Πού βρισκόταν η Ελλάδα, πού βρίσκεται τώρα και πού οδεύει στο ζήτημα της κλιματικής κρίσης - Τι πρέπει να γίνει ως προς την πρόληψη και τον μετριασμό των επιπτώσεων - Είναι η χώρα θωρακισμένη για να μην ξαναζήσει ένα καταστροφικό «πύρινο» καλοκαίρι;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ κεντρική φωτογραφία του κειμένου πριν τρία χρόνια έκανε το γύρο του κόσμου - και όχι για καλό λόγο.
Το κόκκινο χρώμα στον ορίζοντα της Λίμνης Ευβοίας δεν προέρχεται από μια ειδυλλιακή ανατολή ή ένα μαγευτικό ηλιοβασίλεμα.
Οι άνθρωποι που μπαίνουν στο φέρι δεν πάνε ταξίδι αναψυχής - απομακρύνονται αναγκαστικά για να σώσουν τη ζωή τους, αφού λίγο πριν έχουν εγκαταλείψει τη μάχη για να σώσουν τις περιουσίες τους.
Οι σκηνές είναι από το καλοκαίρι του 2021. Ένα καλοκαίρι που η κλιματική κρίση έκανε αισθητή την εμφάνισή της στην Ελλάδα, φέρνοντας αρχικά έναν εξωπραγματικό, ακόμη και για ελληνικά δεδομένα, καύσωνα και στη συνέχεια απανθρακώνοντας το ένα τρίτο των δασών της Εύβοιας παράλληλα με τις καταπράσινες εκτάσεις στις παρυφές της Πάρνηθας, στο Φλαμπούρι και στο Τατόι.
1,3 εκατομμύρια στρέμματα έγιναν παρανάλωμα στο καταστροφικότερο καλοκαίρι της τελευταίας τετραετίας. Τρία χρόνια πριν από αυτό, στο Μάτι, είχαμε μετρήσει 103 νεκρούς, ενώ πέρυσι μόνο στην Πεντέλη κάηκαν περίπου 25.000 στρέμματα.
Ακόμη κι αν ένα καλοκαίρι από πλευράς πυρκαγιών δεν είναι το ίδιο καταστροφικό, όπως εκείνο του 2021, ή το ίδιο φονικό, όπως εκείνο του 2018, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να είναι ζημιογόνο. Για παράδειγμα, η παρακάτω φωτογραφία δείχνει ένα κομμάτι των συνεπειών της φωτιάς στην Πεντέλη το 2022 που κατά γενική ομολογία ήταν ένα ήπιο καλοκαίρι από πλευράς πυρκαγιών.
Όμως με την θερμοκρασία στην Ελλάδα να καταγράφει συνεχώς ανοδική τάση, η χώρα δεν αντέχει περαιτέρω απώλειες του φυσικού της πνεύμονα που είναι τα δάση. Πόσο θωρακισμένη είναι, λοιπόν, έναντι τέτοιων φαινομένων στο μέλλον;
Σύμφωνα με τον μετεωρολόγο και διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Κώστα Λαγουβάρδο, δεν είναι, διότι υπάρχει «έλλειμμα συνεργασίας των επιχειρησιακών και των επιστημονικών φορέων».
Όπως εξηγεί ο κ. Λαγουβάρδος στο euronews, «πλέον η επιστήμη μας επιτρέπει να έχουμε μια πολύ καλή αποτίμηση επιστημονικά τεκμηριωμένων δεικτών επικινδυνότητας πυρκαγιάς. Διαθέτουμε επίσης άλλα εργαλεία που μας βοηθούν στο να βλέπουμε προς τα πού θα κινηθεί ένα μέτωπο πυρκαγιάς, αν αυτή ξεκινήσει σε κάποια περιοχή. Οι δορυφορικές μετρήσεις μας βοηθούν επίσης στο να έχουμε μια εκτίμηση πόσο ξηρή είναι μια περιοχή, όπως επίσης και οι μετρήσεις των μετεωρολογικών σταθμών μας επιτρέπουν να δούμε αν μπαίνουμε, πλησιάζοντας προς το καλοκαίρι, σε συνθήκες, οι οποίες είναι επικίνδυνες για μια δασική πυρκαγιά. Όμως αυτή η επιστημονική γνώση υπάρχει ακόμα μια αντίσταση στο να χρησιμοποιηθεί από τους επιχειρησιακούς φορείς».
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη αντέδρασε στην καταστροφή του 2021, συστήνοντας ξεχωριστό υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας με υπουργό τον Χρήστο Στυλιανίδη, ο οποίος ως επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε αναβαθμίσει με το rescEU το ευρωπαϊκό σύστημα Πολιτικής Προστασίας. Η μείζων πρόκληση του πόστου του είναι κατά βάση να διαψευστεί το σενάριο της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή που μιλά για αύξηση της θερμοκρασίας στην Ελλάδα κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2050.
Πρόκειται για εφιαλτικό σενάριο, σύμφωνα με τον κ. Λαγουβάρδο: «Θα έχουμε ηπιότερους χειμώνες, το οποίο μπορεί να είναι και καλό σε κάποιες περιπτώσεις, όμως από την άλλη είναι μια διαταραχή του κλίματος που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε, αλλά αυτό που φοβόμαστε περισσότερο είναι το καλοκαίρι. Θα έχουμε, όπως το διαπιστώνουμε ήδη ότι έχει ξεκινήσει, συχνότερους καύσωνες που θα ξεκινούν νωρίτερα μέσα στην εποχή, δηλαδή από τον Ιούνιο - που και αυτό το βλέπουμε τώρα - και να διαρκούν μέχρι πιθανότατα τον Σεπτέμβριο. Θα μεγαλώσει η περίοδος που θα έχουμε υψηλές θερμοκρασίες. Κατά τη γνώμη μου οι καύσωνες είναι το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που θα έχουμε σε πολλές περιοχές και στην Ελλάδα τις επόμενες δεκαετίες. Είναι ένας ύπουλος κίνδυνος: Δεν κάνει τη "φασαρία" που κάνει μια θύελλα ή μια καταιγίδα ή ένα βαρομετρικό χαμηλό, όμως σκοτώνει πολλούς ανθρώπους, επηρεάζει την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων κι έχει τεράστιες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, όπως είναι οι δασικές πυρκαγιές, στην αγροτική παραγωγή και στις ιχθυοκαλλιέργειες με τις υψηλές επιφανειακές θερμοκρασίες που φέρνει στην θάλασσα».
Στην προσπάθεια της Ελλάδας να καταπολεμήσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνεται η επιπλέον διείσδυση στο ενεργειακό μείγμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Τον Οκτώβριο του 2022 υπήρξε δε ημέρα κατά την οποία για πέντε ώρες τόσο η εγχώρια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας όσο και οι εξαγωγές καλύφθηκαν αποκλειστικά από ΑΠΕ, γεγονός που ενισχύει την αισιοδοξία πως ο στόχος για εγκατεστημένη ισχύ 8 GW από φωτοβολταϊκά θα επιτευχθεί πολύ νωρίτερα από το 2030.
Κίνδυνος από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας
Σύμφωνα με τους ειδικούς, όσον αφορά το ζήτημα της ανόδου της στάθμης των υδάτων, πιο ευάλωτες σε πλημμυρικά φαινόμενα είναι οι περιοχές που βρίσκονται δίπλα στην θάλασσα. Άρα καταλαβαίνει κανείς εύκολα ότι η Ελλάδα, με πάνω από 15.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του κινδύνου. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει μόνο με το πώς φερόμαστε στη φύση, αλλά και με το πώς χειριζόμαστε τους νόμους περί δόμησης.
Η ανάγκη μετάβασης της Ελλάδας σε φιλικότερες προς το περιβάλλον πολιτικές υπογραμμίζεται και από τα πάνω από 500 καιρικά επεισόδια που έχουν καταγραφεί από το 2000. Το γεγονός ότι ένα στα τέσσερα σχετίζεται με ανθρώπινες απώλειες καθιστά εμφανές ότι η λήψη μέτρων χρειάζεται επειγόντως τόσο σε επίπεδο περιβαλλοντικό όσο και νομοθετικό για την πρόληψη και τον μετριασμό των συνεπειών τους.