ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΒρισκόμαστε στην Ισπανία της Ιεράς Εξέτασης. Ο καλόγερος Αμβρόσιος θριαμβεύει ως το απόλυτο «θρησκευτικό είδωλο» της εποχής του. Όταν ο Πειρασμός θα τον επισκεφτεί με τη μορφή μιας νεαρής κοπέλας, τα καταπιεσμένα του ένστικτα θα ξυπνήσουν με απρόβλεπτες συνέπειες. Ο αγαθός καλόγερος θα γίνει υπηρέτης του διαβόλου.
Φαντάσματα, στοιχειωμένα μαυσωλεία, εξαφανίσεις προσώπων, μαγικά φίλτρα, εφιαλτικά όνειρα και καταραμένοι έρωτες συνθέτουν το μυθιστόρημα «Ο Καλόγερος», που έγραψε το 1796 ο Μάθιου Γκρέγκορι Λιούις και επηρέασε πολλούς συγγραφείς στη συνέχεια.
Πρόκειται ένα γοτθικό παραμύθι για την εσωτερική σύγκρουση του ανθρώπου με τη θνητή του φύση, για το τέλος των ψεύτικων καταστάσεων που στήνει για να επιβιώσει και να προστατευτεί και για την αποδοχή της πραγματικότητας και του τέλους που έχουν όλα γύρω μας. Ο βρετανικός ρομαντισμός συναντά την οργιώδη συγγραφική φαντασία του Λιούις με τελικό αποτέλεσμα ένα καθηλωτικό ανάγνωσμα.
Οι πέντε φίλοι-ηθοποιοί που έφτιαξαν πριν από τρία χρόνια το θέατρο Skrow στο Παγκράτι, συναντιούνται για πρώτη φορά όλοι μαζί επί σκηνής για να μας παρουσιάσουν αυτό το σκοτεινό μεσαιωνικό παραμύθι με την ατμοσφαιρική, αλληγορική πλοκή. Μιλήσαμε με τρεις από τους συντελεστές της παράστασης, τον σκηνοθέτη Βασίλη Μαυρογεωργίου που υποδύεται επίσης τον Καλόγερο Αμβρόσιο, την Ελένη Τριανταφυλλοπούλου που έκανε τη δραματουργική επεξεργασία και τον Σεραφείμ Ράδη που ερμηνεύει τον Θιστέρνα.
-Πώς ξεκίνησε η ιδέα να μεταφέρετε αυτό το πολυσέλιδο μυθιστόρημα στο σανίδι;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Είχα διαβάσει το μυθιστόρημα πριν από αρκετά χρόνια και ήθελα πάντα να το ανεβάσω στο θέατρο. Με την Ελένη Τριανταφυλλοπούλου γνωριστήκαμε στις παραστάσεις της «Η Λίλα λέει» στο Θέατρο Τέχνης. Στη συνέχεια είδα την εξαιρετική δουλειά που είχε κάνει στον «Ρομαντισμό» του Θέμελη Γλυνάτση στη Στέγη. Συζητήσαμε την ιδέα μου και μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα, μου ετοίμασε μια καταπληκτική διασκευή 50 σελίδων. Νομίζω ότι κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να βγάλει εις πέρας ένα τόσο δύσκολο έργο: πρόκειται για ένα μεσαιωνικό μυθιστόρημα 570 σελίδων, ένα πολύ σπουδαίο βιβλίο, γραμμένο τότε από έναν 19χρονο.
Ελένη Τριανταφυλλοπούλου: Ο κόσμος του Μάθιου Λιούις είναι πραγματικά μαγικός. Διηγείται πολλές παράλληλες ιστορίες. Επικεντρώνεται όμως στην ιστορία ενός καλόγερου, του Αμβρόσιου, ο οποίος είναι το είδωλο της Μαδρίτης στην εποχή του. Μοιάζει με σύγχρονο ροκ σταρ. Κράτησα στη διασκευή που έκανα, όλα τα βασικά πρόσωπα που συνδέονται με τον Καλόγερο. Με βάση τις συζητήσεις που κάναμε με τον Βασίλη, εστίασα σε κάποιες ουσιαστικές θεματικές του μυθιστορήματος: το δίπολο παραδείσου-κόλασης, την έννοια της βίας, το ζήτημα της θρησκευτικότητας με την έννοια της πνευματικότητας.
-Εσύ Βασίλη πώς προσέγγισες αυτό το υλικό; Που επικεντρώθηκες;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Το έργο μας έχει πάρα πολλές εικόνες, πολλή περιπέτεια και πάρα πολλούς μύθους και ιστορίες που μπλέκονται μεταξύ τους. Όλα αυτά μαζί φτιάχνουν ένα ημερολόγιο ιστοριών. Αυτό που με ενδιέφερε ήταν οι άνθρωποι που παραμένουν κλεισμένοι στον εαυτό τους και έχουν τους δικούς τους δαίμονες. Είναι άτομα στοιχειωμένα από τα προβλήματά τους, από τις έγνοιές τους. Μοιάζει σαν οι ίδιοι να δημιουργούν αυτές τις καταστάσεις στον εαυτό τους. Φτιάχνουν ένα σινεμά, μια ταινία όπου οι ίδιοι είναι οι ηθοποιοί και οι θεατές. Όλο το βιβλίο του Μάθιου Λιούις είναι έτσι κατά τη γνώμη μου. Άλλοι χαρακτήρες έχουν κολλήσει με τη θρησκεία, άλλοι με τις δεισιδαιμονίες, άλλος προσπαθεί να ξεπεράσει τα όριά του. Κανείς όμως δεν μπορεί να δει πέρα από τα όριά του.
-Τι βρήκες σ’ αυτό;
Β.Μ.: Για μένα, το έργο μοιάζει με ηλιακό σύστημα. Ο Αμβρόσιος βρίσκεται στο κέντρο και οι υπόλοιποι περιστρέφονται γύρω του. Θεωρεί ότι ο ίδιος είναι ένα βήμα πάνω από τους υπόλοιπους ανθρώπους, ότι είναι ένας άγγελος. Πιστεύει ότι δεν ισχύουν γι’ αυτόν τα ίδια μέτρα και τα ίδια σταθμά, με αποτέλεσμα να παρασυρθεί από τον πειρασμό. Η πίεση που ασκεί ο ένας χαρακτήρας στον άλλο θα γίνει σύντομα αφόρητη και θα οδηγηθούμε σε πολύ σκοτεινές περιοχές. Στο τέλος όμως το έργο κάνει ένα σπουδαίο πέρασμα στον ανθρωπισμό. Φτάνουμε σε ένα τέλος των ψευδαισθήσεων. Δημιουργείται μια ρωγμή όπου ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι δεν τον κινεί καμιά μοίρα και ότι κύριος της ζωής του είναι ο ίδιος. Για τον ήρωά μου αυτό είναι πολύ φρικιαστικό, γιατί έχει κάνει μεγάλα εγκλήματα και καταλαβαίνει ότι είναι υπεύθυνος των πράξεών του και ότι ο ίδιος θα πρέπει να τις κρίνει. Υπό αυτό το πρίσμα, δουλέψαμε και την παράσταση: τα πρόσωπα δεν έχουν σχεδόν καμιά επαφή μεταξύ τους. Υπάρχουν διάλογοι, αλλά μοιάζει σαν ο καθένας τους να μιλάει σε ένα φάντασμα, σαν είναι κάτι που ο ίδιος δημιουργεί. Ο Αμβρόσιος που υποδύομαι εγώ τους βλέπει όλους, για παράδειγμα, σαν δαίμονες, σαν να είναι βουτηγμένοι απόλυτα στην αμαρτία.
Ε.Τ.: «Οι χαρακτήρες αντιλαμβάνονται κατά τη διάρκεια του έργου ότι είναι θνητοί. Αυτό σημαίνει ότι έρχονται σε επαφή με την γνώση, γνωρίζουν τον εαυτό τους. Κάποιοι επιβιώνουν μετά από αυτό και κάποιοι όχι. Μερικοί μπορούν να δουν την πραγματική εικόνα τους και να προχωρήσουν, άλλοι έρχονται αντιμέτωποι με την πτώση και τον θάνατο. Υφίστανται όλοι μια εσωτερική μεταμόρφωση.
-Ελένη γιατί τα τελευταία χρόνια βλέπουμε τόσα πολλά μυθιστορήματα να ανεβαίνουν στο θέατρο; Για ποιους λόγους υπάρχει αυτή η ισχυρή τάση;
Ε.Τ.: Εγώ την βλέπω με πολύ θετικό τρόπο αυτή την τάση, γιατί επιτέλους έπαψαν να υπάρχουν αυτά τα στεγανά στην τέχνη, δηλαδή ότι το θέατρο και η λογοτεχνία είναι δύο πράγματα ξεχωριστά. Για χρόνια υπήρχε η «απαγόρευση» να μην τα μπερδεύουμε. Αυτό που ξεκίνησε ως τάση στην Ευρώπη, τη δεκαετία του ’60, έφτασε τα τελευταία χρόνια κι εδώ. Είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό το άνοιγμα, αυτή η κατάργηση των ορίων. Υπάρχει και μια θεατρολογική διάσταση που εξηγεί αυτή την τάση. Επειδή πλέον έχουν καταργηθεί τα όρια της παράστασης και μιλάμε για θεάματα πολύ ανοικτά, διαφορετικά, πολυμορφικά δίνεται χώρος σ’ αυτά τα κείμενα να δοκιμαστούν με έναν άλλο τρόπο. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις αφηγηματικές φόρμες, εικόνες που έχουν απλά αντιγράψει τη συνθήκη μόνο του κειμένου χωρίς τη χρήση διαλόγου. Η εξέλιξη του θεάτρου, αυτό που ονομάζουμε μεταδραματικό θέατρο, μεταμοντέρνο θέατρο ανοίγει μια μεγάλη πόρτα και έχει κάνει αξιοποιήσιμα αυτά τα κείμενα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ-Γιατί μας αφορά αυτό το έργο σήμερα; Είναι ένα πολύ ωραίο μυθιστόρημα. Γιατί πρέπει να το δούμε επί σκηνής;
Β.Μ.: Είναι ένα πολύπλευρο έργο. Και γι αυτό το λόγο πιστεύω ότι μας αφορά. Είναι μια πολύ ωραία ιστορία που αξίζει να τη δεις στη σκηνή. Αυτό που με ενδιέφερε είναι πόσο μέσα στον κόσμο που ζούμε, υπάρχουν πάρα πολλοί άλλοι μικρότεροι κόσμοι, που χτίζει ο καθένας μας, πόσο δύσκολο είναι να δεις τα πράγματα αντικειμενικά και να τα κρίνεις και πόσο τελικά όλα τα βλέπουμε μέσα από τα τείχη που έχουμε χτίσει οι ίδιοι και οριοθετούν το είναι μας. Ακόμη και σήμερα όποιος «διαβάζει» τα πράγματα διαφορετικά, τιμωρείται με κάποιο τρόπο. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν δοξασίες, φανατισμός, ακρότητες που σε κάποια μέρη του κόσμου οδηγούν κάποιους ανθρώπους στο θάνατο. Επίσης, ενώ ο άνθρωπος έχει εξελιχθεί τόσο πολύ στο επιστημονικό πεδίο, συνεχίζει να φοβάται το τέλος, το θάνατο. Δεν έχει απαντήσεις για το πώς προσγειώθηκε σ’ αυτό τον κόσμο. Η εποχή μας περιέχει πολλά μεσαιωνικά στοιχεία, γι’ αυτό και ο κόσμος τρελαίνεται με το Game of Thrones, γιατί έχει πολλή βία και όλα τα παιχνίδια της εξουσίας.
Σεραφείμ Ράδης: Το έργο έχει να κάνει πολύ με το τέλος των ψευδαισθήσεων, είτε σε φαντασιακό, είτε σε πρακτικό επίπεδο. Εμείς σήμερα το φοβόμαστε. Δεν θέλουμε να αποκαλύψουμε την αλήθεια, να ψάξουμε να δούμε τι κρύβεται κάτω από την πραγματικότητα που μας σερβίρουν, ή που σερβίρουμε οι ίδιοι στον εαυτό μας, κοροϊδεύοντάς τον. Κρυβόμαστε διαρκώς.
-Αισθανόσαστε ότι βρισκόμαστε πλέον κοντά σ’ αυτό το τέλος των ψευδαισθήσεων; Κοντά στην αλήθεια;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΒ.Μ.: Δεν νομίζω ότι βρισκόμαστε κοντά. Πλησιάζουμε αλλά δεν είμαστε πολύ κοντά. Γιατί ακόμη κρατούμε καλά τον τρόπο ζωής μας, τον υπερασπιζόμαστε με κάθε μέσο. Μπορεί ο μισός πλανήτης να καίγεται, αλλά εμείς εκεί. Πιστεύω ότι ως πολίτες του κόσμου δεν έχουμε αναλάβει ακόμη τις ευθύνες μας. Αισθανόμαστε ότι η πυρκαγιά είναι μακριά και δεν μας αφορά. Μόνο όταν απειλούνται τα συμφέροντά μας, ενεργοποιούμαστε. Δεν έχουμε ακόμη φτάσει στον πάτο του βαρελιού.
Σ.Ρ.: Νομίζω ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για να φτάσουμε στο τέλος των ψευδαισθήσεων. Απλά, σταδιακά συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε φτάσει στο τέλος. Θέλουμε το παραμύθι, το ψέμα. Είναι σαν το κρεμμύδι, που το ξεφλουδίζουμε σιγά – σιγά για να φτάσουμε στην ουσία του. Δεν τη βλέπουμε ακόμη.
Β.Μ.: Ζούμε επίσης την ψευδαίσθηση της δημοκρατίας. Νομίζουμε ότι τα πράγματα γίνονται με δημοκρατικό τρόπο. Αυτή η ψευδαίσθηση συνεχίζει να υπάρχει. Δεν έχουμε βγάλει τις παρωπίδες για να αντιληφθούμε ότι ζούμε σε μια εποχή ολιγαρχίας και ότι οι αποφάσεις δεν είναι συλλογικές, δεν μπορούμε να τις επηρεάσουμε. Λίγοι παίρνουν τις αποφάσεις και κινούν τα νήματα της εποχής. Υπάρχει η καραμέλα της δημοκρατίας.
-Ποια είναι η αντίδραση σ’ αυτή την κατάσταση;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣ.Ρ.: Να εμμένεις σε μια σταθερά, σε μια προσωπική ηθική, την οποία να υπηρετείς δυναμικά και με πάθος. Από την άλλη χρειάζεται και μια ελαφρότητα, όσον αφορά τα πολύ σημαντικά πράγματα, για να μπορείς να τα διαχειριστείς και μην σε πνίγουν. Δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι μπορώ να ανατρέψω την πορεία των πραγμάτων. Χρειάζεται απλώς να αναπτύξουμε μια ικανότητα να είμαστε μέσα στα σημαντικά θέματα και ταυτόχρονα να παίρνουμε απόσταση από αυτά για να μπορούμε να τα διαχειριστούμε καλύτερα. Αυτό προσπαθώ.
Β.Μ.: Ίσως το μόνο που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή είναι να βγούμε με τα όπλα και να γίνει μια βίαιη εξέγερση. Υπάρχει όμως κι αυτό που λέγεται εξέλιξη της συλλογικής αντίληψης. Εκεί ποντάρω εγώ και σ’ αυτό ελπίζω. Υπάρχει μια πνευματική ωρίμανση της κοινωνίας, η οποία έχει αρχίσει εδώ και καιρό να συζητά όλα τα κρίσιμα θέματα. Βλέπω ένα μπούχτισμα. Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα σ’ αυτή την κατάσταση προέκυψε η πρώτη φορά Αριστερά. Θα έβγαινε σε περίοδο μεγαλύτερων ψευδαισθήσεων ο Τσίπρας πρωθυπουργός; Όχι.
Ε.Τ.: Είμαστε λίγο μετά την αλλαγή του αιώνα. Τα ίδια συνέβησαν στο πέρασμα από τον 19ο στον 20ο. Οι εξελίξεις πάντα επιταχύνονται όταν οι εποχές αλλάζουν. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην εποχή που γράφτηκε το έργο. Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι οι εξελίξεις γύρω τους, τους ξεπερνούν, νιώθουν ότι δεν έχουν τα ηθικά ερείσματα για να αντιμετωπίσουν αυτό που συμβαίνει και αυτό τους διασπά, τους απομονώνει. Η έννοια της ομάδας σε σχέση με την ατομικότητα είναι ένα ζήτημα που απασχολεί όλες τις εποχές, όλους τους συγγραφείς και τις κοινωνίες. Νομίζω ότι πρέπει να ερμηνεύσουμε λοιπόν αυτό που μας συμβαίνει, παρόλο που είμαστε μέρος του, μέσα από την ιστορικότητα.
-Η Ελένη αναφέρθηκε στην ομάδα. Συμπληρώνετε τρία χρόνια στο Skrow. Έχετε καταφέρει κι έχετε στήσει ένα πολύ ωραίο στέκι στην Αρχελάου. Που οφείλεται η επιτυχία των παραστάσεών σας αλλά και η μεγάλη αγάπη των συναδέλφων σας, που έχουν ανεβάσει εδώ δικά τους έργα;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΒ.Μ.: Επειδή ήμασταν κι εμείς αρκετά χρόνια στην ελεύθερη αγορά, δεν θέλουμε να κάνουμε σε συναδέλφους αυτά που μας κάνανε. Θέλουμε να παρέχουμε συνθήκες και στον εαυτό μας και στους άλλους, που ψάχναμε να βρούμε. Ενώ το θέατρο στην Αθήνα ανθεί τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει και λίγο σούπερ μάρκετ. Το να σου νοικιάσω ένα χώρο για να κάνεις παράσταση είναι το πιο εύκολο πράγμα, και να έρθουν οι συγγενείς και οι φίλοι σου να τη δουν. Είμαστε στο ίδιο επίπεδο με τους ανθρώπους που δεχόμαστε στο Skrow. Δεν συμπεριφερόμαστε ούτε ως παραγωγοί, ούτε ως μεγαλοεπιχειρηματίες, που σκέφτονται τα χρήματα. Όλα οφείλονται στο γεγονός ότι παίρνουμε τις αποφάσεις συλλογικά. Είμαστε μια ομάδα, που εξετάζει όλα τα ζητήματα του θεάτρου και αποφασίζει τα έργα, την ταυτότητα του χώρου, την αισθητική των παραστάσεων. Φαίνεται ίσως απέξω δύσκολο να συνεννοηθείς, γιατί είμαστε πέντε και ο καθένας έχει την άποψή του. Στην πραγματικότητα όμως, επειδή δεν είμαστε τυχαία παρέα και ομάδα, όλα λειτουργούν στην εντέλεια και όλα γίνονται όμορφα.
Σ.Ρ.: Νομίζω ότι έχει δημιουργηθεί ένα ωραίο ψηφιδωτό των ανθρώπων που συμμετέχουν στο Skrow. Από την άλλη εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους, ανεξάρτητα αν η παράστασή τους έχει καλλιτεχνική επιτυχία. Έχουμε αποφασίσει ότι αν μας αρέσει μια δουλειά, θα τη στηρίξουμε με κάθε τρόπο. Το στοίχημα δεν είναι να κόψουμε εισιτήρια. Το στοίχημα είναι να επιτευχθεί ένας στόχος, να περάσει ένα μήνυμα. Λειτουργούμε με γνώμονα την επιμονή και όχι την επιτυχία.
Β.Μ.: Τα κάνουμε όλα, επειδή μας γεμίζουν και είναι ωραία. Εγώ θεωρώ ότι όταν κάνεις αυτό που πιστεύεις, χωρίς να προσποιείσαι ότι είσαι κάτι που δεν είσαι, χωρίς να βάζεις νερό στο κρασί σου και το κάνεις είτε με επιτυχία, είτε με αποτυχία, αλλά ούτε η επιτυχία σε ενθουσιάζει, ούτε η αποτυχία σε καταστρέφει, αλλά εσύ πιστεύεις σε ένα πράγμα, τότε τα πράγματα πάνε καλά. Εμείς αυτό βλέπουμε στους ανθρώπους που θέλουν να κάνουν μια δουλειά εδώ. Όταν κάνεις αυτό που θέλεις να κάνεις και πιστεύεις την ιδέα σου, αυτή η επιμονή, αναπόφευκτα θα προσελκύσει κάποιους ανθρώπους, γιατί έχει μια ειλικρίνεια μέσα της. Αυτή η ειλικρίνεια είναι που κάνει τον χώρο μας τόσο οικείο, αγαπησιάρικο, νομίζω.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣκηνοθεσία: Βασίλης Μαυρογεωργίου
Δραματουργία: Ελένη Τριανταφυλλοπούλου
Σκηνικά / Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Σορώτος
Φωτισμοί: Mελίνα Μάσχα
Βοηθός σκηνοθέτη: Eριφύλη Στεφανίδου
Bίντεο-φωτογραφίες: Γιάννης Καραμπάτσος
Παίζουν: Μαρία Φιλίνη, Κατερίνα Μαυρογεώργη, Σεραφείμ Ράδης, Νίκος Μαραμαθάς, Βασίλης Μαυρογεωργίου
INFO
Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Κάθε Kυριακή στις 22:30 και Δευτέρα, Τρίτη στις 21:00
Έως Τρίτη 26 Απριλίου 2016
Διάρκεια: 120 λεπτά
Εισιτήριο: 12 € γενική είσοδος, 8 € φοιτητικό & ανέργων, 5 € ΑΜΕΑ & ατέλεια
Διεύθυνση: Αρχελάου 5, Παγκράτι
Τηλέφωνο και ώρες κρατήσεων: 210 7235 842 (ώρες 11:00 π.μ. – 14:00 μ.μ. και 17:00 μ.μ. – 20:30 μ.μ.)
Ακολουθήστε το euronews στα Ελληνικά στο Facebook και στο Twitter