Ο Ουγκώ, η Ενωμένη Ευρώπη και η ουτοπία

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μετά την εξαιρετική παράσταση του Ζοέλ Πομερά «Όλα θα πάνε καλά (1) – Το τέλος του Λουδοβίκου» που εστίασε στην Γαλλική Επανάσταση, προσφέροντας ένα ανεπανάληπτο μάθημα ιστορίας αλλά και του τρόπου λειτουργίας της κοινωνικής μηχανής στην περίοδο 1789-90, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και η Σοφία Μαραθάκη μας μεταφέρουν, με λίγες μέρες διαφορά, στα μέσα του 19ου αιώνα, σε μια διαφορετική πολιτική φάση, που είναι όμως εξίσου σημαντική για την ευρωπαϊκή ιστορία.

Το 1848 σημειώνεται το δεύτερο «κύμα» επαναστάσεων στην Ευρώπη, η περίφημη Άνοιξη των Λαών, αυτό που ο Έρικ Χόμπσμπαουμ αποκαλεί «κοινωνικές επαναστάσεις των φτωχών εργαζομένων».

Στη Γαλλία, αστοί και εργάτες στρέφονται ενάντια στον βασιλιά Λουδοβίκο Φίλιππο (1830-1848) και καταφέρνουν να τον ανατρέψουν, καθώς οι κοινωνικές συνθήκες ήταν για όλους απελπιστικές. Η προσωρινή κυβέρνηση, που ανέλαβε μετά από αυτόν δεν κατάφερε να βάλει τάξη στο χάος. Την ευκαιρία δράττει ο Λουδοβίκος Ναπολέοντας Βοναπάρτης, ανιψιός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη για να γίνει πρόεδρος της Δεύτερης Γαλλικής Δημοκρατίας (1848-52) και στη συνέχεια, αναστέλλοντας τη λειτουργία της εκλεγμένης εθνοσυνέλευσης, να γίνει ως Ναπολέοντας Γ΄, Αυτοκράτορας των Γάλλων (1852-1871).

Ο Βικτόρ Ουγκώ βαθιά απογοητευμένος από την απολυταρχική του στάση και ενώ τον στήριζε αρχικά, τον καταγγέλλει ανοιχτά και προσπαθεί να ξεσηκώσει τους συμπολίτες του εναντίον του, όταν ο ίδιος με πραξικόπημα καταλύει τη Δημοκρατία (2/12/1851). Ο ίδιος ο συγγραφέας, για να γλιτώσει, καταφεύγει στις Βρυξέλλες και ξεκινά έτσι η εικοσαετής εξορία του.

Ο αυτοεξόριστος Ουγκώ γράφει σ’ αυτό το πολιτικό περιβάλλον τον «Ύμνο στην Ενωμένη Ευρώπη», με πρόθεση να καταδικάσει τη συγκεντρωτική πολιτική των Ευρωπαίων ηγετών και να αναδείξει το ρόλο των ευρωπαϊκών λαών, τη σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ανέτειλαν 60 χρόνια νωρίτερα. Ένας ριζοσπαστικός, πύρινος λόγος βγαίνει στην επιφάνεια που είναι εξαιρετικά επίκαιρος.

Η Σοφία Μαραθάκη ενθουσιάστηκε από αυτό το αντιπολεμικό μανιφέστο, που αποτελεί ταυτόχρονα και έναν ύμνο στην Ενωμένη Ευρώπη. Με άξονα αυτό το κείμενο στήνει από τις 13 Οκτωβρίου, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης ένα διαφορετικό αστικό δείπνο μετά μουσικής, μια παράσταση για την ουτοπία και την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Συζητήσαμε μαζί της για τα θέματα που θίγει η νέα δουλειά της, με την ομάδα Ατονάλ «Ουγκώ: Μια ουτοπία».

-Γιατί αποφάσισες να κάνεις στροφή, με αυτή τη δουλειά σου στο πολιτικό θέατρο;

Δεν θα το χαρακτήριζα στροφή. Έπεσε στα χέρια μου το κείμενο αυτό του Ουγκώ και ενθουσιάστηκα από τον εμπύρετο λόγο του. Είναι ένα πολιτικό κείμενο αλλά το εντυπωσιακό είναι ότι δεν έχει απόσταση από τον συγγραφέα. Εννοώ ότι εμπλέκεται πάρα πολύ. Ο λόγος του είναι πολύ υποκειμενικός. Ενώ προτείνει λύσεις για τα θέματα της εποχής του, που μας απασχολούν όμως κι εμάς σήμερα, παραμένει ένα φλογερό μανιφέστο.

-Αυτό το πάθος ήταν που σε οδήγησε να το μεταφέρεις στην σκηνή;

Ναι. Με εντυπωσίασε. Το συγκεκριμένο κείμενο ανήκει σε ένα συλλογικό τόμο που έχει τίτλο «Πράξεις και Λόγια» και γράφτηκε στην εξορία. Διαβάζοντας τον τίτλο του συγκεκριμένου κείμενου «Ύμνος στην Ενωμένη Ευρώπη», αισθάνθηκα ότι εδώ υπάρχει ένας αυτοσαρκασμός. Με την έννοια ότι είμαι Ευρωπαία πολίτης και έβλεπα την ματαιότητα και την ουτοπία όλου αυτού του οράματος που είχε εκφραστεί πριν περίπου δύο αιώνες. Μου κίνησε πολύ την περιέργεια.

-Δεν είναι όμως εντυπωσιακό να μιλά για κάτι τέτοιο, σε μια Ευρώπη που μόλις άρχιζε να κάνει τα πρώτα εθνικά της βήματα, που σε καμιά περίπτωση δεν φαινόταν ότι θα κατευθυνθεί προς αυτό που έγινε στον 20ο αιώνα;

Πράγματι. Ο Ουγκώ είναι ένας μεγάλος οραματιστής για την εποχή του. Προτείνει την ένωση των ευρωπαϊκών κρατών. Μιλάει μάλιστα για κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα και χτίζει όλο το όραμά του, πάνω στον άνθρωπο και τα δικαιώματά του, τον Ευρωπαίο πολίτη. Ο Ουγκώ είναι βαθιά ανθρωπιστής σε αντίθεση με τον κυνισμό που βιώνουμε σήμερα, όπου τα πάντα στρέφονται γύρω από την οικονομία και το κέρδος. Είναι λοιπόν ένα βαθιά πολιτικό κείμενο, που δεν έχει όμως τίποτε διδακτικό. Είναι όμως στην ουσία του και βαθιά δύσθυμο.

-Ποια άλλα κείμενα χρησιμοποίησες στην παράσταση; Ξέρω ότι χρησιμοποίησες ακόμη κάποια αποσπάσματα του Φρίντριχ Νίτσε από τον «Ευρωπαϊκό Μηδενισμό» και του Κούρτσιο Μαλαπάρτε από το «Καπούτ».

Επιλέξαμε επίσης ένα κείμενο από την «Διακήρυξη για την Ειρήνη» του 1849, που ακόμη στην Γαλλία είχαμε δημοκρατία και εκεί φαίνεται μια τρομερή αισιοδοξία, ένα μεγάλο όραμα για το μέλλον. Τα άλλα κείμενα, τα πιο πολλά που έχουμε είναι από την εποχή της αυτοεξορίας του, όπου βιώνει την τεράστια απογοήτευση από τις πράξεις και τις πολιτικές του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, που είχε αυτοανακηρυχτεί αυτοκράτωρ. Παρά την απαισιοδοξία του, την απογοήτευσή του, παρουσιάζεται ανάγλυφα η ανάγκη του να ονειρευτεί ένα καλύτερο μέλλον.

-Αυτό αντανακλά και τη δική σου ανάγκη να ονειρευτείς στη σημερινή Ευρώπη, η οποία περνά μία από τις πιο δύσκολες φάσεις στην ιστορία της;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σαφέστατα αντανακλά τη δική μου ανάγκη να ονειρεύομαι ένα καλύτερο παρόν και μέλλον. Δεν μπορώ να ονειρευτώ ένα μέλλον, όπου μου απαγορεύεται η είσοδος ή η έξοδος σε μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μου μοιάζει με δυστοπία. Η οποία δεν έχει να κάνει με το Brexit ή την Καταλονία, αλλά με κάποιες βαθύτερες αιτίες, που είναι σαφές, ότι δεν τις έχουν αντιμετωπίσει οι Ευρωπαίοι ηγέτες. Είναι ξεκάθαρο ότι βαδίζουμε σ’ έναν δρόμο, που οι λαοί δεν έχουν συμφωνήσει και ότι το κοινό ευρωπαϊκό όραμα έχει χάσει την ουσία του. Ο Ουγκώ είναι σαν να σου υπενθυμίζει το ανθρωπιστικό ιδεώδες, ότι η ουσία είναι ο άνθρωπος, κάτι που το έχουμε ξεχάσει στην Ευρώπη σήμερα. Το έχουμε χάσει στην πορεία και είναι τρομερά σημαντικό.

-Τι έχουν ξεχάσει οι Ευρωπαίοι ηγέτες, το κατεστημένο των Βρυξελλών;

Ξεχνούν το πολύ απλό. Είναι αυτό που λέει ο Ουγκώ: «Όλα αυτά που κάνουμε, οι πολιτικές μας, τα εργαλεία μας, το κοινό μας νόμισμα πρέπει να είναι απλά εργαλεία που να εξυπηρετούν τον άνθρωπο, τον πολίτη». Να μην εξυπηρετεί ο πολίτης όλα αυτά τα εργαλεία. Σήμερα ζούμε την απόλυτη ανισορροπία ότι ως πολίτες μιας ευρωπαϊκής χώρας, της Ε.Ε. αλλά και του δυτικού κόσμου γενικότερα εξυπηρετούμε έναν μηχανισμό, ο οποίος δεν μας έχει στο κέντρο του. Αντίθετα λειτουργεί εις βάρος μας συνήθως και δεν μας δίνει καμιά σημασία.

-Ποια είναι η πρόθεσή σου με τη συγκεκριμένη παράσταση;

Ουσιαστικά αυτό που θέλω από τον θεατή είναι να συλλογιστεί τη σημερινή κατάσταση. Νομίζω ότι η ίδια η παράσταση τον βάζει σε μια πολύ ενεργητική θέση: να συνθέσει μέσα από πληροφορίες και δεδομένα που του είναι πολύ οικεία και να προβληματιστεί για την ουσία της Ευρώπης σήμερα.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Σκηνοθεσία: Σοφία Μαραθάκη
Δραματουργία: Έλενα Τριανταφυλλοπούλου
Σκηνικά & Κοστούμια: Εύα Μαραθάκη
Πρωτότυπη μουσική: Βασίλης Τζαβάρας
Κίνηση: Βρισηίδα Σολωμού
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Σοφία Γεωργιάδου
Β΄ Βοηθός Σκηνοθέτη: Λήδα Κουτσοδασκάλου
Κατασκευή σκηνικού: Αδριανός Ζαχαριάς
Μοδίστρα: Ελένη Μελισσού
Παίζουν: Μιχάλης Βαλάσογλου, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου, Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, Γιώργος Σύρμας
Εκτέλεση παραγωγής: POLYPLANITY Productions / Γιολάντα Μαρκοπούλου & Βίκυ Στρατάκη

Η παράσταση θα παρουσιαστεί με υπέρτιτλους στα αγγλικά, τα Σαββατοκύριακα 14-15 και 21-22 Οκτωβρίου 2017 (μετάφραση υπερτίτλων: Μέμη Κατσώνη).

ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΔΡΑΣΗ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κυριακή 15 Οκτωβρίου
Μετά την παράσταση, συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές

INFO

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Συγγρού 107
Μικρή Σκηνή
13 – 22 Οκτωβρίου 2017
Παραστάσεις: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 21:00
Διάρκεια παράστασης: 60 λεπτά

Εισιτήρια:
Κανονικό: 7, 12 €
Μειωμένο, Φίλος, Παρέα 5-9 άτομα: 10 €
Παρέα 10+ άτομα: 5, 9 €
Κάτοικος Γειτονιάς: 7 €
Άνεργοι, ΑμΕΑ: 5 € | Συνοδός ΑμΕΑ: 10 €

ΓΡΑΜΜΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
2109005800 Καθημερινά, 09:00 – 21:00

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ομαδικές κρατήσεις στο groupsales@sgt.gr