ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟ Σαίξπηρ έχει την τιμητική του τη φετινή χρονιά. Με αυτή την αφορμή, στο πλαίσιο του αφιερώματος «Τα Σονέτα του Σαίξπηρ στη Νέα Σκηνή», ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης και ο σκηνοθέτης Θέμελης Γλυνάτσης ένωσαν για πρώτη φορά τις δυνάμεις τους για να μας παρουσιάσουν ένα μουσικοθεατρικό έργο με αφορμή το 57ο Σονέτο του ελισαβετιανού συγγραφέα. Από τη Δευτέρα 24 Οκτωβρίου και μέχρι την Τρίτη 8 Νοεμβρίου, θα βρίσκονται στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής με το έργο « 57//a passion play».
Το 57ο σονέτο κατά τους ειδικούς απευθύνεται σε έναν μυστηριώδη, νεαρό άνδρα με τον οποίον ο Σαίξπηρ εικάζεται να είχε κάποιο είδος ερωτικής σχέσης. Όμως, το συγκεκριμένο σονέτο φαίνεται να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα λόγω της ιδιαίτερης αναπαράστασης μιας σχεδόν σαδομαζοχιστικής σχέσης, όπου ο ομιλών υποτάσσεται πλήρως στις επιθυμίες του απόντος εραστή, δημιουργώντας μια ακραία αίσθηση απώλειας, αναμονής και βίαιης παθητικότητας.
Τέσσερις λυρικοί τραγουδιστές και τρεις ηθοποιοί συμμετέχουν σ’ αυτό το δύσκολο σκηνικό εγχείρημα, γύρω από ένα τραπέζι. Συναντήσαμε τον Γιώργο Κουμεντάκη και μιλήσαμε γι’ αυτή τη νέα του μουσική σύνθεση, που παρουσιάζεται σε παγκόσμια πρώτη.
-Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Θέμελη Γλυνάτση;
Με πλησίασε πριν αρκετό καιρό ο Θέμελης, με τον οποίο γνωριζόμαστε εδώ και χρόνια. Υπάρχει συμπάθεια και αλληλοεκτίμηση. Μου αρέσει πολύ η δουλειά του και έχει πάντα έναν μουσικό τρόπο σκηνοθετικής προσέγγισης των έργων με τα οποία ασχολείται. Η μουσικότητα είναι ευδιάκριτη σε οτιδήποτε κάνει. Η συνεργασία αυτή προέκυψε κάπως ανέλπιστα, μέσα στον κυκεώνα πραγμάτων που κάνω αυτή την περίοδο, τόσο όσον αφορά τα προσωπικά μου project, όσο και τα έργα που αφορούν την Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής. Ήταν ένα πολύ ευχάριστο και δημιουργικό διάλειμμα από τις πολλές έγνοιες που έχω αυτό το διάστημα. Μου πρότεινε λοιπόν ένα πολύ σημαντικό κείμενο, που μπορείς να το διαβάσεις από πολλές διαφορετικές πλευρές, οπότε έχει και πολλές ερμηνείες. Μου έδωσε τη δυνατότητα να το δω μέσα από τη μεγάλη κοινή μας αγάπη, που είναι το μουσικό θέατρο.
-Πώς δούλεψες αυτό το πρότζεκτ;
Μέσα από αρκετές συζητήσεις, συνεννοήσεις και μια καλή προετοιμασία, είχα την απόλυτη ελευθερία να φτιάξω έναν κόσμο μουσικό, με έναν τρόπο που και για μένα είναι σχετικά πρωτόγνωρος. Υπάρχει μέσα στη γραφή μου, αλλά δεν έχει ξαναγίνει έτσι. Έφτιαξα λοιπόν μια λεκτική παρτιτούρα, που είναι γραμμένη με λόγια και όχι με νότες. Δεν μιλάω για την γραφική παρτιτούρα του Γ. Χρήστου, δηλαδή μια κωδικοποίηση των συμβόλων από τα οποία προκύπτει το αποτέλεσμα, ούτε και με τη γραφή που είναι ένα ακριβές πεντάγραμμο. Αυτό υπάρχει και στη δική μου σύνθεση, όταν χρειάζεται απόλυτη ακρίβεια ή πρέπει να παίζουν κάτι πολύ συγκεκριμένο. Αυτό που έκανα εγώ είναι ότι έφτιαξα μια παρτιτούρα στην οποία περιγράφεται η μουσική κατάσταση με ακρίβεια, αλλά με λόγια. Υπάρχει ακόμη και σωματοποίηση του ήχου. Δηλαδή το πώς παράγεται ο ήχος, το πώς χτυπιέται, το τι όργανα χρησιμοποιούνται. Υπάρχει επίσης ένα κομμάτι θεατρικοποίησης της μουσικής, με σχεδόν απόλυτο τρόπο, που μπορεί η απόδοση και γίνει και ερήμην μου.
-Πώς γίνεται αυτό;
Η ακρίβεια της περιγραφής του ηχητικού φαινομένου και η σωματοποίησή του, γιατί υπάρχουν και κινήσεις των ηθοποιών που εμπλέκονται με τη μουσική, είναι κάτι που συμβαίνει οργανικά μέσα στο έργο, παρόλο που φαίνεται σαν να προκύπτει τυχαία. Οι ηθοποιοί και οι τραγουδιστές παράγουν ήχους, χρησιμοποιώντας καθημερινά αντικείμενα. Είναι οι ίδιοι η ορχήστρα και η χορωδία. Μοιάζει σαν να συμμετέχουν σε ένα γεύμα, γύρω από ένα τραπέζι. Οτιδήποτε υπάρχει πάνω στο τραπέζι μπορεί να βγάλει ήχο. Μπορεί να είναι βότσαλα ή μολύβια για παράδειγμα. Χρησιμοποιείται από όλους τους ηθοποιούς και μοιάζει σαν να είναι προϊόν αυτοσχεδιασμού. Αλλά όλα είναι απόλυτα καθορισμένα. Οτιδήποτε εμφανίζεται στη σκηνή, χρησιμοποιείται με έναν τρόπο: δημιουργείται ένα περιβάλλον που είναι υπέρ του λόγου, αλλά είναι σαν και ο λόγος να είναι απών. Σε μερικά σημεία, μπορεί η μουσική να είναι απούσα.
-Ποιο είναι το μουσικό πλαίσιο σ’ αυτό το Σονέτο;
Η μουσική έχει το χάρισμα να σε προσανατολίζει αλλά και να σε αποπροσανατολίζει. Σ’ αυτή τη σύνθεση υπηρετεί και τους δύο αυτούς στόχους, επί ίσοις όροις. Τα πάντα βρίσκονται ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους. Αυτή η ενδιάμεση περιοχή είναι πολύ επικίνδυνη. Κι αυτό συμβαίνει με αυτό το Σονέτο. Αισθάνεσαι ότι υπάρχει μια πολύ έντονη έλλειψη μέσα σ’ αυτό. Μια έλλειψη που έχει να κάνει με τον έρωτα, το κενό που σου δημιουργείται από την απόρριψη του Άλλου. Είναι ένας κόσμος αρκετά διαστροφικός, που για μένα μου θυμίζει, μοιάζει να είναι η απαρχή της γιαπωνέζικης λογοτεχνίας. Υπάρχει τόση μεγάλη ακρίβεια στη λεπτομέρεια αυτών των συναισθημάτων που περιγράφονται, που με αφήνει άναυδο. Είναι πραγματικά απίστευτο να έχουμε ένα τέτοιο Σονέτο από τον Σαίξπηρ, που μοιάζει σαν να είναι γραμμένο σήμερα. Έχει τέτοια λεπτομέρεια στην ανάλυση του συναισθήματος και του πάθους, που δε συναντάμε συχνά. Οι Γιαπωνέζοι και οι Λατινοαμερικάνοι εκφράζουν πολλές φορές αριστοτεχνικά αυτή την ενδιάμεση, αυτή την επικίνδυνη περιοχή. Αντιλαμβάνονται αυτή την ανισορροπία. Στο κείμενο είναι παρούσα με έναν πολύ φυσιολογικό τρόπο, ενώ είναι η πιο παράλογη από όλα τα στοιχεία.
-Από αυτό το στοιχείο εκκίνησε η δική σου μουσική έμπνευση και σύνθεση;
Ακριβώς. Αυτή ήταν η αφορμή για να δουλέψω με τόσο μεγάλη ελευθερία, μέσα από τη λεκτική παρτιτούρα. Αυτό το στοιχείο ανοίγει έναν ορίζοντα ερμηνείας, που δεν εξυπακούεται. Η ανασφάλεια που έχει ο λόγος και πιο συγκεκριμένα ο μουσικός λόγος, που περιγράφεται με λέξεις, είναι ένα κομμάτι τρομερά ελκυστικό για μένα, που σίγουρα θα με απασχολήσει και στο μέλλον. Αισθάνομαι ότι ένα μέρος της μουσικής σύνθεσης πρέπει να αποδίδεται έτσι.
-Το θέμα του σονέτου σε επηρέασε, κατά τη διάρκεια της σύνθεσης;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΌχι. Δεν είχα τίποτε στο μυαλό μου. Ήμουν απόλυτα αποστασιοποιημένος. Δεν ήθελα σε καμιά περίπτωση να μπω στο ψυχολογικό πεδίο. Δεν ήθελα να επηρεαστώ, ούτε και να ταυτιστώ με αυτά που λέγονται. Κρίνοντας τώρα τα πράγματα εκ του αποτελέσματος, μπορώ να πω ότι υπάρχει υπερσυναισθηματισμός. Υπάρχουν κάποια μουσικά σημεία, που ξεχειλίζει το συναίσθημα. Αυτό πρέπει να σου ομολογήσω ότι δεν έγινε από πρόθεση, ούτε εξαρχής. Μάλλον «μίλησε» μέσα μου το κείμενο με έναν άλλο τρόπο: μίλησε υπογείως. Ταυτίστηκα εν μέρει, γιατί είναι κομμάτι και της δικής μου ζωής, ορισμένα από αυτά που αναφέρονται σ’ αυτό το Σονέτο. Αυτό αποδεικνύει κατά τη γνώμη μου ότι προέκυψε από αληθινή ανάγκη.
-Σκηνικά τι θα δούμε;
Όλη η σκηνική δράση εκτυλίσσεται γύρω από ένα τραπέζι. Αυτός είναι ο τόπος παραγωγής του ερμηνευτικού και του ηχητικού φαινομένου. Αυτό το τραπέζι παίζει καθοριστικό ρόλο και στη δική μου σύνθεση, καθώς παράγει μουσική. Έχει δημιουργηθεί ένα αρμονικό τοπίο που είναι εξαιρετικό, ένα περιβάλλον που σε ελκύει εντός του, που σε κάνει να χάνεις την αίσθηση του χρόνου. Μην ξεχνάς ότι το σονέτο είναι μόνο λίγοι στίχοι. Για να δημιουργήσεις ένα μουσικοθεατρικό συμβάν αξιώσεων, πρέπει να βρεις θεατρικά, μουσικά και σκηνογραφικά ανοίγματα. Αυτό το πετύχαμε απόλυτα.
- Σε ποια κατηγορία θα ενέτασσες το έργο που έγραψες;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕντάσσεται κάτω από την ευρεία έννοια του μουσικού θεάτρου, που δεν ξέρεις ακριβώς ποια είναι τα όριά του, καθώς φτάνουν μέχρι τη σύγχρονη όπερα. Υπάρχουν όλα τα στοιχεία: της απόδοσης του κειμένου μέσα από το τραγούδι, του τραγουδισμένου λόγου, των τραγουδιστών-ηθοποιών. Μπορεί να ακούγεται κλισέ, αυτό που θα σου ομολογήσω, αλλά είναι η απόλυτη αλήθεια: η συγκεκριμένη ομάδα είναι πραγματικά συγκλονιστική. Δεν έχω ξαναδεί τέτοια αξιοσύνη ανθρώπων. Το αποτέλεσμα της δουλειάς τους είναι απίστευτης τελειότητας, αδιανόητης ακρίβειας.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Σύλληψη: Γιώργος Κουμεντάκης και Θέμελης Γλυνάτσης
Μουσική σύνθεση: Γιώργος Κουμεντάκης
Απόδοση κειμένου και σκηνοθεσία: Θέμελης Γλυνάτσης
Σκηνικά και κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη
Ηχητικός σχεδιασμός Tim Ward
Μουσική διδασκαλία: Μιχάλης Παπαπέτρου
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Αrtwork: Γιώργος Ζαρταλούδης
Παίζουν (αλφαβητικά): Νικήτας Γκρίτζαλης, Πάνος Κούγιας, Γιώργος Κουσάκης, Νέστωρ Κοψιδάς, Βασίλης Λιάκος, Σταμάτης Πακάκης, Σωτήρης Τριάντης, Γιάννης Φίλιας
INFO
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΘέατρο της οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής, Κεφαλληνίας & Κυκλάδων 11, Κυψέλη
Ημερομηνία: 24, 25, 31 Οκτωβρίου και 1, 7 και 8 Νοεμβρίου 2016, ώρα έναρξης: 21.00.
Διάρκεια: 40’
Πληροφορίες: Τηλ.: 210 8217877
Τιμές εισιτηρίων: €15, €10
Προπώληση: Στο ταμείο του Θεάτρου και Ticket Services