ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜε ένα θέμα που η σημερινή κοινωνία δεν θέλει να αγγίζει καθόλου ή επιμελώς το αγνοεί, καταπιάνεται αυτή τη φορά ο Άρης Σερβετάλης, μετά την μεγάλη επιτυχία που σημείωσε ο «Σωσίας» του. Μαζί με την σκηνοθέτιδα Έφη Μπίρμπα δούλεψαν πάνω στο καινούργιο έργο του Ευθύμη Φιλίππου «Τα ωραία χέρια μας». Έστησαν μια performance, ξανά στο θέατρο Ροές, προσκαλώντας μας να συμμετέχουμε σε μια τελετουργία θανάτου, να αναλογιστούμε τι γίνεται η ψυχή, μετά το τέλος του σώματος.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια ποιητική αλληγορία που συντίθεται από επτά εικόνες που έχουν να κάνουν με την ατομική αλλά και συλλογική σχέση με την επιθανάτια εμπειρία, αλλά και το που πηγαίνουν οι ψυχές, όταν αφήσουν αυτόν τον κόσμο. Τα έξι πρόσωπα του έργου, ένας χορός ψυχών κινούνται σε ένα χώρο αναμονής, στον προθάλαμο του επικείμενου θανάτου και μεταβαίνουν, απ’ τη μια σκηνή στην άλλη, στην απρόσιτη μεριά, στην αθέατη πλευρά του ποταμού.
Συναντήσαμε τον Άρη Σερβετάλη και μιλήσαμε μαζί του για το ιδιαίτερο θέαμα που έχουν ετοιμάσει στο θέατρο Ροές, για τη ζωή, το θάνατο και την πνευματικότητα που πρέπει να έχουμε για να διαχειριστούμε το πεπερασμένο της ύπαρξής μας. Για το πώς η μνήμη θανάτου ζητά μια καθημερινή προετοιμασία για το μετά.
-Πώς θα περιέγραφες το νέο έργο του Ευθύμη Φιλίππου;
Είναι λίγο ιδιόμορφο το έργο, γιατί δεν είναι ένα τυπικό θεατρικό. Δεν υπάρχει πλοκή. Χρησιμεύει περισσότερο για να δημιουργήσουμε μια ατμόσφαιρα στην παράσταση. Μοιάζει σαν μια ποιητική αλληγορία. Ουσιαστικά η παράσταση συντίθεται από επτά εικόνες. Ο λόγος του Ευθύμη Φιλίππου μπαίνει εμβόλιμα σ’ αυτές τις εικόνες ή λειτουργεί έξω από αυτές. Είναι σαν να υπάρχει ένας διάλογος κειμένου και εικόνας. Το κείμενο, δηλαδή, δεν στέκεται από μόνο του, δεν είναι ένα θεατρικό έργο. Ο Ευθύμης ξεκίνησε από μια προσωπική εμπειρία της Έφης που έζησε σε ένα επιθανάτιο τραπέζι και μετατράπηκε τελικά σε μια ποιητική απεικόνιση του τι κάνουν οι νεκροί στον κάτω κόσμο. Το βίωμα της Έφης πέρασε στο κείμενο του Ευθύμη και από εκεί στο σώμα των έξι ηθοποιών.
-Αυτές οι επτά εικόνες έχουν να κάνουν με το θάνατο;
Ακριβώς. Κάναμε μια μεγάλη έρευνα γύρω από τις ταφικές τελετουργίες που υπάρχουν στην Ελλάδα, το τι είναι ο θρήνος και πώς αντιμετωπίζουμε το θάνατο. Η Έφη έστησε αυτές τις εικόνες, με βάση τα τρία μέρη του έργου, που είναι η έξοδος της ψυχής από το σώμα, η διαδρομή αυτής της ψυχής και η αναμονή της ψυχής να γίνει κάτι άλλο. Υπάρχουν αναφορές σε διάφορα κείμενα θεολογικά και μη, που έχουν να κάνουν με το θάνατο, αλλά όλα αυτά παρουσιάζονται διυλισμένα από τον Ευθύμη, στο έργο που έγραψε.
-Πώς προέκυψε ο τίτλος του έργου «Τα ωραία χέρια μας»;
Βγήκε από μια εικόνα του Ευθύμη, μέσα από το κείμενο. Υπάρχουν οι νεκροί που προσπαθούν να βγουν έξω. Και σ’ αυτή την πορεία από τη λιθόσφαιρα, προς τα πάνω, το πρώτο πράγμα που βγαίνει είναι τα χέρια τους. Θέλουν δηλαδή να βγουν προς τα πάνω, να δραπετεύσουν από τον Κάτω Κόσμο. Κι αν βρουν μάρμαρο, σπάνε τα δάχτυλά τους και ουρλιάζουν από τον πόνο. Τα χέρια σηματοδοτούν ότι κάνεις κάτι. Είναι ένας παράγοντας δράσης του ανθρώπου. Είναι πολύ όμορφη η εικόνα των χεριών που βγαίνουν στον ουρανό.
-Ως θέαμα τι είναι αυτό που θα δούμε;
Πρόκειται για έναν χορό ψυχών σε μια μεταβατική κατάσταση. Είναι κάτι ανάμεσα σε performance και σωματική παράσταση. Έχουν γίνει πολλοί αυτοσχεδιασμοί για να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα, που είναι κάτι βιωματικό. Είναι μια προσωπική κατάθεση όλων των ερμηνευτών, καθώς μέσα από τη συμμετοχή τους στο έργο πάσχουν κυριολεκτικά γι’ αυτό το μεταφυσικό ζήτημα που είναι ο θάνατος και η πορεία της ψυχής. Οι ερμηνευτές πάσχουν είτε μέσα από μια συμπύκνωση ενέργειας, είτε μέσα από ένα ξόδεμα ενέργειας. Παίρνουν μέρος σε μια τελετουργία.
-Ο θάνατος αποτυπώνεται στο έργο;
Ναι. Παράλληλα όμως τον αναφέρουμε, τον περιγράφουμε, τον βλέπουμε επίσης ως ανάμνηση, ως flash back, ως σχεδιασμό πτωμάτων.
-Πώς βλέπεις να αντιμετωπίζει η σημερινή κοινωνία το θάνατο;
Νομίζω ότι τον αποφεύγει. Γνωρίζοντας ότι είναι το μόνο πραγματικό, το μόνο σίγουρο γεγονός που θα συμβεί αργά ή γρήγορα, κάνουμε σαν μην υπάρχει. Αποστρέφουμε το βλέμμα μας και τη σκέψη μας από το γεγονός. Φοβόμαστε την πραγματικότητα. Δεν βρίσκουμε τη δύναμη να αντιμετωπίσουμε ορισμένα ζητήματα. Ό,τι δεν μας αρέσει το βάζουμε κάτω από το χαλάκι. Δεν είμαστε συμφιλιωμένοι με τον πόνο. Όσο όμως πιο κοντά φέρεις το θάνατο και εξοικειωθείς με αυτόν, τόσο καλύτερα αντιλαμβάνεσαι τη ζωή και πώς πρέπει να συμπεριφέρεσαι στην καθημερινότητά σου. Αυτό που λένε μνήμη θανάτου, είναι πολύ μεγάλο πράγμα. Για μένα η μνήμη θανάτου είναι μια καθημερινή προετοιμασία. Είναι σαν να θέλω να πλύνω τα ρούχα μου, λίγο πριν φύγω από αυτόν τον κόσμο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
-Αισθάνεσαι εξοικειωμένος με αυτά τα θέματα;
Έχω ζήσει κάποια πράγματα. Έχω απώλειες στη ζωή μου. Αυτό που έχω καταλάβει, όταν βρίσκομαι στη δύσκολη κατάσταση, που κάποιοι δικοί μου άνθρωποι «φεύγουν», είναι ότι πρέπει να καλλιεργήσεις μια έντονη πνευματικότητα, ώστε να μπορέσεις να ανταπεξέλθεις. Δεν πρέπει δηλαδή να περιμένουμε μια αρρώστια ή μια μεγάλη δυσκολία, ώστε να αρχίζουμε να διαχειριζόμαστε τη ζωή και το θάνατο με άλλον τρόπο. Πρέπει να τα καλλιεργήσουμε αλλιώς, να χαλυβδώσουμε την πνευματική μας υπόσταση για να αντιμετωπίζουμε διαφορετικά τη ζωή, αλλά και το θάνατο. Αισθάνομαι μόνιμα ανέτοιμος και προσπαθώ και εγώ να βρω κάποιους τρόπους να διαχειριστώ αυτά τα ζητήματα.
-Το ίδιο σου συμβαίνει και με τις κηδείες;
Με τις κηδείες μου είναι πιο εύκολο. Αισθάνομαι υποχρέωσή μου να συνοδεύσω τον άνθρωπο που φεύγει. Είτε είναι κοντινός άνθρωπος είτε κάποιος που τον ξέρω ελάχιστα. Δημιουργείται μια σχέση, μια επαφή, με αφορμή αυτό το γεγονός. Τον τελευταίο καιρό, έχω την αίσθηση, χωρίς να μπορώ να την εξηγήσω λογικά, ότι σβήνεται η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και των κεκοιμημένων. Σαν να είμαστε όλοι ένα, όταν δημιουργείται αυτή η επαφή. Ακόμη και με το να μνημονεύει κανείς ονόματα συγγενών ή φίλων, δημιουργείται μια σχέση, που είναι για μένα ακριβώς η ίδια σχέση που έχω με ένα φίλο μου, που θα τον πάρω τηλέφωνο για να πάμε για καφέ. Με αυτόν τον τρόπο, εξαφανίζεται η απώλεια του ανθρώπου. Το πρόσωπό του δεν χάνεται, μένει ζωντανό. Δεν πεθαίνει. Μπορεί το σώμα να ενταφιάζεται, αλλά το πρόσωπο μένει.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ-Πολλές φορές ο θάνατος «ρυθμίζει» τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη ζωή. Το αισθάνεσαι;
Ναι πάρα πολύ. Ζούμε στην εποχή που είμαστε μόνιμα συνδεδεμένοι με το διαδίκτυο και έχουμε σε λίγα δευτερόλεπτα ειδήσεις από όλο τον πλανήτη. Όταν λοιπόν βλέπεις την εκατόμβη των νεκρών στη Συρία ή τους πρόσφυγες και τα παιδάκια να πνίγονται στο Αιγαίο, είναι σαφές ότι ο θάνατος είναι κυρίαρχος και ρυθμίζει τη ζωή μας. Σοκάρεσαι. Μπαίνεις σε μια διαδικασία σκέψης, ακόμη και δράσης, όταν υπάρχει τόσο έντονη η μνήμη θανάτου γύρω σου. Δεν μπορείς να αγνοήσεις την πραγματικότητα ή να κάνεις ότι δεν βλέπεις ότι η Μεσόγειος έχει γεμίσει με νεκρούς.
-Ο ηθοποιός κάνει ένα επάγγελμα που «παίζει» αρκετά με την έννοια της αθανασίας. Μπορεί να αφήσει πίσω του μια ερμηνεία, μια διαδρομή, ένα έργο, που καταργεί το θάνατο και τη λήθη και μένει στη μνήμη. Το πιστεύεις;
Όχι! Δεν μένει τίποτε κατά τη γνώμη μου. Εγώ το έχω λίγο ισοπεδωμένο. Νομίζω ότι απλώς είναι μια δουλειά και τίποτε άλλο. Αν αυτό που κάνω, επηρεάσει, μείνει στη μνήμη είναι κάτι εντελώς υποκειμενικό.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ-Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι μετά θάνατον;
Πιστεύω καταρχάς στην ύπαρξη της ψυχής. Δεν πιστεύω ότι με το θάνατο τελειώνουν όλα. Δεν υπάρχει τέλος. Τα πάντα ανακυκλώνονται. Το βλέπω να συμβαίνει και στη φύση. Θεωρώ ότι υπάρχουν πράγματα απτά, αλλά και πράγματα που δεν μπορούμε να πιάσουμε. Υπάρχουν πνευματικά νήματα, ένας πνευματικός κόσμος, ο οποίος δεν είναι ορατός σε οφθαλμούς που έχουν μπει σε υλική διαδικασία. Αυτά τα μάτια δεν μπορούν να συλλάβουν πολλά πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. Χρειάζεται μια άλλου είδους όραση, που οι περισσότεροι από εμάς δεν την έχουμε.
-Σκέφτεσαι καθόλου το μετά;
Έχω αποδεχτεί ότι ο νους μου είναι πολύ μικρός για να συλλάβει αυτά τα πράγματα. Μόνο ενστικτωδώς μπορώ να το αισθανθώ. Το πιστεύω ότι είναι εκεί. Και αυτό επηρεάζει, σαν ντόμινο και την καθημερινότητά μου, καθορίζει τη συμπεριφορά μου. Εν τέλει, όλα έχουν να κάνουν με το πώς θα έρθεις σε ισορροπία με τον εαυτό σου.
-Πιστεύεις στον Θεό;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠιστεύω στην Ορθοδοξία. Πιστεύω ότι η ζωή μας πρέπει να είναι μια προετοιμασία για το μετά. Ο θάνατος έχει μια σχέση με μια καθημερινή άσκηση. Ο κάθε άνθρωπος είναι κάτι ξεχωριστό και δεν μεταλλάσσεται σε κάτι άλλο. Η κάθε ψυχή, κατά τη γνώμη μου, συνεχίζει ως πρόσωπο, συνεχίζει ως υπόσταση.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Σύλληψη, σκηνοθεσία, σκηνογραφία, κοστούμια: Έφη Μπίρμπα
Κείμενο: Ευθύμης Φιλίππου
Ηχητικός σχεδιασμός: Coti K.
Φωτισμοί: Θύμιος Μπακατάκης
Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Μιχαήλα Πλιαπλιά
Καλλιτεχνικός συνεργάτης-βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Γεωργοβασίλη
Καλλιτεχνικός συνεργάτης-επιμέλεια σκηνογραφίας και κοστουμιών: Όλγα Μπρούμα
Ερμηνευτές: Ιπποκράτης Δελβερούδης, Νίκος Καμόντος, Ελένη Μολέσκη, Ευαγγελία Ράντου, Άρης Σερβετάλης, Αχιλλέας Χαρίσκος
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Θέατρο Ροές
Ιάκχου 16, Γκάζι, τηλ. 210 3474312
info@resrationetwork.gr
Παραστάσεις: 19 Δεκεμβρίου 2015 – Απρίλιος 2016
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗμέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη έως Κυριακή 21:00
Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό 17 ευρώ, Φοιτητικό, Ανέργων 12 ευρώ
Διάρκεια παράστασης: 1 ώρα και 20 λεπτά
Προπώληση εισιτηρίων: http://www.viva.gr/tickets/venues/theatro-roes/
Viva.gr, τηλ. 11876, Public, Παπασωτηρίου, Seven Spots, Ιανός, Reload, Media Markt