Γιώργος Λύρας: Από το «No man's land» στην «Στέλλα Βιολάντη»

Γιώργος Λύρας: Από το «No man's land» στην «Στέλλα Βιολάντη»
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μετά τον «Βουρκόλακα», του Αργύρη Εφταλιώτη, ο Γιώργος Λύρας επιστρέφει στο θέατρο, με δύο παραστάσεις αυτή τη σεζόν. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Γαλλικό Θέατρο à la grecque», που πραγματοποιείται από τις 21-31 Οκτωβρίου, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, ανοίγει τη διοργάνωση, 21-23 Οκτωβρίου, με δύο έργα της Alexandra Badea, τα «Aller – Retour» και «Βαρώσια, 13 Ιουλίου». Παρουσιάζονται μαζί, υπό τον τίτλο «No man’s land». Από 26 Οκτωβρίου και κάθε Τετάρτη και Πέμπτη, η παράσταση θα φιλοξενηθεί στο Από Μηχανής Θέατρο. Αργότερα, τον Δεκέμβριο, θα μας παρουσιάσει στο θέατρο Χώρα, την δική του εκδοχή για την «Στέλλα Βιολάντη» του Γρηγόριου Ξενόπουλου.

Μιλήσαμε με τον νεαρό σκηνοθέτη για τα δύο θεατρικά πρότζεκτ, που ετοιμάζει.

-Ποια είναι τα δύο έργα που αποτελούν το «No man’s land»; Τι ενώνει αυτά τα δύο κείμενα;

Είναι το «Aller – Retour», η ιστορία ενός νεαρού ζευγαριού που προσπαθεί να περάσει τα σύνορα στον Δούναβη επί Τσαουσέσκου και το «Βαρώσια, 13 Ιουλίου», όπου μια αρχαιολόγος πηγαίνει το 2014, στα Βαρώσια της Κύπρου, σ’ αυτήν την πόλη φάντασμα για να βοηθήσει σε μια αποστολή ταυτοποίησης νεκρών μέσω DNA. Εκεί μέσα στα αρχεία της βρίσκει την ιστορία ενός ζευγαριού του 1974 που χωρίστηκε με την εισβολή. Το κοινό νήμα είναι η ουδέτερη ζώνη. Ο άνθρωπος ανάμεσα σε σύνορα, φυσικά και μη. Τίποτα δεν ανήκει σε κανέναν. Τίποτα δεν προσδιορίζει κανέναν. Οι άνθρωποι στα έργα αυτά βρίσκονται ας πούμε σε ένα είδος υπαρξιακής εκκρεμότητας. Αν το περιγράψουμε ποιητικά μιλάμε για ανθρώπους «ά -μορφους».

-Πώς βλέπεις εσύ σήμερα αυτή την υπαρξιακή εκκρεμότητα;

Την παρακολουθούσα καθημερινά στις εφημερίδες. Βλέπω στον ύπνο μου τις φωτογραφίες με τα παιδιά που φτάνουν από διάφορες χώρες στις παραλίες μας. Οι αριθμοί των ανθρώπων που άφηναν τον τόπο τους ήταν στους τίτλους κάθε μέρα και περισσότεροι. Οι εικόνες τους. Στις λέμβους. Όταν έφταναν στον προορισμό τους. Δεν έχω ζήσει άλλη προσφυγική κρίση λόγω ηλικίας. Κι αυτή δεν την ζω από τόσο κοντά. Μιλάω εκ του ασφαλούς. Αλλά ακόμα και αυτό το λίγο με τρομοκρατεί. Ήρθαν τότε στα χέρια μου τα δύο μονόπρακτα. Μιλούσαν γι’ αυτό που με βάραινε. Γι’ αυτό που ταλαιπωρεί την Ευρώπη, την ανθρωπότητα. Όχι όμως εν βρασμώ. Όχι φολκλόρ ή μελό. Αλλά με μια απόσταση. Κρατώντας μόνο το απόσταγμα της αίσθησης μιας τέτοιας κρίσης. Κι έτσι φτάσαμε στο να γίνει παράσταση. Μου άρεσε ο τρόπος που διαχειρίζεται το θέμα αυτό η Alexandra.

-Πώς θα περιέγραφες τη γραφή και την ατμόσφαιρα των έργων;

Είναι λογοκεντρικά κείμενα. Η δράση έρχεται σε δεύτερο πλάνο. Μάλλον έχει μια φόρμα που μοιάζει με αυτό που λέμε θέατρο – ντοκουμέντο με μερικές μόνο στιγμές υψηλής θερμοκρασίας. Ο λόγος ως φόρμα είναι καθαρά ποιητικός, αλλά η γλώσσα είναι ρεαλιστική και άμεση. Αυτό είναι ωραίο πάντρεμα πολύ. Η ατμόσφαιρα των έργων είναι κλειστοφοβική. Δεν υπάρχει διέξοδος σχεδόν πουθενά. Τα θεωρώ βαθύτατα απαισιόδοξα έργα.

-Γιατί έδωσες αυτό τον τίτλο;

Δεν υπάρχει οικείος τόπος στο έργο. Ούτε γεωγραφικά ούτε ψυχικά. Όλα συμβαίνουν σε ουδέτερες ζώνες (no man’s Land). Εκεί που τίποτα δεν ανήκει σε κανέναν. Αυτό χαρακτηρίζει και τα δύο έργα. Ήταν το πρώτο που σκέφτηκα ως τίτλο, όταν τέλειωσα την επεξεργασία των δύο, ώστε να γίνουν ένα ενιαίο κείμενο. Το συζήτησα με την Alexandra και συμφώνησε αμέσως.

-Τι θα δούμε λοιπόν στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης;

Αυτό που προσπαθήσαμε είναι να μείνουμε πιστοί στο πνεύμα της συγγραφέως. Να τονώσουμε ό,τι μας γοήτευσε. Δεν ήταν εύκολο. Έπρεπε να διαχειριστούμε το θέμα με απόλυτη ευαισθησία και σεβασμό. Δεν μας ενδιέφερε μια νατουραλιστική αναπαράσταση. Δεν παίζεις μ’ αυτά τα πράματα όταν καίνε. Τηρήσαμε την απόσταση. Και την ποιητική προσέγγιση. Παίξαμε με τους συμβολισμούς του χώρου χωρίς συγκεκριμένη ταυτότητα, που διαρκώς αλλάζει «σχήμα» και «μορφή», του χρόνου που γίνεται κι αυτός άμορφος. Βλέπουμε ανθρώπους να χάνουν ό,τι τους προσδιορίζει.

-Η αγάπη τελικά μπορεί να καταργήσει τα σύνορα, τις ουδέτερες ζώνες;

Η αγάπη δίνει μεγάλη ελευθερία σίγουρα. Δεν ξεπερνάει τις ουδέτερες ζώνες νομίζω. Καλύτερα είναι να πούμε πως τις προσπερνάει. Είναι πέρα και πάνω από αυτές. Ευτυχώς είναι απ’ τα λίγα πράγματα που δεν προσδιορίζονται χωροχρονικά. Ή τουλάχιστον έτσι θέλω να πιστεύω. Στην δική μας παράσταση η αγάπη αποδεσμεύει τους ανθρώπους από σύνορα, ταυτότητες, καταγωγή, έθνη και πολιτικές. Είναι ο μόνος κοινός τόπος, όπου οι άνθρωποι συναντιούνται πραγματικά ελεύθεροι. Αυτό και μόνο σαν σκέψη έχει μεγάλη γοητεία. Είναι ένα ωραίο ιδανικό. Αλλά σε ζητήματα τέτοια δεν υπάρχει και σταθερή απάντηση στην ανθρώπινη ιστορία. Είναι το τι πιστεύεις εσύ. Πως τα βλέπεις εσύ τα πράγματα. Ή πως επιλέγεις να τα δεις.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Οι άνθρωποι που αρνούνται να αποδεχτούν την αλλαγή που φέρνει ένας πόλεμος μπορούν να έχουν μέλλον; Ή είναι αναγκασμένοι να ζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο παρελθόν;

Επιλέγουν ένα δικό τους μέλλον. Είναι ηρωική απόφαση. Έχει κόστος. Τροφοδοτούνται απ’ το παρελθόν αλλά δεν είναι προσκολλημένοι σ’ αυτό. Απ’ την άλλη όσο και να προσπαθείς η αλλαγή που φέρνει ένας πόλεμος θα σε επηρεάσει. Ακόμα και η άρνηση σου έχει να κάνει μ’ αυτό, είναι μια στάση απέναντι σε μια τέτοια κατάσταση. Έχεις ήδη υποστεί μια αλλαγή. Όχι λιγότερο τραυματική απ’ των άλλων.

-Ζούμε σε μια Ευρώπη που επιστρέφουν οι εθνικισμοί, τα σύνορα, η αδιαφορία των πολιτών για το τι συμβαίνει στις γειτονικές χώρες. Πώς βλέπεις εσύ τα πράγματα; Υπάρχει κάποιο ίχνος αισιοδοξίας για το μέλλον;

Δεν ανήκω στους αισιόδοξους ανθρώπους. Θεωρώ πως έχουμε αποπροσανατολιστεί εντελώς. Το όραμα μιας ηπείρου με τους λαούς ενωμένους έχει χάσει το δρόμο του. Δεν ξέρω αν αυτή η κατάσταση μπορεί να επανέλθει. Και με τι κόστος. Δεν βρίσκω και κάπου να πιαστώ για να ελπίσω. Αυτά που συμβαίνουν μέρα τη μέρα με απομακρύνουν απ΄ την ελπίδα. Η τρομοκρατία, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός κάθε μέρα είναι σαν να δυναμώνουν. Πληρώθηκε ακριβά το Έθνος – Κράτος και η εθνική ταυτότητα του Διαφωτισμού. Έχω τη διάθεση να ελπίζω στο καλύτερο. Απλά δεν έχω τις αφορμές.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Σε λίγο καιρό ετοιμάζεις και την «Στέλλα Βιολάντη» στο θέατρο Χώρα. Τι σε γοήτευσε στον Γρηγόριο Ξενόπουλο;

Όταν σκέφτηκα να κάνω αυτή την ομάδα, ένας από τους στόχους, ή μάλλον ο κυριότερος, ήταν να επιμείνω να δουλέψω σε ελληνικά κείμενα. Γι’ αυτό μας βάφτισε και έτσι η Νένα Μεντή. Το «μπουλούκι» είναι θεατρικό φαινόμενο γνήσια «ελληνικό». Προσπάθησα να επιλέξω έργα, αλλά χαώθηκα. Υπάρχουν εξαιρετικά σπουδαία κείμενα. Έθεσα ως περιορισμό για να διευκολύνω την επιλογή, το σπάνιο ανέβασμα. Έτσι κάναμε την αρχή με τον «Βουρκόλακα» του Αργύρη Εφταλιώτη που δεν είχε ανέβει ποτέ στην Ελλάδα από επαγγελματικό θίασο. Μετά διάβασα αρκετά και έφτασα στην «Στέλλα Βιολάντη». Κεραυνοβολήθηκα από την αφηγηματική του τεχνική. Το έργο και ο μύθος του είναι πασίγνωστος αλλά το παρακολουθείς με κομμένη την ανάσα. Σε κάνει να ξεχνάς ότι το ξέρεις. Το θεωρώ και πολύ σύγχρονο ακριβώς επειδή ως φόρμα είναι πολύ ανοιχτό και επιδέχεται χιλιάδες αναγνώσεις. Η ιστορία του επίσης είναι άγρια. Είναι ένα αρκετά σκοτεινό και σκληρό έργο. Βίαιο. Και βέβαια πιστεύω πως είναι απαισιόδοξο βαθιά.

-Ο έρωτάς της είναι μαρτυρικός και ακραίος για τα δεδομένα όχι μόνο της εποχής της…

Η Στέλλα φτάνει εκεί που φτάνει για τον έρωτα της. Αλλά και αυτός ο έρωτας στο τέλος αποδεικνύεται μια πλάνη. Να πεθάνεις για έναν έρωτα που δεν ήταν έρωτας αλλά ένα στοίχημα φίλων… τραγωδία. Με γοήτευσαν επίσης οι χαρακτήρες του έργου. Είναι εξαιρετικά καλοδουλεμένοι. Είναι γνωστό πως πρόκειται για έναν σπάνιο ψυχογράφο, δε λέω κάτι καινούριο το ξέρω, αλλά νομίζω ότι στη Στέλλα οι τεχνικές του απογειώνονται. Μετά κοίταξα την παραστασιογραφία του αμέσως. Έχει να ανέβει στην Αθήνα απ’ το 1977 και η τελευταία παράσταση ήταν του Σταμάτη Φασουλή. Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν επιστρέφει η Στέλλα Βιολάντη να μας αφηγηθεί το «μαρτύριο» της.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Πώς έχεις σκεφτεί να είναι αυτή η Στέλλα;

Προσπαθούμε να σταθούμε μακριά από ηθογραφικές αναφορές. Δεν είναι καθόλου τέτοιος ο στόχος μας. Ούτε αντιμετωπίζουμε το έργο ως γνήσιο αστικό δράμα, αλλά ως μια σκοτεινή τραγωδία σχεδόν οπερατικών διαστάσεων. Με τους κανόνες δηλαδή του μελοδράματος. Τους κανόνες του «μεγεθυντικού φακού». Όλα στη νιοστή τους δύναμη. Σαν μια τελετουργία με όλες της τις φάσεις. Η δική μας Στέλλα είναι ένα πλάσμα γοητευτικό που είναι αδύνατον να του αντισταθείς όποιος κι αν είσαι. Αλλά είναι και ένα πλάσμα σκληρό. Που αγαπάει «επικίνδυνα» Με τον δύσκολο τρόπο. Τον απόλυτο. Είναι το θεατρικό ισοδύναμο του πατέρα της. Δεν διαφέρουν και πολύ. Απλά η Στέλλα είναι πάντα και μια υπενθύμιση της θνητότητας μας. Αυτά της τα χαρακτηριστικά δουλεύουμε περισσότερο. Ρίχνουμε το βάρος όλο στον έρωτα που «σταυρώνεται». Στη διαδικασία του «μαρτυρίου». Τονίζουμε το ανθρώπινο αίσθημα, κόντρα στην κοινωνική ταυτότητα. Αλλά καθόλου δακρύβρεχτα. Θέλουμε να αφηγηθούμε την ιστορία με τρόπο τέτοιο που να σοκάρει, να σε παγώνει. Όχι να σε κάνει να κλάψεις. Αυτός ήταν και ο στόχος του ίδιου του Ξενόπουλου. Δεν το θεωρεί λέει έργο «δακρυγόνο» αλλά έργο που κάνει τον θεατή να σπαράζει και να νιώθει δέος.

Ταυτότητα παράστασης «No man’s land»

Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Γιώργος Λύρας
Μετάφραση: Βένια Σταματιάδη
Σκηνικά /κοστούμια: Απόλλωνας Παπαθεοχάρης
Μουσική – ηχητική εγκατάσταση Αντώνης Παπακωνσταντίνου
Βίντεο: Φώτης Φωτόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Γεωργία Πιερρουτσάκου
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Διανομή (αλφαβητικά): Άρτεμης Γρύμπλα, Ηλίας Λάτσης, Βένια Σταματιάδη

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
21-23 Οκτωβρίου, 21.00
Γενική Είσοδος: 10 Ευρώ
Περισσότερες πληροφορίες για το «Το Γαλλικό Θέατρο à la grecque»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Από Μηχανής Θέατρο
Από 26 Οκτωβρίου
Τετ. Πέμ. 22:00
Για 15 παραστάσεις

Ταυτότητα παράστασης «Στέλλα Βιολάντη»

ΘΕΑΤΡΟ ΧΩΡΑ
Σκηνοθεσία: Γιώργος Λύρας
Σκηνικά-κοστούμια: Απόλλων Παπαθεοχάρης
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Μουσική: Αντώνης Παπακωνσταντίνου
Διανομή: (αλφαβητικά)
Ηλιάνα Γαϊτάνη: Νιόνια
Νεκταρία Γιαννουδάκη: Μαρία Βιολάντη
Ευγενία Δημητροπούλου: Στέλλα Βιολάντη
Ηλίας Λατσής: Νταντής
Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης: Χρηστάκης Ζαμάνος
Δημήτρης Παπανικολάου: Παναγής Βιολάντης
Αθηνά Σακαλή: Ασημίνα

Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

Ιταλία: Δρακόντεια μέτρα ασφαλείας για τους εορτασμούς του Πάσχα

Πόλεμος στην Ουκρανία: Στους 50.000 οι αγνοούμενοι

Εντονες βροχοπτώσεις, ισχυροί άνεμοι και πλημμύρες στην Λισαβόνα