκαμε αμέσως ότι το θέμα μας δεν είναι τα καπνά, αλλά η εργασία και ότι σημαίνει αυτή για ένα σώμα, για ένα μυαλό, για μια πόλη. Στο Αγρίνιο, δεν υπάρχει οικογένεια που δεν έχει σχέση με τα καπνά. Το υλικό που μαζεύτηκε ήταν τεράστιο. Ευτυχώς, είχα πολύ καλούς συνεργάτες που με βοήθησαν όχι μόνο στη συγκέντρωση, αλλά και στην εύρεση των σωστών ανθρώπων που χρειαζόμασταν για να πούμε την ιστορία μας. Ξεκίνησα από την αρχή, σαν να μην ήξερα τίποτε. Σαν να μην ήμουν από εκεί. Και έτσι σταδιακά έφτιαξα μια ιστορία που διατρέχει σχεδόν δύο αιώνες. Ρωτώντας τους ανθρώπους έπαθα πλάκα. Γιατί όταν ρωτάς κάποιον για κάτι συγκεκριμένο, όπως τη δουλειά του, σου αραδιάζει όλη τη ζωή του, χωρίς να το θέλει. Ήταν φοβερό. Βρήκαμε συγκλονιστικούς ανθρώπους.
Είναι σαν ένα μάθημα ελληνικής ιστορίας, που πραγματικά σε παρασύρει με τη δύναμή του, καθώς αποτελεί μια μικρογραφία της πορείας όλης της Ελλάδας σε αυτό το διάστημα.
Αυτό που θέλαμε ήταν να φτιάξουμε ένα πλαίσιο, όπου θα λάμψουν οι αφηγήσεις αυτών των ανθρώπων. Να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους για τις πολυεθνικές, την κομματική εκμετάλλευση, τις κινητοποιήσεις, το ΠΑΣΟΚ, την εκμετάλλευση των μεταναστών, τα φυτοφάρμακα, τη διάβρωση της κοινωνίας από τον εύκολο πλουτισμό, τον συνδικαλισμό.
Έτσι ακριβώς είναι. Οι συνεντεύξεις μου έδειξαν πώς να φτιάξω τον κορμό της παράστασης.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠαίξατε στο Αγρίνιο;
Παίξαμε πέρσι τον Μάρτιο για ενάμιση μήνα και τώρα μετά το Bios θα ξαναπάμε. Ήταν sold out κι εκεί. Ήταν πολύ σημαντικό για μένα ότι η παράσταση φτιάχτηκε για να παιχτεί στους Αγρινιώτες, οι οποίοι ξέρουν πολύ καλά για τι πράγμα μιλάμε. Ήθελα να μιλήσω όμως και για πράγματα, για τα οποία οι Αγρινιώτες σωπαίνουν. Επίσης τόνισα το στοιχείο της ντοπιολαλιάς που είναι πολύ σημαντική για μένα, γιατί έτσι μιλούν στο Αγρίνιο. Ευτυχώς δεν βγήκε γραφική. Για μένα ήταν πολύ σημαντικό ότι οι άνθρωποι που συμμετείχαν με συνεντεύξεις και υλικό ήταν πολύ συγκινημένοι, όταν είδαν τις ζωές τους στη σκηνή. Δεν είναι τρομερό που κανείς δεν έχει ασχοληθεί με όλο αυτό μέχρι τώρα; Ήταν συγκλονιστικό για μένα ότι στις παραστάσεις μας εκεί, ήρθε κόσμος που δεν είχε ξαναπατήσει το πόδι του στο θέατρο. Μου το έλεγαν. Μου δήλωναν ότι ήρθαν μόνο και μόνο, γιατί ήταν ένα θέμα, ιστορίες και πρόσωπα που όλοι τα ξέρουν στην πόλη. Ήταν κάτι πολύ έντονο. Υπήρχε μεγάλη συγκίνηση. Θυμάμαι την πρώτη παράσταση που δώσαμε, που άκουγα τις γριές στο κοινό να αναστενάζουν. Έλεγα ότι αν είχα κάνει κάποιο λάθος, αλίμονό μου.
Είναι απίστευτη η επιτυχία της παράστασης.
Πραγματικά. Για μένα είναι μια δικαίωση σε πολλά επίπεδα. Και γι’ αυτούς τους ανθρώπους και για το μόχθο τους. Είναι μια πολιτική παράσταση για όλη την οικογένεια, γιατί δείχνει τη σχέση της κάθε ηλικίας με το μόχθο και πώς αυτή η σχέση καθορίζει όχι μόνο μια ζωή, αλλά μια συλλογικότητα, μια κοινωνία, μια πόλη. Και θέλω να τονίσω ότι είναι μια παράσταση που δεν έγινε από το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου! Το θεωρώ απαράδεκτο που το θέατρο της πόλης δεν έχει ασχοληθεί με κάτι τέτοιο. Στόχος μας από εδώ και πέρα, και αφού περάσει και πάλι από το Αγρίνιο, είναι να ταξιδέψει σε πολλές επαρχιακές πόλεις, γιατί το θέμα της αφορά τους πάντες.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩN
Όχι αθώος πια
Σύνθεση – Επιμέλεια Κειμένου: Γεωργία Μαυραγάνη και ομάδα Happy End
Σκηνοθεσία: Γεωργία Μαυραγάνη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ελίνα Ρίζου
Σκηνικά – Κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Σχεδιασμός – Οργάνωση εκπαιδευτικού blog: Ελένη Παπαδημητρίου
Ηθοποιοί: Θεανώ Μεταξά, Αντώνης Παναγόπουλος, Ρομάνα Λόμπατς, Μικές Γλύκας, Κωνσταντίνος Πλεμμένος
Αίθουσα Εφηβικού Θεάτρου +5
Πρωινές παραστάσεις για σχολεία (Πέμπτη & Παρασκευή): Ώρα έναρξης: 11:00
Απογευματινές παραστάσεις για το κοινό (Σάββατο & Κυριακή): Ώρα έναρξης: 19:30
Τιμές εισιτηρίων: 12 € | Μειωμ. 10 € | Άνεργοι 5 €
Επισκεφθείτε το blog της παραστάσης oxiathoospia.tumblr.com
Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, Λεωφόρος Συγγρού 107, www.sgt.gr
Μέχρι 26 Απριλίου 2015
Από πρώτο χέρι
Σκηνοθεσία: Γεωργία Μαυραγάνη
Βοηθός σκηνοθέτη – σκηνικά, κοστούμια: Λίλη Κυριλή
Καλλιτεχνικός συνεργάτης – φωτογράφιση: Αντώνης Μίκροβας
Φωτισμοί – Ήχοι: Δημήτρης Κολοβός
Βίντεο παράστασης: myagrinio
Παίζουν: Κατερίνα Καραδήμα, Μαντώ Κεραμυδά, Δανάη Σπηλιώτη
Παραγωγή: Μικρό Θέατρο Αγρινίου
Τελευταίες Παραστάσεις: Σάββατο 6/12- Κυριακή 7/12: Έναρξη: 20.30
Τιμή Εισιτηρίου: 10 ευρώ (ενιαίο)
Bios – Εξερευνώντας τον αστικό πολιτισμό, Πειραιώς 84, τηλ.210 3425335, www.bios.gr
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑκολουθήστε το euronews στα Ελληνικά στο Facebook και στο Twitter