Αν η ουγγρική κυβέρνηση δεν επιτρέπει στα ομόφυλα ζευγάρια να παντρευτούν, τότε μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη
«Κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ υποχρεούται να αναγνωρίζει τον γάμο δύο ομόφυλων πολιτών της Ένωσης, εφόσον αυτός έχει συναφθεί νομίμως σε άλλο κράτος-μέλος». Με αυτή τη διατύπωση, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απάντησε την περασμένη εβδομάδα σε πολωνική προσφυγή, διαμορφώνοντας ένα ορόσημο με άμεσο αντίκτυπο στα δικαιώματα χιλιάδων οικογενειών σε ολόκληρη την Ένωση.
Ωστόσο, το ερώτημα που ανακύπτει είναι πώς αυτό θα εφαρμοστεί σε χώρες όπου ο γάμος ομοφύλων όχι μόνο δεν αναγνωρίζεται, αλλά ακόμη και εκδηλώσεις όπως το Pride έχουν περιοριστεί ή απαγορευθεί — όπως στην Ουγγαρία.
Μια οικογένεια «ουράνιο τόξο» στην καρδιά της συζήτησης
Ο Μάρτον Παλ έγινε γνωστός στην ουγγρική κοινή γνώμη όταν εκείνος και ο σύντροφός του, Άνταμ Χάνολ, υιοθέτησαν δύο παιδιά — τον Άντρις και τη Χάνα. Από τότε, όπως λέει ο ίδιος, ζουν μια καθημερινότητα γεμάτη χαρά. Έχουν καταγράψει δημόσια τη διαδρομή τους μέσα από τη σελίδα «Apa & Apu» («Μπαμπάς & Μπαμπάς») και ίδρυσαν το κίνημα «Η Οικογένεια Είναι Οικογένεια», διεκδικώντας θεσμική ισότητα.
Παρότι η σχέση τους αναγνωρίζεται επισήμως ως σύμφωνο συμβίωσης —το οποίο επιτρέπει δικαιώματα όπως η κληρονομιά— το ζευγάρι εξακολουθεί να μην μπορεί να θεωρείται νομικά ισότιμο ως προς την πατρότητα των δύο παιδιών. Μόνο ο ένας μπορεί να αναγνωριστεί ως γονέας για κάθε παιδί.
«Έχουμε υιοθετήσει δύο παιδιά, όμως δεν μπορούμε και οι δύο να είμαστε νόμιμοι γονείς και των δύο. Ο γάμος για όλους θα το έλυνε αυτό. Δεν αφορά εμάς — αφορά τα παιδιά μας», τονίζει ο Μάρτον Παλ. «Σήμερα υπάρχουν 2.400 ουράνιο τόξο οικογένειες στην Ουγγαρία, που μεγαλώνουν περισσότερα από 1.200 παιδιά. Όσα συναντά κανείς σε μια μεσαία πόλη, ας πούμε στο Σεκεσάρντ. Για αυτό έχει σημασία η ισότητα στον γάμο: θα επέτρεπε και στους δύο γονείς να είναι νομικοί κηδεμόνες των παιδιών τους.»
Τι υποχρεούται να κάνει η Ουγγαρία
Ο Γκεργκέι Γκούλιας, υπουργός και επικεφαλής του Γραφείου του Πρωθυπουργού, δήλωσε πρόσφατα πως η Ουγγαρία δεν σκοπεύει να νομιμοποιήσει τον γάμο ομοφύλων. Όμως, όπως επισημαίνει ο διεθνολόγος Τάμας Λάτμαν, αυτό δεν αναιρεί τις υποχρεώσεις της βάσει της απόφασης του ευρωπαϊκού δικαστηρίου.
Η ΕΕ δεν απαιτεί από τα κράτη να θεσμοθετήσουν ισότιμο γάμο στο εσωτερικό τους. Απαιτεί, όμως, την αναγνώριση γάμων που έχουν τελεστεί σε άλλα κράτη-μέλη. Αυτό σημαίνει ότι ζευγάρια που παντρεύτηκαν σε χώρες όπου ο γάμος ομοφύλων είναι νόμιμος —συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας— πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα, με πρόσβαση σε παροχές όπως οικογενειακά επιδόματα ή δάνεια για απόκτηση παιδιού.
Αν η ουγγρική κυβέρνηση αρνηθεί, τα ζευγάρια μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Και, σύμφωνα με τον Λάτμαν, έχουν ισχυρές πιθανότητες να δικαιωθούν. Αν η υπόθεση φτάσει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή αν η εφαρμογή παραμένει ανεπαρκής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να κινηθεί ακόμη και μέσω νέας διαδικασίας επί παραβάσει.
Πιθανά πρόστιμα και πολιτική αντίσταση
Η κυβέρνηση Όρμπαν έχει δείξει στο παρελθόν ότι είναι διατεθειμένη να συγκρουστεί με τις Βρυξέλλες ακόμη και με οικονομικό κόστος. Η πολιτική ηγεσία της Fidesz ενδέχεται να αποδεχθεί πρόστιμα δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, αν αυτό θεωρηθεί απαραίτητο για να διατηρηθεί το ιδεολογικό της αφήγημα.
Και η Ουγγαρία δεν είναι μόνη. Ο πρόεδρος της Πολωνίας, Καρόλ Ναβρότσκι, έχει προαναγγείλει ότι θα χρησιμοποιήσει το δικαίωμα βέτο για να υπερασπιστεί —όπως αναφέρει— «το συνταγματικά κατοχυρωμένο καθεστώς του γάμου».
Το ζήτημα των ίσων δικαιωμάτων για ομόφυλα ζευγάρια και οικογένειες δεν είναι πλέον θεωρητικό. Από εδώ και πέρα, θα κριθεί στις αίθουσες δικαστηρίων, στη νομοθετική εφαρμογή και στη βούληση κυβερνήσεων που βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα νέο νομικό πλαίσιο.
Για οικογένειες όπως του Μάρτον και του Άνταμ, η ευρωπαϊκή απόφαση δεν είναι μια αφηρημένη νομική έννοια. Είναι η δυνατότητα να θεωρούνται και οι δύο γονείς των παιδιών τους — ισότιμα, επίσημα, χωρίς αστερίσκους.