ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΉταν μία από τις καλύτερες παραστάσεις του περσινού Φεστιβάλ Αθηνών. Ο νεαρός Θάνος Παπακωνσταντίνου ανέλαβε να παρουσιάσει ένα από τα πιο σκοτεινά και δύσβατα έργα του Γιάννη Μαυριτσάκη, την «Μετατόπιση προς το ερυθρό» (2012) και έφερε εις πέρας τη θεατρική του αποστολή με μεγάλη φαντασία και εικονοκλαστική δύναμη. Δημιούργησε ένα ολοκληρωμένο σκηνικό σύμπαν, που εντυπωσίασε με τον φορμαλισμό και την αισθητική του.
τα μεγάλα συν της παράστασης οι ερμηνείες των ηθοποιών του, με προεξάρχοντες την Αμαλία Μουτούση, την Αλεξία Καλτσίκη και τον Αντώνη Μυριαγκό. Είναι λογικό λοιπόν, μετά το περσινό sold out, η παράσταση να επαναλαμβάνεται και φέτος στην Πειραιώς 260, στις 10 & 11 Ιουνίου.
Στην αστρονομία η «μετατόπιση προς το ερυθρό» είναι το τεκμήριο της αδιάπτωτης διαστολής του σύμπαντος. Ένας θηριοδαμαστής προλογίζει το νέο έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη, πάνω στη σκηνή ενός τσίρκου, ανάμεσα σε παράξενα ζώα και ακροβάτες. Μας μιλάει για την έλευση ενός καινούριου είδους, εκθαμβωτικού και καταστροφικού, που θα πάρει τη θέση των ανθρώπων: ένας καινούριος εγωισμός ανασυντίθεται, πιο ισχυρός και απόλυτος από τους προηγούμενους, ένας εγωισμός που αναγκάζει όλους τους άλλους να υποκύψουν και να καταναλωθούν από το νέο βασιλιά του κόσμου. Από τις ερμητικά κλειστές αίθουσες συνεδριάσεων με το αυστηρό τελετουργικό, μέχρι την αγκαλιά μιας βασίλισσας-τροφού που εκπληρώνει φαντασιώσεις, οι ήρωες του έργου αποσυνδέονται από το παρελθόν τους και μετατοπίζουν τον κόσμο προς κάτι νέο.
Μιλήσαμε με τον Θάνο Παπακωνσταντίνου για τις δυσκολίες αυτού του θεατρικού εγχειρήματος, αλλά και για τον σκοτεινό κόσμο που σκιαγραφεί το έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη.
-Πέρσι η παράστασή σου χώρισε στα δύο το κοινό. Είχε φανατικούς υποστηρικτές και αρκετούς πολέμιους. Που οφείλεται αυτό κατά τη γνώμη σου;
Νομίζω είναι απολύτως κατανοητό. Πρόκειται για ένα έργο σκοτεινό, ερμητικό και σκληρό. Δεν αποκαλύπτεται, ούτε χαρίζεται καθόλου εύκολα. Η σκηνοθεσία μου, από την άλλη, νομίζω ότι δεν προσπάθησε καθόλου να τιθασεύσει αυτά του τα στοιχεία, αλλά να τα εκθέσει πιο έντονα και πιο καθαρά με έναν «μνημειακό» τρόπο. Επίσης, το έργο, ενώ έχει την επίφαση του «θεάτρου του λόγου», στην ουσία του πιστεύω ότι περισσότερο “σημαίνει” παρά “λέγει”. Έτσι κι εγώ το προσέγγισα σαν μια διαδοχή σκηνών που μέσα τους κυκλοφορεί μια αφήγηση που χτίζεται εικόνα την εικόνα μέχρι το τέλος. Μια διαδοχή που κανείς την προσλαμβάνει αισθητηριακά και όχι λογικά και νοητικά. Η παράσταση δίνει πολύ μεγάλο βάρος στο χώρο, στον ήχο και στην εικόνα. Είμαστε όμως συνηθισμένοι στο θέατρο συχνά να περιμένουμε όλα να τα καταλάβουμε από το κείμενο, από τα λόγια. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το να συμβαίνει κάτι που δεν αφήνει απλά αδιάφορο κάποιον είναι πάντα θετικό. Σε ένα δρόμο ουσιαστικού πειραματισμού δεν πρέπει να υπάρχει καμία ασφάλεια.
-Εσύ ήσουν ο πρώτος που το ανέβασες. Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετώπισες;
Ένα βασικό θέμα, που φαντάζομαι υπάρχει με όλα τα έργα που ανεβαίνουν για πρώτη φορά, είναι ότι δεν έχουν ιστορία. Ούτε θεωρητικά, ούτε και παραστασιογραφικά μπορείς κάπως να τα εξιχνιάσεις. Πρέπει εξαρχής να επινοήσεις γι’ αυτά έναν κόσμο, μια ιστορία, μια μνήμη και σύμφωνα με αυτά να τα “βαφτίσεις”. Κατανοώ ότι είναι μεγάλη ευθύνη, γιατί με τον τρόπο αυτό δίνεις τελικά εσύ κάποια “κλειδιά” για την μελλοντική πορεία του έργου. Επιπλέον, το συγκεκριμένο έργο είναι πολύ δύσβατο: δείχνει, εν πρώτοις, να μην είναι καθόλου «φιλικό στον χρήστη». Πολύ πιο εύκολα, λοιπόν, μια ερμηνεία μπορεί να γίνει παρερμηνεία. Από την άλλη, βέβαια, υπάρχει και ένα πολύ μεγάλο καλό στο ίδιο ακριβώς θέμα. Η ελευθερία με την οποία μπορείς να προσεγγίσεις ένα τέτοιο έργο που μάλιστα παρουσιάζεται και για πρώτη φορά είναι απεριόριστη. Να προσθέσω, πάντως, ότι είχα και τη μεγάλη χαρά να έχω από την πρώτη στιγμή δίπλα μου για πάσα διευκρίνιση και βοήθεια τον ίδιο τον συγγραφέα, που σίγουρα έκανε τελικά τα πράγματα πιο εύκολα για την παράσταση. Και μάλιστα, προς τιμήν του, όχι μόνο προς όφελος του έργου, αλλά περισσότερο για την συγκεκριμένη οπτική που θέλησα εγώ να του δώσω.
-Δώσε μας συνοπτικά την ιστορία
Το έργο ξεκινά σα να πρόκειται για παράσταση τσίρκου. Ο θηριοδαμαστής, όμως, μιλά για την έλευση ενός νέου είδους, ακόμη άγνωστου. Με κεντρικό πρόσωπο το μέλος ενός συμβουλίου, γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας «Γένεσης». Μια νέα μορφή ζωής κάνει την εμφάνισή της μέσα από τον άνθρωπο, όμως αυτή τη φορά η σύλληψη είναι μια μόλυνση, η επώαση ένας κύκλος συμπτωμάτων και η γέννηση είναι τελικά μια καταστροφή. Γεννιέται το είδος που θα εκτοπίσει το ανθρώπινο. Μες στην πορεία αυτής της αφήγησης, όλα τα πρόσωπα έλκονται από αυτό το τσίρκο που σαν παράλληλος κόσμος διατρέχει όλο το έργο και τελικά ενσωματώνονται μέσα του. Η ιστορία του ανθρώπου, του είδους που τελειώνει, γίνεται ένα νούμερο τσίρκου.
-Ποια είναι τα ζητήματα που θίγει η «Μετατόπιση προς το ερυθρό»;
Στο έργο του αυτό, ο Μαυριτσάκης, με κάποιο τρόπο επιχειρεί να αρθρώσει, να δομήσει σκηνικά την “σκοτεινή ενέργεια” που κυκλοφορεί ανάμεσα στα αστρικά σώματα και κάνει το σύμπαν να διαστέλλεται. Υπάρχει κάτι ακόμη άγνωστο που κάνει τα σώματα, τα πράγματα να απομακρύνονται, να μετατοπίζονται διαρκώς και ενώ οι κινήσεις μας είναι ορατές, πάντα διαφεύγει ο λόγος, η γενεσιουργός αιτία. Έχουμε ρυθμίσει τις ζωές μας, τις κοινωνίες, τον κόσμο μας με βάση αποκλειστικά και μόνο τους εαυτούς μας. Εξακολουθεί όμως πάντα να υπάρχει κάτι που διαφεύγει, κάτι που λανθάνει, κάτι που έρπει πίσω απ’ αυτή την ασάλευτη επιφάνεια. Αυτό το «κάτι», είναι κάτι ζωντανό. Κάποια στιγμή έρχεται η ώρα να αναδυθεί, να εκραγεί και τότε τα πάντα μετατοπίζονται, αλλάζει ο άξονας του κόσμου. Το έργο, βέβαια, είναι μια παραβολή. Καθόλου δεν ενδιαφέρει τον συγγραφέα του το σύμπαν. Πάλι το θέμα ο άνθρωπος είναι.
-Ποια είναι η σχέση του έργου με το σήμερα, με τον σύγχρονο κόσμο;
Ο άνθρωπος επί πολλά χρόνια έχει συνηθίσει να είναι ο βασιλιάς του κόσμου. Το είδος το επιούσιο, το εκλεκτό. Αυτός που άρχει επί παντός ανεμπόδιστα και αναντίρρητα. Τι γίνεται όμως αν ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένα ακόμα είδος, ένα από τα πολλά, που κάποτε εμφανίστηκαν και κάποτε θα εξαφανιστούν μέσα σε μία μεγάλη καταστροφή ή λυγίζοντας κάτω από το βάρος μιας νέας έλευσης. Ο πυρήνας του έργου είναι σαφώς πάνω και πέρα από το σημερινό και το επίκαιρο. Ενσωματώνει τον άνθρωπο σε όλη την γενεαλογία των ειδών που πέρασαν κάποτε από αυτόν τον πλανήτη, άφησαν για μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα το ίχνος τους και έπεσαν και πάλι στην αφάνεια, στο σκοτάδι απ’ όπου βγήκαν. Αυτή η οντολογική διάσταση είναι νομίζω και η πιο ισχυρή μέσα στο έργο χωρίς να αφαιρεί και άλλες προεκτάσεις του.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ-Είναι ένα έργο σκοτεινό και σκληρό. Υπάρχουν όμως και πιο ανάλαφρα, κωμικά στοιχεία.
Το έργο του Μαυριτσάκη είναι οριακό. Είναι μια συνεχής ακροβασία από την αρχή μέχρι το τέλος. Ισορροπεί με μελετημένη ακρίβεια μεταξύ πολλών στοιχείων από το πεζό, το καθημερινό μέχρι το κρυπτικό και το ποιητικό. Είναι βαθιά ποτισμένο από ένα καθαρά ανθρώπινο χαρακτηριστικό: την τραγική φαιδρότητα του είδους μας.
-Τι είναι αυτό που σου αρέσει στο σύμπαν και στη γραφή του συγκεκριμένου συγγραφέα;
Να πω καταρχήν ότι πιστεύω πως είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους έλληνες θεατρικούς συγγραφείς και ότι είναι μεγάλη μου χαρά και τιμή να σκηνοθετώ έργο του. Τον παρακολουθώ από το πρώτο του έργο και μου αρέσει που σταδιακά η γραφή του οδηγείται σε μια μεγαλύτερη αφαίρεση και συμπύκνωση. Οι κόσμοι που δημιουργεί είναι εφιαλτικοί και ζοφεροί, αλλά την ίδια στιγμή κυκλοφορεί πάντα κάπου μέσα στο σκοτάδι τους ένα υπόγειο κι ακόμη πιο σκοτεινό χιούμορ. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, τα έργα του προσεγγίζουν πια περισσότερο τις παραβολές παρά τις ρεαλιστικές αφηγήσεις, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι στερούνται στέρεας δομής και ανάγλυφων προσώπων. Η χρήση της γλώσσας μέσα στο έργο του επίσης είναι κάτι συναρπαστικό. Ειδικά στο συγκεκριμένο, οι “ακροβασίες” που γίνονται και σε θέματα ύφους (που έχει μια ευρύτητα από το μπουλβάρ μέχρι τον τραγικό λόγο) αλλά και σε θέματα μουσικότητας, ακρίβειας λέξεων και εικονοπλασίας είναι κάτι πραγματικά σπάνιο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ-Ποια είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη δική σου σκηνοθετική προσέγγιση;
Έχει δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην εικόνα, στο εικαστικό κομμάτι. Διαφορετικές σκηνικές εγκαταστάσεις μέσα στον σκηνικό χώρο, δημιουργούν επιμέρους σκηνές όπου εκτυλίσσονται τα “νούμερα” αυτού του παράξενου τσίρκου. Ο χώρος με κάποιο τρόπο σαν να έχει μια παράλληλη αφήγηση η οποία ολοκληρώνεται στο τέλος και τα κομμάτια του παζλ μπαίνουν στη θέση τους. Ενώ το βασικό θέμα είναι η έλευση ενός νέου είδους, στην πραγματικότητα, οπτικά συντίθεται εικόνα με την εικόνα ένα θέαμα που μιλά για το παλιό είδος, αυτό που θα χαθεί και θα αφανιστεί. Δεν είναι άλλο από τον άνθρωπο. Η συνολική αφήγηση οπτικά και δραματουργικά περιστρέφεται γύρω από δύο άξονες: το ίχνος και την τροφή του ανθρώπου. Η τελευταία εικόνα συνθέτει και τα δύο αυτά στοιχεία σε ένα σώμα κοινό.
-Ποια είναι η γεύση που μένει στον θεατή στο τέλος της παράστασης;
Η παράσταση έχει άμεση σχέση με τον κόσμο του τσίρκου. Αν και αισθητικά προσεγγίζεται από μια άλλη σκοπιά, παρόλα αυτά, για μένα το θέαμα αυτό έχει καταρχήν κάτι το ανοίκειο. Παρακολουθώντας το, γοητεύεσαι και φρίττεις την ίδια στιγμή. Ελπίζω κανείς βλέποντας την παράσταση, λοιπόν, να μένει με την αίσθηση ότι έχει παρακολουθήσει κάτι φρικώδες και γοητευτικό.
-Χρειαζόμαστε κάποια «μετατόπιση» σήμερα;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕκ βάθρων αλλαγές χρειαζόμαστε, όχι απλά μετατοπίσεις.
=
==
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Σκηνοθεσία – Σκηνικός χώρος: Θάνος Παπακωνσταντίνου
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού
Κίνηση: Χαρά Κότσαλη
Σύνθεση ήχων: Αντώνης Μόρας
Δραματουργία ήχου-φωνών & Ηχητικός σχεδιασμός: Δημήτρης Καμαρωτός
Σχεδιασμός φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα
Βοηθός σκηνοθέτη: Ελεάνα Γεωργιάδου
Γλυπτική: Κατερίνα Ανδρέου
Δραματολόγος: Τζωρτζίνα Κακουδάκη
Ερμηνεύουν: Αμαλία Μουτούση, Αλεξία Καλτσίκη, Αντώνης Μυριαγκός, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Μάριος Παναγιώτου, Κατερίνα Σπυροπούλου, Χαρά Κότσαλη, Νάντη Γώγουλου
Πειραιώς 260
10-11 Ιουνίου
Ώρα έναρξης: 21.00
Τιμές εισιτηρίων: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑΜΕΑ)
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕισιτήρια για τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ μπορείτε να εξασφαλίσετε:
Online με χρέωση πιστωτικής κάρτας στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου
Τηλεφωνικά με χρέωση πιστωτικής κάρτας στο 210.3272000 καθημερινά (και Κυριακές) 9:00 – 21:00
Από τα εκδοτήρια του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου
Από τα Βιβλιοπωλεία ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, τα Καταστήματα PUBLIC, τα Βιβλιοπωλεία Ιανός και τα Reload Stores
Κεντρικά εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου: Πανεπιστημίου 39 (εντός στοάς Πεσμαζόγλου).
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή: 9:00-17:00, Σάββατο: 9:00-15:00.
Εκδοτήρια εισιτηρίων λειτουργούν σε όλους τους χώρους των εκδηλώσεων και ανοίγουν δύο ώρες πριν την ώρα έναρξης των παραστάσεων. Εξυπηρετούν μόνο την παράσταση της ημέρας.
Ακολουθήστε το euronews στα Ελληνικά στο Facebook και στο Twitter
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ