Οι νέες θεραπείες, η «αιώνια» παράταση της ανθρώπινης ζωής και ο κίνδυνος της «ύβρεως»
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ αρχή γίνεται με την πλήρη καταγραφή όλων των κυττάρων του ανθρώπινου οργανισμού: είναι πάνω από ένα τρισεκατομμύριο και η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει σε εργαστήρια όπως αυτό του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης.
Ακολουθεί μελέτη, σύγκριση, ανάλυση όλων των δεδομένων, με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης.
Στο τέλος, οι επιστήμονες θα βρούνε στοχευμένους τρόπους- δηλαδή φάρμακα και θεραπείες- για να βάλουν τέλος σε ασθένειες όπως ο καρκίνος, το Αλτσχάιμερ, η σχιζοφρένεια, οι καρδιαγγειακές και ανοσολογικές διαταραχές, αλλά και η παχυσαρκία.
Όπως παρουσίασε αναλυτικά στο 1ο EmTech Europe του ΜΙΤ, που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε συνεργασία με την Καθημερινή, ο ΜανώληςλΚέλλης, επικεφαλής της Ομάδας Υπολογιστικής Βιολογίας του MIT και του Broad Institute MIT και Harvard, όλα αυτά δεν είναι επιστημονική φαντασία αλλά μία πραγματικότητα που συμβαίνει ήδη.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε αποκλειστικά στο euronews, ο Μανώλης Κέλλης μιλά για το πώς η τεχνητή νοημοσύνη θα συμβάλλει στην εξάλειψη χρόνιων ασθενειών και στην παράταση της ανθρώπινης ζωής για εκατοντάδες χρόνια.
Η έρευνά σας αξιοποιεί τεχνητή νοημοσύνη και μηχανική μάθηση για να αναπτύξει νέες θεραπείες. Ποιες ασθένειες αφορούν αυτές οι προσπάθειες και η πρόοδος έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα;
«Οι ασθένειες στις οποίες δουλεύουμε είναι καταρχάς το Αλτσχάιμερ και δεύτερον πολλές άλλες ασθένειες του εγκεφάλου, για παράδειγμα η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή, η κατάθλιψη. Ύστερα είναι η παχυσαρκία και ο γενικός μεταβολισμός. Το τρίτο είναι ο καρκίνος και ιδιαίτερα το μεταστατικό μελάνωμα αλλά και τα αυτοάνοσα. Τέλος τα καρδιακά προβλήματα».
Έχουν κάτι κοινό όλα αυτά και τα αντιμετωπίζετε με μια κοινή έρευνα;
«Φαίνεται όντως τρελό να δουλεύει κανείς σε όλα αυτά. Ο λόγος που το κάνουμε είναι ότι η μέθοδος είναι κοινή, δηλαδή το να προσπαθούμε να καταλάβουμε μέσα από το γονιδίωμα, μέσα από αυτά τα κυκλώματα του κυττάρου και μέσα από το μεμονωμένο κύτταρο, τη λειτουργικότητα κάθε γενετικού κυκλώματος μέσα από το γονιδίωμα. Ο λόγος που είμαστε τόσο διαφορετικές ασθένειες είναι ότι έχουνε πάντα κάτι να μας μάθουνε για τον τρόπο που δουλεύουν οι μέθοδοι μας. Οπότε μαθαίνοντας από όλες αυτές τις ασθένειες, μπορούμε να χτίσουμε πιο καλές μεθόδους και να προχωρήσει η έρευνα πιο εύκολα. Αυτός είναι ο πρώτος λόγος. Ο δεύτερος είναι ότι όντως βρήκαμε πάρα πολλά κοινά. Για παράδειγμα, ο μεταβολισμός των λιπιδίων είναι κάτι το οποίο είναι κεντρικό και στα προβλήματα στην καρδιά, και στο Αλτσχάιμερ και στην παχυσαρκία. Τα ανοσοποιητικά κύτταρα επίμπλέκονται και στις 3 ασθένειες. Υπάρχουν πολλά κοινά τα οποία ομολογώ δεν τα περιμέναμε. »
Εξατομικευμένες θεραπείες και αντιστροφή του κυκλώματος ασθενειών
Στόχος είναι αντιστρέψετε το κύκλωμα ασθενειών, οπότε να έχουμε εξατομικευμένη ιατρική. Τι πρακτικά σημαίνει αυτό για τους ασθενείς;
«Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει μόνο ένα είδος Αλτσχάιμερ. Το σύμπτωμα είναι η άνοια, αλλά ο λόγος που έχει κάποιος άνοια μπορεί να είναι τελείως διαφορετικός από τον έναν ασθενή στον άλλο. Ναι μεν όλοι έχουν Αλτσχάιμερ και όλοι έχουνε παρόμοια συμπτωματα, αλλά αν σε κάποιον έχει χαλάσει- για παράδειγμα- το σύστημα Α, γιατί να του δώσεις ένα φάρμακο που φτιάχνει σύστημα Β; Δεν υπάρχει κανένας λόγος.
Η εξατομικευμένη ιατρική είναι δυνατή μόνο άμα σκεφτεί κανείς τα ίδια τα κυκλώματα τα οποία είναι χαλασμένα ή αλλοιωμένα και πώς μπορούμε να τα φτιάξουμε. »
Η τεχνητή νοημοσύνη πώς εμπλέκεται σε όλα αυτά;
«Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένας τεράστιος τομέας, εμπλέκεται σε πάρα πολλά θέματα σε αυτό τον τομέα. Το πρώτο είναι πώς θα καταλάβουμε το ίδιο το DNA, τη γλώσσα προγραμματισμού του γονιδιώματος. Το δεύτερο είναι πώς θα καταλάβουμε τα κυκλώματα τα οποία καταγράφονται μέσα από τα σημεία ελέγχου των γονιδίων. Το τρίτο είναι πώς θα μεταφράσουμε αυτές τις διαφορετικές λειτουργίες στο επίπεδο του κυττάρου και στο επίπεδο του οργανισμού του ασθενή. Δηλαδή, πώς μπορούμε να καταλάβουμε, μέσα από εκατοντάδες πληροφορίες για τον κάθε ασθενή που υπάρχουν στο κλινικό ιστορικό του ,και να χτίσουμε διάφορα είδη και ομάδες ασθενών, οι οποίοι έχουν αρκετά κοινά στοιχεία. Σε όλα αυτά μπαίνει η τεχνική νοημοσύνη.
Η τεχνητή νοημοσύνη θα βοηθήσει στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων
Το τελευταίο κομμάτι είναι στην ιατρική περίθαλψη, στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων που βασίζεται στο να καταλάβουμε τη γλώσσα με την οποία κωδικοποιείται η λειτουργία κάθε πρωτεΐνης και η τρισδιάστατη δομή της. Το structure to function, μπαίνουν στο ίδιο πρόγραμμα και μπορούμε να βρούμε τρόπους να μεταφράσουμε το ένα στο άλλο, για να καταλάβουμε ποιες μεριές της πρωτεΐνης είναι υπεύθυνες για ποιες μεριές της λειτουργικότητας αυτής της πρωτεϊνης.»
Πόσο κοντά είμαστε στο να παραχθούν αυτά τα νέα φάρμακα;
«Αρκετά μακριά. Μέχρι στιγμής το κάθε φάρμακο χρειάζεται περίπου 10-12 χρόνια και εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Αυτό που ελπίζουμε να καταφέρουμε είναι να γίνει πολύ πιο μικρό αυτό το χρονικό διάστημα, χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη.»
"Κυνηγάτε" τους μεγάλους "δολοφόνους" των ανθρώπων, δηλαδή ασθένειες όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά προβλήματα. Αυτό σημαίνει ότι στο προβλέψιμο μέλλον ο κόσμος δεν θα πεθαίνει από τέτοιες ασθένειες;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Υπάρχουν 7000 σπάνιες ασθένειες, που η κάθε μία θα χρειάζεται διαφορετικό τρόπο λειτουργίας. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να ενώσουμε τα δύο, βρίσκοντας πως αυτές οι εκατοντάδες ή χιλιάδες ασθένειες (οι σπάνιες) μπλέκονται στα ίδια μονοπάτια, στις ίδιες λειτουργικότητες και λειτουργίες του κυττάρου. Χρησιμοποιώντας αυτό μπορούμε να βρούμε τρόπους να πιάσουμε και αυτή τη μακριά ουρά ασθενειών. Τα φάρμακα που ελπίζουμε να φτιάξουμε δε νομίζω ότι θα καλύπτουν όλους τους τύπους Αλτσχάιμερ. Δεν ξέρω αν θα θεραπεύσουμε το 80% ή 60% ή 40% των ασθενών.»
Η πιθανότητα για αιώνια ζωή
_Έχοντας αντιμετωπίσει όλους τους μεγάλους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, υπάρχει περίπτωση να διασφαλίσουμε και την αιώνια ζωή;_Θα ζούμε για πάντα;
«Αιώνια ζωή, αιώνια ζωή... ας πούμε 100 ετών νομίζω εύκολα. Τα 120 -140 έτη το βλέπω και αυτό. Για παραπάνω χρόνια, θέλει πολλή δουλειά, αλλά έχουμε δείξει στα ποντίκια και σε άλλους οργανισμούς ότι μπορείς να πολλαπλασιάσεις τη ζωή ενός οργανισμού επί 2, επί 3 και παραπάνω. Οπότε δεν νομίζω ότι είναι αδιανόητο να μεγαλώσει πολύ δραστικά η ζωή ενός ανθρώπου. »
Το «πλοίο του Θησέα» και η ζωή πάνω από τα 100 χρόνια
Δηλαδή, για πόσα χρόνια ζωής μιλάμε ; 200 300, 500;
«Εγώ φαντάζομαι ότι για τα παιδιά των παιδιών μου τα 180 έτη θα είναι στάνταρτ. Ανανεώνουμε όλα τα άτομα στον οργανισμό μας, κάθε τόσο. Όπως το πλοίο του Θησέα, που ρωτάει άμα βγάλουμε κάθε ξύλο ένα-ένα και βάλουμε νέα, είναι το ίδιο πλοίο; Και αν με τα παλιά ξύλα φτιάξω ένα άλλο πλοίο, θα έχω το ίδιο πλοίο δύο φορές; Με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και ο άνθρωπος. Τα κύτταρα του ανθρώπου ανανεώνονται συνέχεια. Η μία εξαίρεση είναι τα κύτταρα του εγκεφάλου γιατί εκεί καταγράφονται οι μνήμες μας. Δεν τα σκοτώνουμε για να χτίσουμε καινούργια. Οπότε θα πρέπει να βρούμε τρόπους να ξαναγράψουμε τις μνήμες ή να βοηθάμε αυτά τα κύτταρα να ανανεώνονται χωρίς να αντικαθίστανται.»
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι θεραπείες που «αλλάζουν» τα γονίδια
Για την παχυσαρκία, είπατε ότι θα μπορούμε να παρεμβαίνουμε στο γράμμα ενός γονιδίου για να "ξεφορτωθούμε" το πρόβλημα. Είναι ρεαλιστικό αυτό;
«Η πρώτη θεραπεία με CRISPR έγινε δεκτή από το FDA πριν από δύο εβδομάδες. Με άλλα λόγια ναι, βεβαίως είναι εφικτό. Υπάρχει ήδη μια θεραπεία η οποία απλά αλλάζει ένα γράμμα στο DNA. Είναι αυτός ο μόνος τρόπος; Όχι, δεν είναι ο μόνος τρόπος, υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι να προχωρήσουμε προς το γονίδιο που προσθέτει στην παχυσαρκία. Οπότε δεν νομίζω ότι θα χρειαστεί να αλλάξουμε αυτό το ένα γράμμα, αλλά μπορούμε να το κάνουμε.»
Μπαίνοντας στη διαδικασία να παρέμβουμε στα ανθρώπινα γονίδια, μήπως ανοίγουμε τον ασκό του Αιόλου σε πιθανούς κινδύνους; Μπορεί να πάει κάτι στραβά;
«Βεβαίως, πάντα. Όπως για οποιαδήποτε ασθένεια, μερικές φορές το φάρμακο το ίδιο μπορεί να κάνει κακό. Αν το ρίσκο θα είναι μεγαλύτερο από αυτό που συνεπάγονται τα φάρμακα που παίρνουμε τώρα, ελπίζω ότι με το να δίνουμε τα φάρμακα σε ανθρώπους που πραγματικά πάσχουν μειώνουμε το ρίσκο.»
Ο κίνδυνος της ύβρεως
Είπατε ότι καταλαβαίνοντας πώς δουλεύει ο ανθρώπινος οργανισμός και κάθε κομμάτι του μπορούμε να παρεμβαίνουμε σε αυτόν για να κάνουμε διορθώσεις ή αναβάθμισεις. Τέτοιες παραδοχές γεννάνε σενάρια τύπου Φράνκενσταϊν. Πιστεύετε ότι υπάρχουν τέτοιοι κίνδυνοι;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Και πάλι, βεβαίως. Θα υπάρξουν λάθη; Ελπίζω όχι. Ελπίζω σίγουρα όχι περισσότερα από ότι τώρα. Για το αν το παίζουμε κατά κάποιο τρόπο θεοί, όντως υπάρχει μια κάποια ύβρις. Αλλά νομιζω ότι με ταπεινότητα, προσπαθούμε να καταλάβουμε πώς δουλεύουν αυτά τα συστήματα και με ταπεινότητα προσπαθούμε να βρούμε τρόπους για να τα αλλάξουμε για το καλό της ανθρωπότητας.»
Ποιος ελέγχει μέχρι πού μπορείτε να φτάσετε, για παράδειγμα στο δικό σας εργαστήριο; Υπάρχει κάποια επιτροπή ηθικής, ελέγχου ή εποπτείας;
«Για κάθε δολάριο που λαμβάνουμε από το κράτος, έχουμε κάνει πρόταση για το τι ακριβώς θα κάνουμε με τα χρήματα. »
Αν υπάρχουν όμως ιδιώτες χρηματοδότες;
«Το ΜΙΤ πάντα κοιτάει τι θα κάνουμε και πώς. Αν κάποιος αποφασίσει να μην πει τι θέλει να κάνει, σπάει πολλούς κανόνες. Είδαμε - για παράδειγμα- ότι ένας Κινέζος επιστήμονας έκανε κλωνοποίηση ανθρώπου. Υπάρχουν τρόποι να αποφύγει κανείς τον έλεγχο, αλλά ο κάθε άνθρωπος δουλεύει με τη δική του ηθική. Όλοι οι έλεγχοι που υπάρχουν κάνουν πολύ δύσκολο, αλλά δεν αποκλείουν εντελώς, την πιθανότητα κάποιος να κάνει πράγματα τα οποία δεν θα έπρεπε, όπως για παράδειγμα την κλωνοποίηση του ανθρώπου.»
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ