55 εντυπωσιακά έργα Νεοϊμπρεσιονιστών ζωγράφων από 9 κορυφαία μουσεία και ιδιωτικές συλλογές δίνουν τη μοναδική ευκαιρία στο κοινό να γνωρίσει από κοντά αυτό το σχετικά άγνωστο καλλιτεχνικό ρεύμα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή διοργανώνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα μεγάλο αφιέρωμα στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού, που γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. 55 εντυπωσιακά έργα από 9 κορυφαία μουσεία όλου του κόσμου και ιδιωτικές συλλογές δίνουν τη μοναδική ευκαιρία στο κοινό να γνωρίσει από κοντά αυτό το σχετικά άγνωστο καλλιτεχνικό ρεύμα, τις αναζητήσεις του και τους βασικούς εκφραστές του.
Ο όρος νεοϊμπρεσιονισμός επικράτησε τελικά για την κατηγοριοποίηση αυτής της ομάδας, καθώς δείχνει από τη μια πλευρά την ουσιαστική συγγένειά της με τον ιμπρεσιονισμό, σε σχέση με τη θεματολογία, και από την άλλη τους νέους πειραματισμούς της σε σχέση με το φως και το χρώμα.
Ο όρος θεωρείται καλύτερος από τον ντιβιζιονισμό και τον πουαντιγισμό, δύο άλλους όρους που χρησιμοποιήθηκαν για το κίνημα και συνδέονται με την τεχνική δημιουργίας των έργων. Βασικό χαρακτηριστικό της ζωγραφικής των νεοϊμπρεσιονιστών είναι οι μικρές ή μεγάλες πινελιές στους πίνακές τους, οι διάσημες τελείες, η μεγάλη δύναμη του χρώματος και η καθοριστική σημασία του φωτός.
Ήθελαν να κάνουν κάτι το διαχρονικό, γι’ αυτό και αρνούνται τη διαβολική ευκολία της πινέλου, όπως είπε και έκανε με το έργο του, ο Ευγένιος Ντελακρουά, που ήταν από αυτούς που άνοιξαν το δρόμο για την έλευση αυτής της νέας ζωγραφικής:
«Ο νεοϊμπρεσιονισμός ξεκινά πραγματικά το 1885, όταν ο δημιουργός του, ο Georges Seurat φτιάχνει το πρώτο έργο με τελίτσες. Θα ζήσει πολύ σημαντικά χρόνια στο Παρίσι, από το 1886-1891. Η περιπέτεια του κινήματος θα συνεχιστεί μετά στη Μεσόγειο. Η βασική του περίοδος είναι μέχρι το 1905-10. Θα έχει επιρροή και στους αφαιρετικούς, όπως στον Kandinsky και στους φωβιστές, όπως τον Matisse. Στη συνέχεια θα δούμε πολλούς δημιουργούς που θα πειραματιστούν κάποια στιγμή με τη μικρή τελεία.
Ο νεοϊμπρεσιονισμός βρίσκει όντως την πηγή του στον ιμπρεσιονισμό, γιατί αυτοί έκαναν την πραγματική επανάσταση του φωτός και του χρώματος. Ο νεοϊμπρεσιονισμός έρχεται όμως και αλλάζει λίγο τους κανόνες. Δεν στέκεται μόνο πια στην στιγμή, αλλά θέλει να κάνει κάτι το πιο διαχρονικό και κυρίως θέλει τόσο πολύ να αναδείξει το φως και το χρώμα, που ασχολείται με μια τεχνική που είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα και δύσκολη, που είναι ο ντιβιζιονισμός, η διαίρεση δηλαδή των χρωμάτων. Γι’ αυτό και έχουμε μικρές τελίτσες στο ξεκίνημα του κινήματος και μετά μωσαϊκά» αναφέρει η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, επιμελήτρια έκθεσης και Υπεύθυνη Συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή.
Μετά το Παρίσι και το πρόωρο θάνατο του Georges Seurat το 1891, τα ηνία του κινήματος θα αναλάβει ο Paul Signac. Θα μετακομίσει στην Κυανή Ακτή το 1892, λίγα χρόνια μετά τον Henri-Edmond Cross ελκύοντας και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας στη γύρω περιοχή. Εκεί το κίνημα θα αναγεννηθεί και θα ανοίξουν νέοι καλλιτεχνικοί ορίζοντες για τους νεοϊμπρεσιονιστές. Η ταυτότητα, η παλέτα και η τεχνική τους θα αλλάξει, χάρη στο μεσογειακό τοπίο:
_«Η τεχνική των νεοϊμπρεσιονιστών είναι πολύ ιδιαίτερη. Θέλουν στην ουσία να διαιρέσουν τα χρώματα και να μην τα αναμιγνύουν. Να χρησιμοποιούν καθαρά χρώματα, έτσι ώστε να έχουν τη μέγιστη έντασή τους. Έτσι βρήκαν έναν τρόπο για να το πετύχουν, ο οποίος είναι να κάνουν μικρές πινελιές δίπλα-δίπλα τη μια πάνω στην άλλη. Έβαλαν λοιπόν πινελιές καθαρών χρωμάτων. Αυτό σημαίνει ότι για να ζωγραφίσουν ένα έργο, έπρεπε να βάλουν το ένα χρώμα, πριν συνεχίσουν με το επόμενο. Οπότε πρόκειται για μια εξαιρετικά απαιτητική, πολύπλοκη δουλειά που απαιτεί μεγάλη υπομονή και αυστηρότητα. Το αποτέλεσμα αυτής της τεχνικής είναι, αρχικά, πολύ μικρές κουκκίδες που βρίσκονται η μία δίπλα στην άλλη, Αυτό τους επέτρεπε να αναλύσουν το φως με έναν εξαιρετικό τρόπο. Το φως στα έργα τους έχει πολλές αποχρώσεις, είναι λεπτεπίλεπτο. _
Όταν οι νεοϊμπρεσιονιστές__φτάνουν στην Μεσόγειο συνειδητοποιούν ότι οι πινελιές τους είναι πολύ λεπτές εκεί και ότι χρειάζεται περισσότερη δύναμη για να αποτυπώσουν το χρώμα της Μεσογείου. Γι’ αυτό μεγαλώνουν τις πινελιές τους. Μια άλλη πτυχή αυτής της τεχνικής είναι ότι πρέπει να έχουν κατά νου ότι για να δώσουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στο χρώμα, πρέπει να διαχειρίζονται τα χρώματα, σύμφωνα με τους κανόνες της αντίθεσης» εξηγεί η Marina Ferretti Bocquillon, επιμελήτρια της έκθεσης και Επίτιμη Επιστημονική Διευθύντρια του Μουσείου Ιμπρεσιονισμού του Ζιβερνύ (Musée des impressionnismes Giverny).
Ποια είναι η θεματολογία των ζωγραφικών έργων της ομάδας; _«Τα θέματα που προτιμούν οι νεοϊμπρεσιονιστές είναι στην ουσία τα ίδια με αυτά των ιμπρεσιονιστών. Είναι η σύγχρονη ζωή, είναι το τοπίο. Δεν είναι η Βίβλος, ούτε η μυθολογία, ούτε η ιστορία. Είναι πραγματικά οι σκηνές της σύγχρονης ζωής. Είναι το βλέμμα που ένας άνθρωπος εκείνης της εποχής έχει για τον κόσμο γύρω του, είτε είναι το αστικό περιβάλλον, _η ύπαιθρος ή η θάλασσα. Είναι αυτό που παρατηρεί. Η παρατήρηση της φύσης είναι πολύ σημαντική» συμπληρώνει η Marina Ferretti Bocquillon.
Ο νεοϊμπρεσιονισμός έπεσε γρήγορα στην αφάνεια, μετά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, όταν νέα πιο δυναμικά καλλιτεχνικά κινήματα έκαναν αισθητή την παρουσία τους. «Επανα-ανακαλύφθηκε» στα τέλη της δεκαετίας του 1960, χάρη στον Robert Herbert, ο οποίος διοργάνωσε την πρώτη μεγάλη έκθεση για το κίνημα στο Μουσείο Guggenheim της Νέας Υόρκης.
Από τις αρχές του 21ου αιώνα, διοργανώνονται πολλές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο με έργα νεοϊμπρεσιονιστών. Γιατί όμως αυτό το κίνημα έμεινε στην αφάνεια και ποιο είναι το στοιχείο που το έφερε ξανά στη δημοσιότητα;
_«Ο νεοϊμπρεσιονισμός είναι ένα κίνημα που έγινε γνωστό πολύ αργά. Μετά το θάνατο του Σινιάκ, το κίνημα δεν ήταν πλέον της μόδας. Είναι άλλωστε μια ζωγραφική πολύ ηδονιστική, πολύ αισιόδοξη, που εξυμνεί την ομορφιά του φωτός, του τοπίου, της φύσης, του χρώματος. Το πέρασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν τρομερό και μετά από αυτόν, οδηγηθήκαμε κυρίως προς κινήματα όπως το Νταντά ή ο σουρεαλισμός. Κινήματα ίσως περισσότερο βασανισμένα που βλέπουν στον νεοϊμπρεσιονισμό και στον ιμπρεσιονισμό ένα είδος αφέλειας, μια αφελή προσέγγιση. Πρέπει να προσθέσω επίσης ότι τα έργα των νεοϊμπρεσιονιστών είναι σχετικά σπάνια. Η τεχνική τους είναι εξαιρετικά αργή. Δεν υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός ζωγράφων που ανήκαν στους νεοϊμπρεσιονιστές και έτσι δεν υπάρχουν τόσα πολλά έργα στην αγορά. Αυτό δεν είναι πολύ καλό, _όταν χρειάζεται να διαδοθεί ένα κίνημα» εξηγεί η Marina Ferretti Bocquillon.
Η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau συμπληρώνει:«Είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κίνημα για την ιστορία της τέχνης, παρότι ήταν αρκετά εφήμερο και δεν είχε τόσους οπαδούς. Αυτό θέλαμε να το αναδείξουμε στο ίδρυμά μας. Έχουν γίνει πολλές εκθέσεις στο εξωτερικό με αυτό το θέμα. Καταλάβαμε ότι είχε έρθει η ώρα να το φέρουμε και στην Ελλάδα. Θεωρήσαμε ότι υπό το φως της Μεσογείου, ταξιδεύουμε κατά κάποιον τρόπο στην ίδια μας τη χώρα. Είτε είμαστε στη Γαλλία, είτε στη Βενετία, είτε στην Κωνσταντινούπολη, όλα αυτά τα τοπία μας φαίνονται τελικά οικεία».
Η έκθεση «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στο Παγκράτι, διαρκεί μέχρι τις 7 Απριλίου.
ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ & ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Ξεναγήσεις για το κοινό στην περιοδική έκθεση πραγματοποιούνται κάθε Παρασκευή και Σάββατο, ενώ μια ειδικά σχεδιασμένη διαδραστική ξενάγηση, με τίτλο Καρτ ποστάλ απ’ τη Μεσόγειο, υλοποιείται κάθε Σάββατο.
Την Τετάρτη 10 Ιανουαρίου, την πρώτη ημέρα της έκθεσης, οι δύο επιμελήτριες Marina Ferretti Bocquillon και Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau συναντιούνται στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος για να αναλύσουν το κίνημα του Νεοϊμπρεσιονισμού.
Την έκθεση πλαισιώνουν επίσης δυο εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά (Ένα μωσαϊκό, ο πουαντιγισμός!, εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 5-6 ετών και Παίζοντας με το φως, εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 9-12 ετών). Παράλληλα, ο νέος κύκλος της ειδικά σχεδιασμένης δράσης του Ιδρύματος για άτομα 60+ και άτομα με Ήπια Γνωστική Διαταραχή Παιχνίδι για Μεγάλους, που προσφέρεται δωρεάν σε συνεργασία με το πρόγραμμα θάλλω και με την πολύτιμη υποστήριξη της Alpha Bank, πραγματοποιείται στον χώρο της περιοδικής έκθεσης ενώ και ο νέος κύκλος της δημοφιλούς σειράς συναυλιών Jazz στο Μουσείο εμπνέεται από την έκθεση και εξερευνά διαφορετικές πτυχές της περιοχής της Μεσογείου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
INFO
Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή
Ερατοσθένους 13, τηλ. 210 725 2895
«Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου»
Διάρκεια: Μέχρι 7 Απριλίου
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Σάββατο & Κυριακή: 10.00-18.00, Παρασκευή: 10.00-20.00, Τρίτη κλειστά
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ