Η έκθεση «Ηρώ Κανακάκη: η συνέπεια της ζωγραφικής διαδικασίας» φιλοξενείται στην Εθνική Βιβλιοθήκη στο ΚΠΙΣΝ, μέχρι τις 22 Μαρτίου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜε μια μικρή, ολοκληρωμένη όμως αναδρομική έκθεση, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας τιμά την Ηρώ Κανακάκη, μία από τις πλέον σημαντικές δημιουργούς της περιόδου της δικτατορίας και των μεταπολιτευτικών χρόνων.
Με τη συνδρομή της οικογένειάς της αλλά και ιδιωτών συλλεκτών, εκτίθενται σαράντα ζωγραφικά έργα, καθώς και είκοσι σχέδια και χαρακτικά από το σύνολο της εικαστικής διαδρομής της: από τα χρόνια των σπουδών της στην ΑΣΚΤ, τη δικτατορία, τη μακρά παραμονή της στην Αγγλία, μέχρι την ύστατη ελληνική της περίοδο. Η έκθεση πιάνει δηλαδή το νήμα από την πρώτη της έκθεση στο Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο Ώρα, το 1972 και φτάνει μέχρι την τελευταία ενότητα που παρουσίασε το 1995, στο 2ο Φεστιβάλ Άργους.
Ο στόχος αυτής της επιλεκτικής αναδρομής δεν είναι απλώς να θυμίσει στο κοινό και τους ειδικούς την πρόωρα χαμένη ζωγράφο, αλλά να καταδείξει τον πλούτο των αναζητήσεών της, που εκκινούν από τον κριτικό ρεαλισμό, επεκτείνονται στον μαγικό ρεαλισμό και τον υπερρεαλισμό, για να καταλήξουν σε μια βαθιά ανατρεπτική εξπρεσιονιστική έκφραση.
Ο ιστορικός τέχνης Σπύρος Μοσχονάς είναι ο επιμελητής της έκθεσης. Μας παρουσιάζει συνοπτικά τη διαδρομή της: «Τα στοιχεία και οι θεματικές που χαρακτηρίζουν το έργο της Ηρώς Κανακάκη αλλάζουν μέσα στο χρόνο της καλλιτεχνικής της παραγωγής. Η ζωγράφος κάνει την εμφάνισή της τα χρόνια της δικτατορίας. Όπως είναι λογικό και επόμενο, η δουλειά της εκείνα τα χρόνια αφορά το δικτατορικό καθεστώς. Τα πρώτα έργα που παρουσιάζει το 1972 στην γκαλερί Ώρα στο Σύνταγμα εντάσσονται στο ρεύμα του κριτικού ρεαλισμού. Χρησιμοποιεί τη φωτογραφία σε συνδυασμό με την ανθρώπινη μορφή και δημιουργεί αλληγορίες που αναφέρονται εμμέσως στη χούντα. Με το πέρασμα του χρόνου, η Κανακάκη εξελίσσει τη ζωγραφική της, το ζωγραφικό της ύφος και αρχίζει να εστιάζει περισσότερο σε πιο προσωπικά και ατομικά ζητήματα. Η τελευταία της δουλειά, μεγάλοι πίνακες σε εξπρεσιονιστικό ύφος παρουσιάζουν ακριβώς το πνεύμα ενός εσωτερικού διαλόγου της ίδιας με τα ζητήματα που την απασχολούν. Η έκθεση προσπαθεί να συλλάβει με έναν τρόπο την πορεία και να αποτιμήσει τη θέση της μέσα στο πλαίσιο της νεοελληνικής τέχνης. Η Κανακάκη εμφανίζεται μαζί με μια γενιά σημαντικών δημιουργών στα χρόνια της δικτατορίας, στην οποία περιλαμβάνονται ο Χρόνης Μπότσογλου, ο Γιάννης Βαλαβανίδης, ο Γιάννης Ψυχοπαίδης, η Κλεοπάτρα Δίγκα, η Χρύσα Βουδούρογλου και αρκετοί ακόμη, με τους οποίους είναι συνοδοιπόρος. Άρα είναι σημαντική μέσα στο πλαίσιο της παραγωγής στην περίοδο της δικτατορίας. Μην ξεχνάμε ότι είναι η ζωγράφος που έφτιαξε το εξώφυλλο για το περιοδικό «Αντί», το οποίο έχει μια πολύ μεγάλη ιστορία στον πολιτικό χώρο.
Από εκεί και πέρα, η ζωγράφος πηγαίνει στην Αγγλία, το 1973. Το ύφος της εξελίσσεται και μέσα και έξω από το πλαίσιο της νεοελληνικής τέχνης. Σταδιακά, η ζωγραφική της θα επηρεαστεί από το αγγλικό περιβάλλον, κυρίως στους πίνακές της, περί τα τέλη του ’80, οπότε θα αφομοιώσει επιρροές από Άγγλους καλλιτέχνες όπως ο Francis Bacon και ο Lucian Freud. Ωστόσο, η Κανακάκη πεθαίνει το 1997 σε ηλικία 52 ετών. Άρα θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι όλη αυτή η εργασία με τα μεγάλα σχέδια, με την “Κασσάνδρα”, με τους μεγάλες καμβάδες που έχουν τη σχέση ανθρώπων και αγγέλων, αυτή η δραματική ζωγραφική που εγγράφεται στο πλαίσιο του νεοεξπρεσιονισμού που κυριαρχεί στις δεκαετίας του ’80 και του ’90 διεθνώς, στον οποίο εγγράφεται οργανικά η Κανακάκη, μένει ημιτελής. Υπό αυτή την έννοια η θέση της είναι ακόμη υπό διερεύνηση κι ελπίζουμε ότι η έκθεση βοηθάει πτος αυτή την κατεύθυνση».
Η Ηρώ Κανακάκη αφιέρωσε όλη την εικαστική της διαδρομή για να κατακτήσει τη γλώσσα της ζωγραφικής, μέσα από μια συστηματική αναπαράσταση του ορατού κόσμου. Ήταν κάτι που το έκανε με απόλυτη συνέπεια, κοπιώδη εργασία και μελέτη, χωρίς ανατροπές. Η έκθεση προσφέρει τη μοναδική ευκαιρία στο θεατή να δει τα βήματα της εξέλιξής της, τη μετάβαση από τη μία περίοδο στην άλλη. Με έναν τρόπο μας την επανασυστήνει 27 χρόνια μετά το θάνατό της.
«Το ζωγραφικό ύφος της Ηρώς Κανακάκη εξελίσσεται μέσα στα χρόνια. Η πολύ αυστηρή και προσεκτική γραφή των χρόνων του ’70 και του ’80, μέσα από μια σχεδόν φωτορεαλιστική απεικόνιση αντικειμένων, όπως τα υφάσματα, θα δώσει σταδιακά τη θέση της, καθώς η δημιουργός επηρεάζεται από το διεθνές κλίμα που βιώνει στο Λονδίνο, σε μια ζωγραφική ολοένα και πιο ελεύθερη. Αυτή αρχίζει να φαίνεται στη δουλειά της στη μετάβαση από το 1980 στο 1990, όταν και επιστρέφει πια οριστικά στην Ελλάδα. Έκτοτε ξεκινά μια φάση στη ζωγραφική της Κανακάκη, που ορίζεται από επιδράσεις που αναφέρονται τόσο στον κυβισμό και τον εξπρεσιονισμό, κινήματα των αρχών του 20ου αιώνα, όσο και στον αναδυόμενο νεοεξπρεσιονισμό, που είναι πάρα πολύ έντονος διεθνώς, στην Ευρώπη, τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Σε αυτό το πνεύμα λοιπόν, η ζωγραφική της χαρακτηρίζεται από την αποσπασματική απόδοση της ανθρώπινης μορφής, την προσπάθεια να δημιουργηθούν πολλαπλά επίπεδα αφήγησης μέσα στην εικαστική επιφάνεια και βέβαια ένα άγριο χρώμα, με μια πινελιά που είναι σαφώς διακριτή πάνω στον καμβά, με έμφαση στην πλαστικότητα της χρωματικής ύλης. Αυτά τα στοιχεία θα καθορίσουν κυρίως τους πολύ μεγάλους καμβάδες, που φιλοτεχνεί η Κανακάκη, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και μετά».
Την έκθεση συνοδεύει έγχρωμος κατάλογος 176 σελίδων, που αποτελεί έκδοση της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος σε επιμέλεια του Σταύρου Ζουμπουλάκη. Περιλαμβάνει κείμενα των Σταύρου Ζουμπουλάκη, Γιάννη Μπόλη, Σπύρου Μοσχονά ενώ στο παράρτημα αναδημοσιεύονται κείμενα των Ελένης Βακαλό, Αντώνη Καρκαγιάννη και Ελένης Βαροπούλου. Ο κατάλογος επιχειρεί τη συνολική αποτίμηση της ζωγράφου και φωτίζει τη σύντομη αλλά σημαντική καλλιτεχνικής δημιουργίας της, που απλώθηκε στην Ελλάδα και την Αγγλία.
Η έκθεση «Ηρώ Κανακάκη: η συνέπεια της ζωγραφικής διαδικασίας» φιλοξενείται στην Αίθουσα Πολλαπλών Προβολών, στον 2ο όροφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, στο ΚΠΙΣΝ. Διαρκεί μέχρι τις 22 Μαρτίου.
ΗΡΩ ΚΑΝΑΚΑΚΗ
Η Κανακάκη γεννήθηκε στον Πειραιά τον Ιούνιο του 1945 από γονείς κρητικής καταγωγής. Σπούδασε χαρακτική στο εργαστήριο του Κωνσταντίνου Γραμματόπουλου, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), από το 1965 έως το 1969. Ηγετικό στέλεχος της «Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη», είχε εκλεγεί στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Φοιτητών της ΑΣΚΤ καθώς και στο Κεντρικό Συμβούλιο της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδας (ΕΦΕΕ) την περίοδο 1965-1967. Με το ξέσπασμα της Δικτατορίας της 21ης Απριλίου εξορίστηκε στη Γυάρο, όπου παρέμεινε για πολλούς μήνες. Τον Δεκέμβριο του 1972, πραγματοποίησε την πρώτη ατομική της έκθεση στο Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Κέντρο «Ώρα» του Ασαντούρ Μπαχαριάν και το 1973 εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές χαρακτικής στο Croydon College of Art (1973-1974).
Έζησε στην αγγλική πρωτεύουσα έως το 1989, εκθέτοντας όμως έργα της στην Ελλάδα (στην «Ώρα», 1974, 1977, 1979, 1985), στο Παρίσι (γκαλερί «Mouffe» 1977), στη Λευκωσία (γκαλερί «Γκλόρια», 1986), και βέβαια στην Αγγλία (Αμπερντίν, Λίβερπουλ, Λονδίνο 1989), ενώ εκπροσώπησε την Ελλάδα στη Μπιενάλε Νέων του Παρισιού (1980). Το 1989 επέστρεψε με την οικογένειά της στην Αθήνα. Δίδαξε το μάθημα του Βασικού Σχεδίου στη Σχολή Βακαλό. Η τελευταία της έκθεση στο Λονδίνο και την «K Gallery» (Ιούνιος 1994), και κατόπιν στο «Αγκάθι», στην Αθήνα (Μάρτιος 1995) σηματοδότησε την εμφάνιση του ώριμου, εξπρεσιονιστικού μνημειακού ύφους της. Τον Ιούνιο του 1995, στο πλαίσιο του δεύτερου Φεστιβάλ Άργους παρουσίασε στους Στρατώνες του Καποδίστρια την εικαστική εγκατάσταση «Η Κασσάνδρα και οι εκτελεστές της», μια σειρά μεγάλης κλίμακας σχεδίων, φιλοτεχνημένων με κάρβουνο σε ανάλογο πνεύμα.
Πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα, από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε ηλικία μόλις 52 ετών. Τον Απρίλιο του 1998 η γκαλερί Νέες Μορφές, παρουσίασε την έκθεση «Ηρώ Κανακάκη 1945-1997», όπου εκτέθηκε η ενότητα των σχεδίων της «Κασσάνδρας». Μια μέρα πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης, στη Σχολή Βακαλό πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στη μνήμη της.
INFO
Ηρώ Κανακάκη: η συνέπεια της ζωγραφικής διαδικασίας
Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, ΚΠΙΣΝ
Αίθουσα Πολλαπλών Προβολών, 2ος όροφος
Καθημερινά: 09:30-20:00
Διάρκεια έκθεσης: Διάρκεια μέχρι 22 Μαρτίου.
Είσοδος ελεύθερη