Ο σπουδαίος οικονομολόγος ιστορικός, ένας από τους τρεις νικητές του φετινού Νόμπελ Οικονομικών, μας μιλάει για τις προοπτικές της τεχνητής νοημοσύνης, την πολιτική πόλωση σε ΗΠΑ και Ευρώπη, τους μετανάστες και την αντίσταση στην πρόοδο
Λίγοι οικονομολόγοι που κατέκτησαν το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών έχουν την ευρεία παγκόσμια αποδοχή που γνωρίζουν οι φετινοί νικητές.
Οι τρεις σπουδαίοι οικονομολόγοι ιστορικοί, Τζόελ Μοκίρ, Φιλίπ Αγιόν και ο Πίτερ Χόουιτ διακρίθηκαν για το έργο τους που ανέδειξε τη σημασία της τεχνολογικής προόδου στην οικονομική ευημερία, θέμα εξαιρετικά επίκαιρο στις μέρες μας με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και της κβαντικής υπολογιστικής.
Από τους τρεις νικητές ο Τζόελ Μοκίρ ξεχωρίζει για την ευρύτητα και πολυδιαστατη απήχηση του έργου του.
Ο Τζοέλ Μοκίρ είναι ένας από τους πιο επιδραστικούς οικονομικούς ιστορικούς της εποχής μας και ίσως ο κορυφαίος μελετητής της σχέσης ανάμεσα στη γνώση, την καινοτομία και την οικονομική πρόοδο. Καθηγητής στο Northwestern University και ερευνητής του National Bureau of Economic Research (NBER), έχει αφιερώσει πάνω από τέσσερις δεκαετίες στη μελέτη του πώς και γιατί ορισμένες κοινωνίες εισήλθαν σε μια περίοδο εκρηκτικής ανάπτυξης, ενώ άλλες παρέμειναν στάσιμες.
Στην συνέντευξη που μας έκανε την τιμή να μας παραχωρήσει τον ρωτάμε για την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης και πώς μπορούν χώρες, όπως η Ελλάδα να επανεφεύρουν τον εαυτό τους ώστε να πρωταγωνιστήσουν στην εποχή των νέων τεχνολογιών.
Γιατί δεν πρέπει να φοβόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη
«Η ημέρα μου δε θα μπορούσε να κλείσει χωρίς μία ερώτηση για την τεχνητή νοημοσύνη» είπε αστειευόμενος στην εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμή του το Northwestern University, λίγο μετά την ανακοίνωση της Επιτροπής των Νόμπελ.
Ο Μοκίρ, όμως, δεν είναι από αυτούς που φοβούνται την ραγδαία ανάπτυξη της ΤΝ. Αντίθετα πιστεύει ότι θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να προοδεύσει, χάρη στην παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών, όπως η εξατομικευμένη ιατρική θεραπεία και η εξατομικευμένη εκπαίδευση, ενώ θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, δίνοντας τους απαραίτητους πόρους ακόμα και στις φτωχότερες χώρες.
«Σε αντίθεση με τις προηγούμενες τεχνολογικές ανακαλύψεις, οι οποίες παρέμειναν υπό ανθρώπινο έλεγχο, η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί ημι-αυτόνομα, ή ίσως στο μέλλον, εντελώς αυτόνομα. Είναι αυτό ένα σημείο καμπής; Και ποιες επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει;» τον ρώτησα.
«Δεν νομίζω ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα λειτουργήσει ποτέ ανεξάρτητα» απαντά ο Τζοέλ Μοκίρ. «Ξέρετε, κατασκευάζουμε μηχανήματα από πάντα και πάντα τα μηχανήματα μας υπηρετούν. Τα μηχανήματα δεν κάνουν ό,τι θέλουν. Δεν έχουν επίγνωση, μια μηχανή δεν γνωρίζει ότι είναι μια μηχανή. Εσείς και εγώ, ξέρουμε ότι είμαστε άνθρωποι, αλλά οι μηχανές δεν το ξέρουν αυτό.
Με την τεχνητή νοημοσύνη, ουσιαστικά εννοούμε απλώς την ικανότητα επεξεργασίας πληροφοριών, αλλά το να έχεις επίγνωση του ποιος είσαι δεν είναι θέμα νοημοσύνης, είναι κάτι άλλο. Και δεν υπάρχει τρόπος να το εμφυτεύσεις αυτό σε μια μηχανή, οπότε δεν ανησυχώ πραγματικά για το αν οι μηχανές θα λειτουργούν αυτόνομα.
Αυτό που νομίζω ότι θα συμβεί είναι, και αυτό θα είναι εξαιρετικά σημαντικό, οπότε επιτρέψτε μου να το επισημάνω: Στο παρελθόν, οι πλούσιοι και οι ισχυροί άνθρωποι, μια μικρή μειοψηφία, είχαν πάντα ένα πράγμα: είχαν υπηρέτες.
Σήμερα πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν προσωπικούς υπηρέτες. Σωστά; Αυτό που θα μπορεί να κάνει η Τεχνητή Νοημοσύνη και η ρομποτική είναι να παρέχει σε κάθε άτομο κάποιο είδος μηχανής που θα χρησιμεύει ως υπηρέτης, ως ιδιωτικός "Λεπορέλο". Και ξέρετε, αυτό θα είναι μια φανταστική βελτίωση. »
Μοκίρ: «Οι ΗΠΑ διοικούνται από οπορτουνιστές και ερασιτέχνες»
Σε αυτόν τον σύγχρονο αγώνα καινοτομίας και Τεχνητής Νοημοσύνης, ποιο έθνος πιστεύετε ότι έχει τις περισσότερες πιθανότητες νίκης;
«Μέχρι πέρυσι, στοιχημάτιζα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τους τελευταίους 10 μήνες, δεν είμαι πλέον τόσο σίγουρος. Εξαιτίας, φυσικά, της κυβέρνησης Τραμπ. Δεν είναι τόσο ότι είναι αντι-επιστημονική. Είναι περισσότερο ότι έχουν τρελές ιδέες για την επιστήμη και αν δεν συμφωνείς μαζί τους, σε αποκλείουν.
Αυτό είναι ουσιαστικά ένας περιορισμός της ελευθερίας να πειραματίζεσαι, της ελευθερίας να καινοτομείς, της ελευθερίας να δοκιμάζεις πράγματα, να βρίσκεις ριζοσπαστικές ιδέες. Και υπάρχει μια ορισμένη αυθαιρεσία στον τρόπο που το χειρίζονται. Και ιδιαίτερα στον τομέα της ιατρικής. Ανησυχώ για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από την άλλη πλευρά, κοιτάζω την Κίνα και λέω ότι ο ιδιωτικός τομέας στην Κίνα μπορεί να παρεμποδίζεται από την κυβέρνηση, αλλά η κυβέρνηση είναι τόσο ενεργή και τόσο ενθουσιώδης στην καινοτομία που μπορεί τελικά να γίνει ο τεχνολογικός ηγέτης στον κόσμο.
Θα πρόσθετα σε αυτό, δεδομένου του τι συμβαίνει στην Ευρώπη όσον αφορά το κίνημα κατά της ανάπτυξης και τις αλλαγές πολιτικών καθεστώτων σε ορισμένα μέρη που έχουν ήδη συμβεί, όπως στην Ουγγαρία και στην Ιταλία (και από όσο γνωρίζουμε, το ίδιο θα συμβεί και στην Αγγλία στις επόμενες εκλογές), δεν είμαι τόσο αισιόδοξος για το τι συμβαίνει στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή. »
Αυτό που περιγράφει ο Τζοέλ Μοκίρ είναι μία ακραία πολιτική πόλωση, που τροφοδοτείται από τους αλγόριθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και φέρνει τους ανθρώπους όλο και πιο κοντά στα άκρα, ενώ «εξαλείφει» το κέντρο.
«Δημιουργείται μια πόλωση στην οποία ο πληθυσμός χωρίζεται σε δύο εχθρικά στρατόπεδα που όχι μόνο αντιτίθενται το ένα στο άλλο, αλλά μισούν το ένα το άλλο» μας είπε. «Και αυτό είναι ανησυχητικό. Ξέρετε, αυτό με τρομάζει. Και το βλέπω εδώ στις ΗΠΑ, και είναι πολύ αξιοσημείωτο. Οικογένειες διαλύονται. Σύζυγοι παίρνουν διαζύγιο επειδή ο ένας είναι υπέρ του Τραμπ και ο άλλος εναντίον του. Το βλέπω αυτό να συμβαίνει ακόμη και σε πιο μετριοπαθείς χώρες, όπως η Σουηδία ή η Ολλανδία. Μπορείτε να δείτε αυτόν τον θυμό και αυτή την αγανάκτηση στην οποία οι άνθρωποι του άλλου κόμματος δεν είναι απλώς οι αντίπαλοι, είναι ο εχθρός ...Αυτή η πόλωση, απειλεί τη δημοκρατία...Έτσι έχεις ανθρώπους όπως ο Ερντογάν και ο Όρμπαν, και -ελπίζω όχι, αλλά πιθανώς- ο Φάρατζ. Και αυτό με ανησυχεί πολύ. Οι συνέπειες στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ήδη εδώ. Είμαστε τώρα ένα από τα χειρότερα κυβερνώμενα έθνη στον πλανήτη. Διοικούμαστε από οπορτουνιστές και ερασιτέχνες.»
Ανοίξτε τις πόρτες στους μετανάστες
Σε κάθε περίπτωση, ο Τζοέλ Μοκίρ μας ξεκαθαρίζει ότι η απάντηση δεν είναι λιγότερη πρόοδος. Αντίθετα, η απάντηση μπορεί να είναι εκεί που κάποιοι δεν θέλουν να κοιτάξουν. Όταν τον ρωτήσαμε πώς χώρες όπως η Ελλάδα μπορούν να επανέλθουν στην πρωτοπορία της καινοτομίας, η απάντησή του ήταν ξεκάθαρη:
«Η δική μου αίσθηση είναι ότι χρειάζεται, πρώτα απ' όλα, μια ισχυρή ιδεολογία υπέρ της ανάπτυξης, στην οποία η ανάπτυξη κατευθύνεται προς τις πιο επείγουσες ανάγκες που παρατηρούν οι Ευρωπαίοι. Οι ανάγκες αυτές είναι η κλιματική αλλαγή και η δημογραφική αλλαγή. Αυτά είναι τα δύο μεγάλα ζητήματα. Το άλλο πράγμα που θα συμβούλευα τους Ευρωπαίους να κάνουν, αν και δεν θα με ακούσουν, είναι να ανοίξουν τις πόρτες για τους μετανάστες. Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες για την Ευρώπη να εισάγει άρτια καταρτισμένους και εξειδικευμένους υπαλλήλους από χώρες από όπου για τον έναν ή τον άλλο λόγο αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να φύγουν...Αυτό που πρέπει να καταλάβετε είναι ότι οι άνθρωποι που θέλουν να εγκαταλείψουν τις χώρες τους, τη Συρία, την Τουρκία, την Αίγυπτο, το Μαρόκο, πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους είναι μορφωμένοι, είναι εκπαιδευμένοι, είναι εξειδικευμένοι. Και αυτό είναι το είδος της εργασίας που πραγματικά θέλετε, επειδή αυτοί οι άνθρωποι τείνουν να είναι νέοι. Θα είναι ένα φανταστικό δυναμικό χτύπημα για τις ευρωπαϊκές οικονομίες.»
Νικητές και χαμένοι από την τεχνολογική πρόοδο
«Αν οι κυβερνήσεις θέλουν να προωθήσουν την καινοτομία σήμερα, ποιες μεταρρυθμίσεις είναι οι πιο κρίσιμες; » ρώτησα.
«Η αίσθησή μου είναι ότι χρειάζεται μια πολύ διακριτική και εκλεπτυσμένη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα» απαντά ο Μοκίρ.
«Δεν νομίζω ότι η κυβέρνηση πρέπει να επιλέξει νικητές. Θα πρέπει να αφήσει τον ιδιωτικό τομέα να πάρει τις αποφάσεις. Η κυβέρνηση θα πρέπει να παρέχει κεφάλαια εάν αυτό χρειαστεί, θα πρέπει να εκπαιδεύσει και να βοηθήσει στην εκπαίδευση των μηχανικών που εφαρμόζουν τις νέες τεχνολογίες και θα πρέπει να προσπαθήσει να ελαχιστοποιήσει την αντίσταση όσων πρόκειται να χάσουν από τις νέες τεχνολογίες. ...Είναι πάντα αλήθεια ότι όταν υπάρχει τεχνολογική πρόοδος, Συμέλα, υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Δεν μπορώ να σκεφτώ πολλές εφευρέσεις που να μην έχουν συμπεριλάβει τουλάχιστον μερικούς ηττημένους και μερικούς ανθρώπους που έχασαν τις δουλειές τους και των οποίων οι δεξιότητες έγιναν παρωχημένες επειδή εισήλθε η νέα τεχνολογία. Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, και θα αντισταθούν στην τεχνολογική πρόοδο όσο μπορούν. Τι κάνουμε λοιπόν; Λοιπόν, μια απάντηση είναι ότι θα πρέπει να έχετε μηχανισμό για να επανεκπαιδεύσετε κατά κάποιο τρόπο τους ανθρώπους που μπορούν να επανεκπαιδευτούν και να αποζημιώσετε όσους δεν μπορούν. ..Αν είστε 52 ετών και η δεξιότητά σας καθίσταται ξεπερασμένη, τότε πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός στον οποίο όσοι κερδίζουν από τη νέα τεχνολογία αποζημιώνουν όσους χάνουν. Κατά κάποιο τρόπο, το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας το κάνει αυτό, αλλά όχι πολύ καλά, και οι Ηνωμένες Πολιτείες ακόμη χειρότερα. Αλλά αυτός είναι ο τρόπος να προχωρήσουμε, ώστε να υπάρχει όλο και λιγότερη αντίσταση στην τεχνολογική αλλαγή».