Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πρώτης ενδιάμεσης έκθεσης έχουν καταγραφεί 50 περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτη δημιουργία ενός μηχανισμού καταγραφής καταγγελιών για παράνομες επαναπροωθήσεις πολιτών τρίτων χωρών προχώρησε η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, το ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας για θέματα προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με στόχο να καλύψει την απουσία ενός επίσημου συστήματος καταγραφής των καταγγελιών αυτών και να ενισχύσει τη λογοδοσία.
Για μια διαδικασία «ανεξάρτητη, ισχυρή, που να είναι σε θέση να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες προστασίας στη χώρα για όλους τους εμπλεκομένους» έκανε λόγο η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής, Μαρία Γαβουνέλη, παρουσιάζοντας τον Μηχανισμό σε σχετική συνέντευξη τύπου. Όπως διευκρίνισε, ο Μηχανισμός Καταγραφής Περιστατικών 'Ατυπων Αναγκαστικών Επιστροφών, όπως ονομάζεται, «είναι ένας μηχανισμός καταγραφής μαρτυριών που αναφέρονται σε πραγματικά περιστατικά, λογοδοσίας στο πλαίσιο του κράτους δικαίου και έμμεσης προστασίας των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο μηχανισμός δεν είναι αστυνομία, δεν είναι διωκτικές αρχές, δεν είναι εισαγγελέας, δεν είναι δικαστήριο». Πρόσθεσε ότι «η τελική απόδειξη του τι συμβαίνει θα πρέπει να βρεθεί από τις διωκτικές αρχές και από τα δικαστήρια».
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πρώτης ενδιάμεσης έκθεσης του Μηχανισμού που παρουσιάστηκαν σήμερα, έχουν καταγραφεί 50 περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών που κατά τους ισχυρισμούς των φερόμενων θυμάτων συνέβησαν από τον Απρίλιο του 2020 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2022. Τα φερόμενα αυτά περιστατικά περιγράφονται σε 58 ατομικές μαρτυρίες που καταγράφηκαν μέσω προσωπικών συνεντεύξεων με 43 φερόμενα θύματα.
Σε 24 περιστατικά τα φερόμενα θύματα, κατά τους ισχυρισμούς τους, εντοπίστηκαν στη συνοριακή περιοχή του Έβρου, σε επτά περιστατικά στην ενδοχώρα, σε έξι σε ελληνικό νησί και σε 13 στη θαλάσσια περιοχή κοντά σε ελληνικό νησί. Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων διαπιστώθηκε ότι 23 από τα 43 φερόμενα θύματα ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες (μεταξύ αυτών ένα διεμφυλικό άτομο και δύο άτομα που ανήκουν σε άλλες κατηγορίες της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας). Στο 88% των μαρτυριών έχει περιγραφεί η άσκηση βίας και από αυτές το 65% αναφέρθηκε σε ένστολους.
Όπως ανέφερε ο επόπτης του Μηχανισμού που συντονίζει τη διαδικασία, Ηλίας Τσαμπαρδούκας, συνολικά εκτιμάται ότι το πλήθος των φερόμενων θυμάτων στα καταγγελλόμενα περιστατικά τα έτη 2020, 2021 και 2022 ήταν κατ' ελάχιστο 2.157 άτομα. Εξάλλου, σύμφωνα με τα ποιοτικά στοιχεία της ενδιάμεσης έκθεσης που παρουσίασε ο ίδιος, οι χώρες καταγωγής των φερόμενων θυμάτων ήταν αυτές με τα υψηλότερα ποσοστά θετικών αποφάσεων ασύλου (όπως Συρία, Τουρκία, Παλαιστίνιοι ανιθαγενείς). Επίσης, ανάμεσα στα φερόμενα θύματα υπήρχαν καταγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο και αναγνωρισμένοι πρόσφυγες. Τέλος, σε 21 μαρτυρίες αναφέρθηκε ότι σε 20 περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών φαίνεται να συμμετείχαν ως δράστες κατά το στάδιο της απομάκρυνσης αλλοδαποί πολίτες που μιλούσαν γλώσσες των προσφύγων.
Παρών στη συνέντευξη τύπου ήταν ο αναπληρωτής υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex, Γρηγόρης Τσιούκας, ο οποίος χαρακτήρισε τα ευρήματα της έκθεσης «ανησυχητικά». «Δεν είμαι σε θέση να επιβεβαιώσω ούτε να διαψεύσω τα στοιχεία», είπε και κάλεσε τις αρμόδιες αρχές «να διερευνήσουν τις καταγγελίες σε βάθος».
Σημειώνεται ότι οι καταγγελίες καταγράφηκαν μέσω προσωπικών συνεντεύξεων με τα φερόμενα θύματα και μέσω της υιοθέτησης μιας κοινής και επιστημονικής μεθοδολογίας στις καταγραφές. Οι καταγραφές γίνονται σε συνεργασία με δέκα μη κυβερνητικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο πεδίο (Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Μετάδραση, Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, Ιατρική Παρέμβαση, HIAS Ελλάδας, Legal Centre Lesvos, Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο και ελληνικό γραφείο Δανέζικου Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες). Τεχνική υποστήριξη παρέχει το ελληνικό γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Η επικεφαλής του ελληνικού γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας, Μαρία Κλάρα Μαρτίν, υπογράμμισε ότι οι χώρες έχουν δύο υποχρεώσεις, «να προστατεύσουν τα σύνορά τους σύμφωνα με την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία και να επιτρέψουν σε αυτούς που αναζητούν διεθνή προστασία να έχουν πρόσβαση στην προστασία αυτή».
Ο Τζιανλούκα Ρόκο, επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης στην Ελλάδα, διευκρίνισε ότι «αποτελεί δικαίωμα της κάθε χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης η προστασία των συνόρων, αλλά υπάρχουν και διεθνείς και εθνικοί νόμοι που πρέπει να γίνονται σεβαστοί. Πρέπει να ισορροπήσουμε μεταξύ αυτών των δύο αυτών δεδομένων». Επίσης πρόσθεσε ότι η μετανάστευση αποτελεί ένα θέμα «πολύ πολιτικοποιημένο σε όλη την Ευρώπη και πρέπει να έχουμε μια ανεξάρτητη ματιά στο τι συμβαίνει στα σύνορα».
Τέλος, σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του ο διευθυντής του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, Μάικλ Ο' Φλάχερτι, παρατήρησε ότι οι άτυπες επαναπροωθήσεις «είναι πρόβλημα ευρωπαϊκό που αφορά όλο ο εύρος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ».
Καλωσορίζει τον Μηχανισμό Καταγραφής Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών το υπουργείο Μετανάστευσης
Το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου καλωσορίζει τη δημιουργία του Μηχανισμού Καταγραφής 'Ατυπων Αναγκαστικών Επιστροφών της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), όπως αναφέρει σε σχετική ανακοίνωσή του.
"Ειδικά μετά τα αποδεδειγμένα fake news εις βάρος της χώρας μας και των δεκάδων καταγγελιών που τελικά δεν έχουν αποδεικτικά στοιχεία, είναι κρίσιμο να υπάρξει ένας αξιόπιστος μηχανισμός καταγραφής", σχολιάζει το γραφείο τύπου του υπουργείου.
Επίσης, ζητάει οι συμμετέχουσες στο Μηχανισμό ΜΚΟ "να μην διέπονται από σύγκρουση συμφερόντων και να έχουν αξιόπιστους μηχανισμούς ελέγχου και πιστοποίησης, προφανώς δε να είναι πιστοποιημένες στο Μητρώο ΜΚΟ του υπουργείου".
Όπως καταλήγει, "ο επικουρικός αυτός μηχανισμός καταγραφής καταγγελιών της ΕΕΔΑ θα συμβάλει στην αποτελεσματική λειτουργία της ειδικής επιτροπής του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου για τη Συμμόρφωση με τα Θεμελιώδη Ανθρώπινα Δικαιώματα της οποίας είναι επίσημο μέλος η ΕΕΔΑ" και ζητάει τη στενή συνεργασία μεταξύ του Μηχανισμού και του υπεύθυνου Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του υπουργείου.