Από πρωτεύουσα των ανθρακωρυχείων της χώρας, η πόλη αναζητά έναν πιο πράσινο και βιώσιμο τρόπο ζωής και εργασίας
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο Κατοβίτσε είναι μια πόλη που στηρίχτηκε στον άνθρακα για να αναπτυχθεί. Από ένα χωριό τον 18ο αιώνα μετατράπηκε γρήγορα σε βιομηχανική μεγαλούπολη. Τώρα βρίσκεται και πάλι σε φάση αλλαγής στοχεύοντας να υιοθετήσει έναν πιο πράσινο και βιώσιμο τρόπο ζωής και εργασίας. Σ' αυτή την εκπομπή Spotlight, θα δούμε πώς η πολωνική πόλη έχει αφήσει πίσω της την εποχή των ανθρακωρυχείων και έχει γίνει κέντρο πολιτισμού και νέων επιχειρήσεων.
Στο επίκεντρο αυτής της αστικής μεταμόρφωσης είναι αυτό το μουσείο της Σιλεσίας που χτίστηκε σε ένα ανθρακωρυχείο. Τα εκθέματα αφορούν στην ιστορία της περιοχής, ενώ παρουσιάζονται και έργα πολωνικής τέχνης. Υπάρχουν επίσης έργα που έχουν δημιουργήσει ανθρακωρύχοι, όπως ο Γιαν Νόβακ: «Είναι εντυπωσιακό αυτό το μουσείο. Δούλευα εδώ παλιά με ένα φτυάρι, με ένα σφυρί και άλλα εργαλεία. Και τώρα παρουσιάζονται εδώ τα έργα μου, σ' αυτό το μουσείο, σ' αυτό το ανθρακωρυχείο».
Για τον Νόβακ, η τέχνη ήταν διέξοδος από την εργασία του, που ήταν πέρα από πολύ σκληρή και πολύ επικίνδυνη: «Ήταν σαν να αποφορτίζομαι από το στρες της δουλειάς μου. Είναι σημαντικό να μην εξαφανιστεί, να μην ξεχαστεί αυτό που γινόταν εδώ. Τελικά κάτι μένει από αυτό που δημιουργήσαμε εγώ και οι συνάδελφοί μου».
Περίπου 250.000 άτομα επισκέπτονται κάθε χρόνο το μουσείο. Είναι κάτι ενθαρρυντικό για την διευθύντρια Αλίσια Κναστ: «Σ' αυτό το μέρος υπάρχουν πολλές μνήμες που έχουν να κάνουν με την εργασία και τη ζωή των ανθρώπων. Δεν προσπαθούμε απλά να τις ενσωματώσουμε στον προγραμματισμό μας, αλλά επιθυμούμε να είμαστε πολύ κοντά σε όσους έζησαν εδώ και έχουν συνδεθεί με την συγκεκριμένη περιοχή».
Νέα ζωή σε ένα άλλο ανθρακωρυχείο δίνει και το θέατρο Μπίτομ. Έχει την έδρα του στο κτίριο που φιλοξενούσε τις διοικητικές υπηρεσίες και το παρεκκλήσι του ανθρακωρυχείου. Η σκηνή είναι η παλιά αγία τράπεζα του ναού. Η Άνα Πιοτρόφσκα είναι η διευθύντριά του: «Η ενέργεια του χώρουείναι πολύ σημαντική, γιατί ο στόχος μας είναι να επενδύσουμε στη σωματικότητα και να διηγηθούμε ιστορίες με αυτόν τον τρόπο, αλλά και μέσω της συνείδησης του σώματος. Είναι καίριας σημασίας και πηγή έμπνευσης για μας η δουλειά που έχει γίνει κάτω από την επιφάνεια της γης».
Όλη περιοχή Νικίζοβιεκ βρίσκεται δίπλα σε ανθρακωρυχεία. Στόχος των ιθυνόντων είναι η διαχείριση της μνήμης, η διατήρηση της συνοχής του κοινωνικού ιστού και το πώς το παρελθόν δεν θα ξεχαστεί στο μέλλον: «Οι ηλικιωμένοι που δούλευαν σ' αυτό το ανθρακωρυχείο και συνδέονταν με αυτό, συνεχίζουν να ζουν εδώ. Πλέον το μέρος έχει γίνει πολύ της μόδας. Μπορείτε να δείτε τουρίστες, αλλά κυρίως νέους κατοίκους. Άτομα νεαρής ηλικίας που θέλουν να ζήσουν εδώ» εξηγεί ο Χένρικ Μέρτσικ, επιμελητής των μνημείων του Τσόρζοου.
Η πόλη έχει μετατραπεί σε επιχειρηματικό κέντρο, όπου το εργατικό δυναμικό στον τομέα του άνθρακα επανεκπαιδεύεται σε νέες τεχνολογίες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η περιοχή έχει αποκτήσει πλέον νέο προσανατολισμό: «Εμείς προσφέρουμε μηχανισμούς ελέγχου για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων αλλά και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στα ηλιακά πάνελ και στα δίκτυα παροχής ενέργειας» τονίζει ο Πάτρικ Μπιάλας, Διευθυντής Καινοτομίας του Euro-Centrum.
Πήγαμε στην Βαρσοβία για να δούμε το πώς το Κατοβίτσε μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και για άλλες πόλεις. Το Κατοβίτσε φιλοξένησε μάλιστα πέρσι και τις συνομιλίες για το κλίμα. Το 2022 θα φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Αστικό Φόρουμ του ΟΗΕ. Ο Μιχάλ Κούρτικα είναι γενικός γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος:
«Σήμερα, περισσότεροι άνθρωποι εργάζονται στην αυτοκινητοβιομηχανία από ότι στα ανθρακωρυχεία. Υπάρχουν νέες υπηρεσίες και start-up. Ο κόσμος είναι προσανατολισμένος στην έρευνα και στην ανάπτυξη, στις νανοτεχνολογίες. Έχει συμβολική αξία ότι στην περιοχή που βρισκόταν το παλιό ανθρακωρυχείο, έχουμε πλέον μια ζώνη πολιτισμού. Υπάρχει ένα συνεδριακό κέντρο, μια όπερα και ένα μουσείο που αποτυπώνει την ιστορία της περιοχής».
Η τεχνολογία και ο πολιτισμός είναι οι δύο κινητήριες δυνάμεις πίσω από την αναγέννηση της πολωνικής πόλης.