Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε τροχιά να καταγράψουν τη μεγαλύτερη αύξηση χρέους μεταξύ μεγάλων οικονομιών, σύμφωνα με το ΔΝΤ, ξεπερνώντας για πρώτη φορά αυτόν τον αιώνα τα επίπεδα Ιταλίας και Ελλάδας.
Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος αυξάνεται πιο γρήγορα από κάθε άλλη στιγμή στη σύγχρονη ιστορία και, αυτή τη φορά, δεν το τροφοδοτούν μόνο οι συνήθεις μεγάλοι δαπανητές.
Η τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Fiscal Monitor προειδοποιεί ότι τα δημόσια οικονομικά των μεγάλων δυνάμεων, με αιχμή τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν εξελιχθεί σε συστημικό παγκόσμιο κίνδυνο.
«Παρότι ο αριθμός των χωρών με χρέος πάνω από 100% θα μειώνεται σταθερά τα επόμενα πέντε χρόνια, το μερίδιό τους στο παγκόσμιο ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί», αναφέρει η έκθεση.
Αυτό σημαίνει ότι το συλλογικό ή «παγκόσμιο δημόσιο χρέος» εκτιμάται πως θα ξεπεράσει το 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ έως το 2029. Σε ένα τέτοιο σενάριο, το δημόσιο χρέος θα βρεθεί στο υψηλότερο επίπεδο από το 1948.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ, αυτή η πορεία «ακολουθεί υψηλότερη και πιο απότομη διαδρομή σε σχέση με τις προβλέψεις πριν από την πανδημία», δείχνοντας ότι οι κυβερνήσεις απέτυχαν να σταθεροποιήσουν το χρέος τους, παρά την ανάκαμψη της παγκόσμιας ανάπτυξης.
Οι ΗΠΑ σημειώνουν την πιο απότομη άνοδο
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι ΗΠΑ θα καταγράψουν τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ των μεγάλων ανεπτυγμένων οικονομιών στον λόγο χρέους προς ΑΕΠ.
Από το 2023 έως το 2030, το ακαθάριστο δημόσιο χρέος της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί από 119,8% του ΑΕΠ το 2023 σε 143,4% το 2030.
Ο οργανισμός σημείωσε ότι οι ΗΠΑ, για πρώτη φορά σε αυτόν τον αιώνα, θα ξεπεράσουν την Ιταλία και την Ελλάδα σε αυτόν τον δείκτη, χώρες που για χρόνια θεωρούνται οι πιο υπερχρεωμένες στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Το χρέος της Ιταλίας παραμένει από τα υψηλότερα στον κόσμο, γύρω στο 137% του ΑΕΠ, αλλά το ΔΝΤ αναμένει ότι θα μείνει στο 137% και το 2030.
Η Ελλάδα, που σήμερα καταγράφει χρέος 146,7%, αναμένεται να περιοριστεί στο 130,2%.
Για σύγκριση, η Γαλλία βρίσκεται στο 116,5%, η Ισπανία στο 100,4%, ενώ η Γερμανία στο 64,4%.
Η Ολλανδία, η Σουηδία και η Δανία διατηρούν δείκτες κάτω από 60%. Το αποτέλεσμα είναι μια ήπειρος διαρκώς διχασμένη ανάμεσα στη βόρεια δημοσιονομική πειθαρχία και τη νότια κόπωση.
Για τις ΗΠΑ, πάντως, η τάση είναι ξεκάθαρα ανοδική, κάτι που το ΔΝΤ αποδίδει στα επίμονα μεγάλα ελλείμματα και στο αυξανόμενο κόστος των τόκων.
Η Ουάσινγκτον, προειδοποιεί, έχει πλέον προφίλ χρέους συγκρίσιμο με αυτό των υπερχρεωμένων ευρωπαϊκών οικονομιών, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για δημοσιονομική μεταρρύθμιση.
Άλλες κορυφαίες παγκόσμιες οικονομίες κινδυνεύουν επίσης να ξεπεράσουν λόγο χρέους προς ΑΕΠ άνω του 100%. Σε αυτές περιλαμβάνονται ο Καναδάς, η Κίνα, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Με άλλα λόγια, η κρίση βιωσιμότητας του χρέους έχει μετακινηθεί από χαρακτηριστικό κυρίως του αναπτυσσόμενου κόσμου στο ίδιο το G20, με τις χώρες που στηρίζουν το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα να είναι εκείνες που το τεντώνουν στα όριά του.
Τέλος στον «φθηνό», σχεδόν χωρίς συνέπειες δανεισμό
Μετά από χρόνια σχεδόν μηδενικών επιτοκίων, οι κυβερνήσεις είχαν συνηθίσει να δανείζονται φθηνά, αλλά το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι αυτή η εποχή έχει τελειώσει.
Όπως επισημαίνει, ο κόσμος έχει μπει σε φάση ακριβού χρέους: τα υψηλότερα επιτόκια καθιστούν πιο δαπανηρή την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους και περιορίζουν τις δαπάνες για βασικές προτεραιότητες.
Σε αρκετές ανεπτυγμένες οικονομίες, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους δηλαδή το συνολικό ποσό που πρέπει να καταβάλει ένας δανειολήπτης για να καλύψει τις υποχρεώσεις του, ήδη υπερβαίνει τους αμυντικούς προϋπολογισμούς.
Κάθε αύξηση κατά μία ποσοστιαία μονάδα στο μέσο κόστος χρηματοδότησης μεταφράζεται σε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ που εκτρέπονται από κοινωνικά προγράμματα προς πληρωμές τόκων.
Ακόμη και η Γερμανία, που επί χρόνια θεωρούνταν πρότυπο δημοσιονομικής σύνεσης, αλλάζει πορεία. Το Βερολίνο έχει τροποποιήσει το συνταγματικά κατοχυρωμένο «δημοσιονομικό φρένο χρέους» ώστε να επιτρέπει μεγαλύτερο δανεισμό για υποδομές και άμυνα.
Οι γηράσκοντες πληθυσμοί πιέζουν τους δημόσιους προϋπολογισμούς
Πίσω από αυτά τα στοιχεία κρύβεται μια δημογραφική πίεση που το ΔΝΤ χαρακτηρίζει ως την επόμενη δομική πρόκληση για τα δημόσια οικονομικά.
Οι γηράσκοντες πληθυσμοί στις ανεπτυγμένες οικονομίες ανεβάζουν απότομα το κόστος συντάξεων και υγείας, επιτείνοντας την πίεση στα δημόσια οικονομικά.
Στις ΗΠΑ, ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων αναμένεται να αυξηθεί περίπου στο 40% έως το 2050. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα ξεπεράσει το 55%. Με λιγότερους εργαζόμενους να στηρίζουν περισσότερους συνταξιούχους, οι δείκτες χρέους κινδυνεύουν να εκτροχιαστούν ακόμη περισσότερο, καθώς οι κυβερνήσεις δανείζονται για να διατηρήσουν την κοινωνική σταθερότητα.
Αυτός ο συνδυασμός συσσώρευσης χρέους, γήρανσης και αυξημένου κόστους δανεισμού δεν αποτελεί πλέον τοπική ανησυχία. Όπως ανέφερε το ΔΝΤ, είναι ένας παγκόσμιος συστημικός κίνδυνος που μπορεί να ενισχύσει τις αδυναμίες στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Μια απώλεια εμπιστοσύνης των επενδυτών σε μία μεγάλη οικονομία θα μπορούσε να προκαλέσει κραδασμούς στις αγορές ομολόγων, στα νομίσματα και στις τράπεζες σε ολόκληρο τον κόσμο.
Γι’ αυτό το ΔΝΤ καλεί τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν αξιόπιστα δημοσιονομικά πλαίσια μεσοπρόθεσμου ορίζοντα, ώστε να σταθεροποιήσουν το χρέος και να ανακτήσουν προστατευτικά περιθώρια. Όμως αυτή η πειθαρχία γίνεται όλο και πιο πολιτικά δυσάρεστη, καθώς λαϊκιστές σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, τόσο από την αριστερά όσο και από τη δεξιά, υπόσχονται χαμηλότερους φόρους, υψηλότερες συντάξεις και περισσότερες δαπάνες.
Εν ολίγοις, η έκθεση του ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι η εποχή του απεριόριστου δανεισμού έχει τελειώσει και ότι οι οικονομίες δεν μπορούν να συνεχίσουν να τραβούν από το δημόσιο ταμείο όπως πριν.
Ο σημερινός εφησυχασμός γύρω από το χρέος μπορεί να κάνει πολύ πιο δύσκολη για τις κυβερνήσεις την αντιμετώπιση μελλοντικών οικονομικών κραδασμών και κρίσεων.