Κατά κανόνα προϊόν της αμερικανικής αγοράς, τα ομόλογα καταστροφικών κινδύνων προσελκύουν πλέον ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα ομόλογα καταστροφών, όπως μαρτυρά και το όνομά τους, δεν είναι για αρχάριους επενδυτές. Παρ’ όλα αυτά, αυτοί οι τίτλοι υψηλής απόδοσης και υψηλού κινδύνου προσελκύουν ολοένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον καθώς οι φυσικές καταστροφές εντείνονται.
Πρωτοεμφανίστηκαν στην αγορά των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1990 και εκδίδονται από κυβερνήσεις, ασφαλιστικές ή αντασφαλιστικές εταιρείες για να καλύψουν το κόστος φυσικών καταστροφών. Οι επενδυτές αγοράζουν το προϊόν με την ελπίδα ότι δεν θα ενεργοποιηθεί καταβολή αποζημίωσης, πράγμα που σημαίνει ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους μαζί με απόδοση. Αντίθετα, σε περίπτωση φυσικής καταστροφής που ενεργοποιεί το ομόλογο, ο εκδότης κρατά το κεφάλαιο για να καλύψει τις συνέπειες.
«Από την οπτική των ασφαλιστών και αντασφαλιστών, τα cat bonds προσφέρουν πρόσβαση σε μια εναλλακτική πηγή κεφαλαίου, πιο ευέλικτη από το κεφάλαιο που βρίσκεται στον ισολογισμό, και μπορούν να στοχεύουν στην απορρόφηση συγκεκριμένων τύπων και επιπέδων κινδύνου», δήλωσε ο Brandan Holmes, αντιπρόεδρος και ανώτερος πιστωτικός αξιωματούχος στη Moody’s Ratings. «Τα cat bonds μπορεί επίσης να είναι πιο συμφέροντα από την παραδοσιακή αντασφάλιση», είπε στο Euronews.
Η απήχηση αυτών των τίτλων έχει ενισχυθεί μετά από πρόσφατες καταστροφές όπως ο τυφώνας Melissa στην Τζαμάικα. Καίρια, οι κεφαλαιαγορές προσφέρουν στα κράτη έναν ζωτικό τρόπο να μειώσουν το κόστος ασφάλισης σε μια περίοδο που οι δαπάνες βοήθειας στις πλούσιες χώρες μειώνονται. Επαναλαμβανόμενες φυσικές καταστροφές μπορούν να ωθήσουν τις κυβερνήσεις σε μη βιώσιμο χρέος, ιδίως καθώς αυξάνεται το κόστος εξυπηρέτησης αυτών των υποχρεώσεων.
Από την πλευρά των επενδυτών, το προϊόν έχει επίσης τα δικά του πλεονεκτήματα. Τα ομόλογα προσφέρουν ελκυστικές αποδόσεις λόγω του κινδύνου που ενέχουν και συμβάλλουν στη διαφοροποίηση χαρτοφυλακίων χάρη στη μικρή συσχέτισή τους με τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτό σημαίνει ότι όταν οι μετοχές και τα συνήθη ομόλογα πέφτουν ταυτόχρονα (ένα ασυνήθιστο αλλά υπαρκτό σενάριο), τα ομόλογα καταστροφών προσφέρουν κάποια προστασία. «Τείνουν επίσης να έχουν σχετικά σύντομες διάρκειες, που προσφέρουν στους επενδυτές ευελιξία στις αποφάσεις κατανομής περιουσιακών στοιχείων», είπε ο Holmes.
Πολύπλοκοι όροι ενεργοποίησης
Σύμφωνα με την Artemis, εταιρεία δεδομένων, η αξία των εκκρεμών εκδόσεων στην παγκόσμια αγορά ομολόγων καταστροφών ανέρχεται περίπου σε 57,9 δισ. δολάρια (49,93 δισ. ευρώ). Παρά τον αυξανόμενο κλιματικό κίνδυνο, αυτά τα περιουσιακά στοιχεία κατέγραψαν ιστορικά ισχυρές αποδόσεις το 2023 και το 2024, φτάνοντας το 20% και 17% αντίστοιχα.
Ένας παράγοντας που ενισχύει τις αποδόσεις είναι ότι οι επενδυτές καταβάλλουν κεφάλαια μόνο αν πληρούνται συγκεκριμένοι όροι. Για παράδειγμα, όταν ο τυφώνας Beryl έπληξε πέρυσι την Τζαμάικα, η χώρα δεν εξασφάλισε κάλυψη από ομόλογα καταστροφών επειδή η ατμοσφαιρική πίεση δεν έπεσε κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο. Αντίθετα, μετά τον φετινό τυφώνα Melissa, η Τζαμάικα θα λάβει πλήρη αποζημίωση 150 εκατ. δολαρίων (129,37 εκατ. ευρώ) χάρη στην ασφαλιστική κάλυψη καταστροφών της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Αναλυτές τονίζουν ότι οι περίπλοκοι όροι γύρω από τα cat bonds καθιστούν το προϊόν ακατάλληλο για άπειρους επενδυτές. «Πρέπει να έχεις πολύ καλή κατανόηση του κινδύνου που μεταφέρεται», είπε η Maren Josefs, αναλύτρια πιστοληπτικής ικανότητας στην S&P Global. Πρόσθεσε: «Αυτό που έχουμε δει πρόσφατα είναι επενδυτές να θεωρούν ότι επενδύουν σε ακραία συμβάντα, όπως ένας πολύ μεγάλος τυφώνας ή σεισμός. Όμως τα τελευταία χρόνια, γεγονότα μεσαίας κλίμακας, όπως ανεμοστρόβιλοι, δασικές πυρκαγιές ή πλημμύρες, συμβαίνουν συχνότερα, με αποτέλεσμα κάποιοι επενδυτές να εκπλαγούν όταν έχασαν χρήματα από τέτοιου είδους φυσικές καταστροφές.»
Οι θεσμικοί επενδυτές είναι σήμερα οι βασικοί αγοραστές των ομολόγων καταστροφών. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι για ιδιώτες επενδυτές να αποκτήσουν έμμεση έκθεση στο προϊόν. Νωρίτερα φέτος, το πρώτο ETF (exchange traded fund) στον κόσμο που επενδύει σε ομόλογα καταστροφών έκανε το ντεμπούτο του στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, επιτρέποντας στους διαχειριστές κεφαλαίων να συγκεντρώνουν τις εισφορές των επενδυτών για την αγορά τέτοιων ομολόγων. Στην ΕΕ, τα προϊόντα αυτά δεν είναι εύκολα προσβάσιμα για μη επαγγελματίες, αλλά είναι δυνατή η έμμεση έκθεση μέσω ΟΣΕΚΑ (UCITS), ενός τύπου αμοιβαίου κεφαλαίου.
«Το ίδιο το cat bond που εκδίδεται δεν υπάρχει τρόπος να το αγοράσει απευθείας ούτε ένας ιδιώτης επενδυτής στις ΗΠΑ ούτε στην ΕΕ», είπε ο Johannes Schahn, συνεργάτης στη Mayer Brown που συμβουλεύει σε εκδόσεις χρέους. «Προσφέρονται μόνο σε ειδικούς επενδυτές», συνέχισε, «αλλά αυτό που συμβαίνει περιστασιακά είναι ότι αμοιβαία κεφάλαια επενδύουν, εν όλω ή εν μέρει, σε cat bonds.»
Η ESMA παίρνει θέση
Παρά τα πλεονεκτήματα αυτών των τίτλων, η διαθεσιμότητά τους ενδέχεται να περιοριστεί ακόμη περισσότερο στην ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Αυτό ακολουθεί έπειτα από έκθεση της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA), που εστάλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το καλοκαίρι, με την οποία συστήνεται να μην συμπεριλαμβάνονται τα cat bonds σε ΟΣΕΚΑ. Ο επόπτης της αγοράς διευκρίνισε ότι οι ΟΣΕΚΑ θα πρέπει να διατηρούν μόνο μικρή έμμεση έκθεση έως 10% σε αυτά τα μέσα.
Παρότι η σύσταση της ESMA άναψε συζητήσεις γύρω από τους κινδύνους των ομολόγων καταστροφών για μη επαγγελματίες επενδυτές, ο Kian Navid, ανώτερος υπεύθυνος πολιτικής για τη διαχείριση επενδύσεων στην ESMA, είπε στο Euronews ότι η συμβουλή προς την Επιτροπή δεν κρίνει την αξία των επενδύσεων. «Δεν είναι ότι η τεχνική συμβουλή της ESMA παίρνει θέση κατά της πρόσβασης των ιδιωτών επενδυτών στα cat bonds καθαυτά. Η συμβουλή δεν αφορά τον καθορισμό του τι συνιστά καλή ή κακή επένδυση, αλλά παρέχει δεδομένα και αναλύσεις κινδύνου για εξέταση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», εξήγησε. «Ωστόσο, σε επίπεδο αρχής, αν άνοιγες τους ΟΣΕΚΑ σε εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία (όπως τα cat bonds) πέραν του 10%, θα κινδύνευες να θολώσεις τη διάκριση μεταξύ ΟΣΕΚΑ και εναλλακτικών επενδυτικών κεφαλαίων (AIFs).»
Η απόφαση της Επιτροπής εκκρεμεί και θα περιλάβει δημόσιες διαβουλεύσεις και περαιτέρω ανάλυση της αγοράς το 2026. Ακόμη κι έτσι, μένει να φανεί αν τα ομόλογα καταστροφών θα ταιριάξουν στα ευρωπαϊκά γούστα.
«Είναι ένα προϊόν που έχει καθιερωθεί στην αγορά των ΗΠΑ και λιγότερο στην Ευρώπη», είπε ο Patrick Scholl, εταίρος στη Mayer Brown. «Δεν ξέρω αν υπάρχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι επενδυτές εδώ… Όμως αν δούμε περισσότερες εξελίξεις που οφείλονται σε καταστροφές στην περιοχή, ίσως δούμε περισσότερα τέτοια προϊόντα στην Ευρώπη.»