Η συγκλονιστική άγνωστη ιστορία της Ελληνίδας δημοσιογράφου που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα εθνικά θέματα - Το βιβλίο του Μιχάλη Ψύλου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ πρώτη γυναίκα που έγινε δεκτή ως φοιτήτρια στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, το 1890, η πρώτη γυναίκα που έγινε διευθύντρια στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το 1913, η μοναδική γυναίκα που συμμετείχε στην ελληνική αποστολή για το Συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι, το 1918, η γυναίκα που έγραψε τέσσερα βιβλία για τον ελληνισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, των οποίων τα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν στο μνημόνιο που υπέβαλε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στο Συνέδριο, για τις ελληνικές διεκδικήσεις.
**Την ιστορία αυτής της μοναδικής γυναίκας, εξιστορεί στο νέο του βιβλίο ο δημοσιογραφος Μιχαλης Ψύλος , με πρόλογο του **Βασίλη Βασιλικού, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη.
Η Ιωάννα Στεφανόπολι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ελληνική εξωτερική πολιτική επί έξι ολόκληρες δεκαετίες και που τελικά η ιστορία τής επιφύλαξε τη λήθη στη συλλογική ιστορική μνήμη. Το όνομά της δε μνημονεύεται πουθενά στον γραπτό ή προφορικό λόγο – με εξαίρεση την επιστημονική ιστορική έρευνα. Καμιά τιμητική αναφορά σε ονομασίες φορέων, καμία οδός δε φέρει το όνομά της – ούτε καν στα Δωδεκάνησα, που της οφείλουν την ονομασία τους.
Ήταν από εκείνες τις γυναίκες που σε ό,τι αφορά το γυναικείο ζήτημα δεν ήταν απλώς μπροστά από την εποχή τους, αλλά «τράβηξαν» την εποχή μπροστά και την άλλαξαν. (Είναι χαρακτηριστικό ότι το πέμπτο βιβλίο της φέρει ως όνομα συγγραφέα το «Ιωάννης Στεφανόπολι», επειδή στο τυπογραφείο θεώρησαν προφανές τυπογραφικό λάθος ένα γυναικείο όνομα συγγραφέα και το διόρθωσαν.)
Μετά από μακροχρόνια και εμπεριστατωμένη έρευνα του Μιχάλη Ψύλου, η ζωή και το έργο αυτής της σπουδαίας γυναίκας βγαίνουν στο φως με μια μυθιστορηματική βιογραφία, που εκτυλίσσεται στο φόντο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Και, φυσικά, στο φόντο της ιστορίας του ελληνικού Τύπου, αφού η ίδια, όπως και ο συγγραφέας, ήταν δημοσιογράφος.
Η αφήγηση, ακριβής σε ό,τι αφορά τα πυκνά ιστορικά και πολιτικά γεγονότα, ωστόσο είναι ρέουσα και παραστατική, καταφέρνοντας να μεταφέρει τον αναγνώστη στην κοινωνική ατμόσφαιρα της εποχής, μέσα από την προσεκτική παρατήρηση του συγγραφέα στο φυσικό, αστικό και ηθογραφικό τοπίο των αρχών του προηγούμενου αιώνα.
H Ιωάννα Στεφανόπολι υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1890, σε ηλικία μόλις 15 ετών. Σπουδές στο Παρίσι, επιστροφή στην Αθήνα στις αρχές του 20ού αιώνα και δημοσιογραφίαστoν Messager d’ Athènes, τη γαλλόφωνη εφημερίδα του πατέρα της Αντώνιου-Τζανετάκη Στεφανόπολι. Ταυτόχρονα γράφει βιβλία για την ελληνικότητα της Μακεδονίας και των Δωδεκανήσων. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος τη διορίζει γενική διευθύντρια του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων. Ναι. Μια γυναίκα στο τιμόνι του εθνικού πρακτορείου ειδήσεων της χώρας το 1913! Σε μια περίοδο όπου η Ελλάδα ζούσε στη δίνη των Βαλκανικών Πολέμων, με τους πρώτους δηλητηριώδεις σπόρους του Εθνικού Διχασμού να έχουν φυτρώσει στα βασανισμένα χώματα της πατρίδας.
Αταλάντευτα βενιζελική η Στεφανόπολι, στηρίζει δημοσιογραφικά τον «Μεγάλο Κρητικό», ακόμη και με μυστικές αποστολές σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθώς διαμορφωνόταν η νέα Ευρώπη στις στάχτες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Συνθήκη Σεβρών, Συνθήκη Λωζάννης: Η Ιωάννα δίνει το «παρών», μένοντας πιστή στον Βενιζέλο ως το τέλος της ζωής του...
Δικτατορία Μεταξά, Κατοχή, Εμφύλιος, μεταπολεμική Ελλάδα: Γεννημένη δημοσιογράφος, η Στεφανόπολι δίνει τη δική της μάχη. Ακόμη και όταν επιστρατεύεται από τον Πλαστήρα για να γράψει για τη δίκη Μπελογιάννη.
Η Ιωάννα έφυγε από τη ζωή το 1961 αφήνοντας όλη την περιουσία –το σπίτι της πίσω από τον Ευαγγελισμό και τηβιβλιοθήκη της, δηλαδή– στη ΧΑΝ. Αφήνει όμως πίσω της και μια τεράστια κληρονομιά, μια παρακαταθήκη για την ελληνική δημοσιογραφία : Οι λειτουργοί του Τύπου να είναι οπλισμένοι με γνώση, ευρυμάθεια αλλά και εμπειρία, αποκρούοντας την επιφανειακή καταγραφή και την προχειρότητα. Πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα όταν χρειάζεται, ακόμη και όταν το ποτάμι είναι τόσο φουσκωμένο και ταραγμένο που σε παρασέρνει στη δική του ροή.
«Τα ιστορικά γεγονότα», γράφει η βραβευμένη με Πούλιτζερ Αμερικανίδα ιστορικός Μπάρμπαρα Τάκμναν, «μοιάζουν με ένα δένδρο που πέφτει μέσα στο δάσος, και αν δεν υπάρχει κανείς να ακούσει τον θόρυβο της πτώσης ποιος θα γνώριζε ότι συνέβη;» Αυτό έκανε σε όλη της τη ζωή η αιώνια «δεσποινίς Στεφανόπολι»: Ήταν εκεί. Μέσα στα γεγονότα, για να καταγράψει την πτώση αλλά και την άνοδο στο πολιτικό και ιστορικό γίγνεσθαι. Με λάθη πολλές φορές, με αστοχίες και προσωπικά πάθη. Αλλά με άποψη στηριγμένη στη γνώση... Και σήμερα, στον ταραγμένο κόσμο που ζούμε, οι δημοσιογράφοι περισσότερο από ποτέ πρέπει «να βασιστούμε στις εμπειρίες των άλλων που είχαν έρθει αντιμέτωποι με παρόμοιες καταστάσεις στο παρελθόν. Μόνο τότε, ίσως, «οι πιθανότητές μας να ενεργήσουμε με σύνεση θα ενισχυθούν», όπως έλεγε ο μεγάλος ιστορικός και δημοσιογράφος Έντουαρντ Χάλεϊ Καρ.