Φεστιβάλ Αθηνών: Οι επιτυχημένες αιωρήσεις του Δημήτρη Κουρτάκη

Φεστιβάλ Αθηνών: Οι επιτυχημένες αιωρήσεις του Δημήτρη Κουρτάκη
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button

Ο Δημήτρης Κουρτάκης επαναλαμβάνει την περσινή του επιτυχία «Αποτυχημένες απόπειρες αιώρησης στο εργαστήριό μου» με πρωταγωνιστή τον Άρη Σερβετάλη στην Πειραιώς 260, 1-4 Ιουνίου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ήταν αναμφίβολα μία από τις καλύτερες θεατρικές στιγμές του περσινού Φεστιβάλ Αθηνών. Με πηγή έμπνευσης και αφετηρία τον Σάμιουελ Μπέκετ, ο Δημήτρης Κουρτάκης δημιούργησε ένα ιδιότυπο σκηνικό θέαμα, που καθήλωσε όσους είχαν την ευκαιρία να το παρακολουθήσουν. Ήταν αυτονόητο λοιπόν, οι «Αποτυχημένες απόπειρες αιώρησης στο εργαστήριό μου», να επαναληφθούν και φέτος. Η παράσταση, που ανοίγει το φετινό πρόγραμμα, πραγματοποιείται στην Πειραιώς 260, 1-5 Ιουνίου.

Δύο ήταν αναμφίβολα τα μεγάλα ατού της. Η απόκοσμη και ταυτόχρονα μαγική ερμηνεία του πολυτάλαντου Άρη Σερβετάλη και η ευρηματική αρχιτεκτονική κατασκευή μέσα στην οποία εκτυλίσσεται. Ο ήρωας είναι κλεισμένος σε ένα τεράστιο διώροφο κτίσμα, προσπαθώντας να δημιουργήσει το δικό του χώρο και χρόνο ύπαρξης. Ο video artist Jérémie Bernaert παρακολουθεί στις κινήσεις του, με τη βοήθεια μιας κάμερας. Οι θεατές, καθισμένοι εκατέρωθεν της σκηνής, παρακολουθούν τη δράση που προβάλλεται στους τοίχους του κτίσματος.

Ο Δημήτρης Κουρτάκης μας μιλά για αυτή την ανθρώπινη εγκατάσταση που έχει δημιουργήσει, την μεγάλη του αγάπη για τον Μπέκετ, αλλά και τα ουσιαστικά υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει η συγκεκριμένη performance.

-Πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτού του ιδιαίτερου θεάματος;

Ήθελα να ασχοληθώ με ένα πρόσωπο. Όχι με τη μορφή όμως ενός κλασικού μονόλογου, αλλά με τη μορφή ενός εσωτερικού μονόλογου. Εννοώ τις σκέψεις, τις αισθήσεις του. Οτιδήποτε δηλαδή συμβαίνει στον εσωτερικό κόσμο του προσώπου, στον παρόντα όμως χρόνο. Είναι κάποιος λοιπόν που είναι αποχωρισμένος από τον κόσμο, σε μια απόλυτη μοναξιά. Σε αυτές τις συνθήκες, αυτός ο μονόλογος γίνεται παραληρηματικός. Με ενδιέφερε αυτό που βρίσκεται κάτω από τα λόγια. Να σου φέρω ένα παράδειγμα για να καταλάβεις τι εννοώ. Όταν πέθανε ο παππούς μου δεν τον πρόλαβα. Μπήκα λοιπόν μέσα στο δωμάτιο του νοσοκομείου, όπου ήταν ήδη νεκρός. Έμπαινε αεράκι από το παράθυρο και ανέμιζαν τα μαλλιά του. Και το φως διέγραφε από πίσω την μορφή του. Πλησίασα κοντά του. Υπήρχε απόλυτη σιωπή. Αισθανόμουν όμως αυτόν τον άνθρωπο, στη σιωπή της υλικής του ύπαρξης. Είναι η ίδια εμπειρία που έχεις για παράδειγμα με τα γλυπτά του Ρον Μούεκ. Αυτή ήταν λοιπόν η επιθυμία μου: πώς μπορώ να αφουγκραστώ τον εσωτερικό μονόλογο ενός ανθρώπου. Την απόλυτη μοναξιά του.

-Αυτό το έναυσμα πώς βρήκε την υλοποίησή του;

Αισθάνθηκα ότι έπρεπε αυτόν τον άνθρωπο να τον εγκιβωτίσω. Δεν μπορώ να τον έχω ως φυσική παρουσία. Ήθελα να δείξω εκφάνσεις του εσωτερικού του μονολόγου. Αποφάσισα λοιπόν να τον κλείσω σε ένα αρχιτεκτόνημα, όπου αυτός θα κινηματογραφεί τον εαυτό του, όπως ο Κραπ στον Μπέκετ, που ηχογραφεί τον εαυτό του.

-Αυτό είναι το σημείο συνάντησης και ταύτισης με τον Σάμιουελ Μπέκετ;

Ναι. Ο Μπέκετ έγραφε κατεξοχήν εσωτερικούς μονολόγους. Καταγράφει όλον αυτόν τον ανθρώπινο παροξυσμό. Προσπαθεί να ορίσει τον εαυτό του και τον χώρο. Ένα μεγάλο μέρος της παράστασής μου βασίζεται στο έργο του «Ακατανόμαστος», που έγραψε μετά τον πόλεμο. Όλα κρύβονται στα πρώτα λόγια του έργου: «Τώρα πού, τώρα ποιος, τώρα πότε». Τα τρία βασικά οντολογικά ερωτήματα του ανθρώπινου είδους. Πώς μπορώ να ορίσω έναν εαυτό, έναν χώρο και έναν χρόνο, που συνεχώς μου διαφεύγουν; Με ποιο όπλο; Με τις λέξεις, οι οποίες δεν φτάνουν να περιγράψουν την πραγματικότητα; Αυτό το ερώτημα απασχολεί αιώνες την ανθρωπότητα. Ξεκινά από τον Χόφμανσταλ, διατρέχει όλο τον εικοστό αιώνα και φτάνει μέχρι τον Κούτσι. Είναι η αδυναμία των λέξεων να περιγράψουν την πραγματικότητα.

-Τι κάνει λοιπόν αυτός ο μπεκετικός άνθρωπος στην δική σου παράσταση;

Προσπαθεί να ορίσει έναν εαυτό και να ορίσει και έναν χώρο. Λέει ότι αν μπορέσει να ορίσει τον χώρο, θα μπορέσει να ορίσει και τον εαυτό. Και το ανάποδο. Αλλά αδυνατεί. Το όπλο του είναι οι λέξεις, οι οποίες όμως δεν του φτάνουν. Η μνήμη του είναι κατακερματισμένη, όπως ο εικοστός αιώνας. Προσπαθούμε να συνθέσουμε τις κουκίδες ενός χάρτη για να φτιάξουμε μια διαδρομή, μια ανθρώπινη ιστορία. Για να πούμε τελικά: «να αυτός είναι ο εαυτός. Αυτή είναι η διαδρομή του». Γι’ αυτό για μένα, ο Μπέκετ, εκτός από τεράστιος ποιητής, που ανέτρεψε τα πάντα στο θέατρο, δημιούργησε μια οντολογία, μια θεολογία για τον άνθρωπο που είναι για πάντα επίκαιρες.

-Ο Μπέκετ δεν σκιαγραφεί αληθινούς τόπους στα έργα του. Δημιουργεί μη τόπους. Κάτι αντίστοιχο έχεις δημιουργήσει και στη δική σου παράσταση;

Ναι! Έκανα μια μεγάλη έρευνα πάνω στην αρχιτεκτονική του Μπέκετ. Λατρεύω την αρχιτεκτονική. Ξεκινώ πάντα από το χώρο στις παραστάσεις μου. Για μένα ο χώρος είναι η μηχανή της δραματουργίας. Ορίζει τη δραματουργία. Δημιουργεί το ποιητικό βάθος της. Προσπάθησα λοιπόν να δημιουργήσω αυτόν τον μη χώρο. Η ιδέα προέρχεται από ένα πρότζεκτ που ήταν να γίνει στο Φεστιβάλ το 2011, αλλά δεν έγινε. Φτιάχνω ουσιαστικά έναν αρνητικό χώρο. Είναι σαν να έχουμε ένα δωμάτιο, το οποίο γεμίζω με υλικό. Βγάζω στη συνέχεια τις εξωτερικές επιφάνειες και μένει το συμπαγές. Ο χώρος ανάμεσα στα πράγματα δηλαδή. Ο ήρωας βρίσκεται λοιπόν σ’ αυτό το γύψινο εκμαγείο, σ’ αυτόν τον αρνητικό χώρο και παλεύει με το υλικό να συγκροτήσει έναν χώρο, που συνεχώς του διαφεύγει. Θέλει να φτιάξει έναν χώρο. Αυτή είναι η πρόθεσή του. Όπως είναι και η πρόθεση του Μπέκετ σε όλα του τα έργα. Χάρις στις κινηματογραφικές προβολές πάνω σ’ αυτό το κτίσμα που έχουμε, δημιουργούνται κάποιοι φασματικοί χώροι, κάποιες προοπτικές. Βρισκόμαστε λοιπόν σε έναν μη τόπο, στον οποίο ο ήρωας προσπαθεί αέναα, μέσω του υλικού που έχει να τον συνθέσει.

-Ποια είναι η πρόθεσή του;

Προσπαθεί να φτάσει στην πρώτη σιωπή. Να φτάσει εκεί που δεν ακούγεται ο θόρυβος των υπόλοιπων ανθρώπων, που θέλουν να τον εξανθρωπίσουν. Να σταματήσει ο θόρυβος που έχει μέσα στο μυαλό του. Στόχος του να φτάσει στην πρώτη ύπαρξη, στο μηδέν. Να καθαρίσει τις φιγούρες, που υπάρχουν γύρω του. Βεβαίως αποτυγχάνει. Αλλά πρέπει να συνεχίσει. Είναι το περίφημο μπεκετικό κουράγιο. Συνεχίζει λοιπόν αέναα. Αυτή η διάρκεια καταγράφεται ανάγλυφα στην παράστασή μας. Ο ήρωας κάνει 6-7 αιωρήσεις, αν θέλεις να προσδιορίσω έναν δραματουργικό άξονα, προσπαθώντας να συγκροτήσει έναν χώρο, αψηφώντας τους νόμους της βαρύτητας.

-Ποια είναι η ουσία της αιώρησης;

Πέρα, από τη δημιουργία ενός χώρου ύπαρξης, η αιώρηση έχει για μένα το συμβολικό νόημα της ανάτασης, της κάθαρσης. Αν συνεχίσω να πεθαίνω σε μια εποχή που πεθαίνει, τελικά θα καταφέρω να αιωρηθώ. Υπάρχει βέβαια και η αναφορά σε μια σειρά καλλιτεχνών, όπως ο Μπρους Νάουμαν, ο Βίτο Ακόντσι, ο Τέρι Φοξ, η Ρέιτσελ Γουάιτρεντ, ο Γκόρντον Μάτα Κλαρκ. Οι πρώτοι από αυτούς κλείστηκαν, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, στο εργαστήριό τους, στην Αμερική και πειραματίστηκαν με την τέχνη, κάνοντας χειρονομίες στην απομόνωση. Έφτασαν συνειδητά ή ασυνείδητα στα μπεκετικά ερωτήματα, στα όρια του σώματος, της γλώσσας και του χώρου.

-Υπάρχει όμως και αυτή η αίσθηση του μετέωρου στο χρόνο και το χώρο, που δίνει ο ήρωάς σου, όσο και ο ίδιος ο Μπέκετ.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ακριβώς! Στον Μπέκετ ο χρόνος είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον την ίδια στιγμή. Και ταυτόχρονα είναι κάτι που διαφεύγει διαρκώς. Οι χαρακτήρες, όπως και ο δικός μου ήρωας δεν έχουν μνήμη. Προσπαθεί με τα σημάδια της μνήμης του να συγκροτήσει ένα χρόνο και ένα παρόν, που είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα. Νομίζω ότι αυτά τα πράγματα τα αισθανόμαστε όλοι στο πετσί μας.

-Ο ήρωας δίνει λοιπόν μέσα σ’ αυτό το ασφυκτικό περιβάλλον που κινείται, και παρά αυτά που λέει, μια ελπίδα; Μοιάζει λιγάκι με την Γουίνι στις «Ευτυχισμένες Μέρες», που παρόλο που κάθε λίγο βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην άμμο, δεν χάνει την αισιοδοξία και την ελπίδα της για το αύριο; Έχει να κάνει με την μπεκετική ρήση «Προσπάθησε ξανά, απότυχε ξανά, απότυχε καλύτερα»;

Είναι απολύτως αυτό. Νομίζω ότι ό,τι κάνουμε είναι αυτό. Αν δεν έχεις αυτό το κουράγιο, στο μέτρο που μπορείς και στο μέτρο που σου δίνεται η δυνατότητα, τότε δεν έχεις τίποτε. Αυτή είναι η κινητήριος δύναμη. Μερικοί υποστηρίζουν ότι ο Μπέκετ μπορεί να το είπε και ειρωνικά. Ναι μπορεί να το εννοούσε κι έτσι. Αλλά αυτό είναι όλο μαζί!

-Μέσα από όλη αυτή την ευαίσθητη κατασκευή που έχεις δημιουργήσει, αποκαλύπτονται σταδιακά διαφορετικές ποιότητες από τον ηθοποιό.

Είναι κάτι που δουλεύω και με ενδιαφέρει πολύ υποκριτικά. Γιατί για μένα αυτό είναι το θέατρο. Όχι να ακούσω το στόρι, να δω τη δράση των χαρακτήρων. Η δράση των χαρακτήρων είναι η μοίρα τους. Το θέμα είναι τι υπάρχει από κάτω. Και όταν λέμε ότι αυτή η ερμηνεία ήταν αποκαλυπτική, εννοούμε ουσιαστικά ότι μέσα στις σχισμές των δράσεων του λόγου, αποκαλύπτεται ένα αινιγματικό και ταυτόχρονα ελκυστικό τοπίο. Πολλές φορές μπορεί αυτό να ανατρέπει αυτά που λέει ο χαρακτήρας. Αν μπορείς κανείς να σκηνοθετήσει το εσωτερικό τοπίο του ηθοποιού, αυτή είναι η ουσία του θεάτρου.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Νομίζω ότι το μεγαλύτερο «όπλο» που είχες στη διάθεσή σου, το οποίο εξασφάλισε την επιτυχία αυτού του δύσκολου εγχειρήματος είναι ο πρωταγωνιστής σου.

Ο Άρης Σερβετάλης ήταν για μένα ο άνθρωπος που κατάφερε να συνδέσει τα διαφορετικά υλικά που είχε αυτή η παράσταση. Εκτός από την κινητική του ικανότητα, την οποία γνωρίζουμε όλοι, είναι ένας άνθρωπος βαθιάς ποιητικής, απίστευτης υποκριτικής ικανότητας και παραγωγής τρομακτικού υλικού. Γράφει επίσης συγκλονιστικά κείμενα. Είναι ένας πολύ ευαίσθητος και πολυτάλαντος άνθρωπος. Το ίδιο και η γυναίκα του, η Έφη Μπίρμπα. Έχουν μια διαφορετική ηθική στο θέατρο και ήμουν πολύ τυχερός για αυτή την συνάντηση. Ο Άρης κατοίκησε το σύμπαν που φτιάξαμε μοναδικά. Είναι άλλωστε και ο ίδιος μεγάλος λάτρης του Μπέκετ και έχουν δουλέψει μαζί με την Έφη στο παρελθόν πάνω σε κείμενα του ιρλανδού συγγραφέα. Ο Άρης λοιπόν δημιουργούσε πεντάωρες, εξάωρες performance, τις οποίες κινηματογραφούσα και στη συνέχεια δουλεύαμε και κρατούσαμε ή αφαιρούσαμε υλικό.

-Πού συναντά αυτό το θεατρικό υλικό τη δική σου ύπαρξη;

Νομίζω ότι μοιράζομαι έντονα την αγωνία που βγαίνει από το έργο. Είμαι ένας άνθρωπος πάρα πολύ μοναχικός. Ζούσα για πολλά χρόνια με μια βαλίτσα 25 κιλών. Δεν είχα ούτε μόνιμη κατοικία, ούτε τίποτε. Έψαχνα έναν άδειο χώρο να μπω, να κατοικήσω με αυτά τα λίγα υπάρχοντά μου. Γι’ αυτό με αγγίζει και με αφορά προσωπικά αυτό το υλικό που διαχειρίζομαι σ’ αυτή την παράσταση. Πρέπει όμως να πω ότι η παράσταση δεν είναι καθόλου αυτοαναφορική. Δεν με ενδιέφερε καθόλου μια τέτοια προοπτική. Αν μπορούσα να εξαφανιστώ πίσω από το έργο, θα ήταν για μένα θαυμάσιο.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σύλληψη - Σκηνοθεσία - Σκηνικά: Δημήτρης Κουρτάκης

Δραματουργική επεξεργασία: Δημήτρης Κουρτάκης, Ελένη Παπάζογλου, Αναστασία Τζέλλου

Βίντεο: Jérémie Bernaert

Φωτισμοί: Scott Bolman

Καλλιτεχνική συνεργασία: Έφη Μπίρμπα

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Βοηθός σκηνοθέτη: Νατάσα Τριανταφύλλη

Βοηθός σκηνογράφου: Βάσια Λύρη

Εκτέλεση παραγωγής: Ντένια Σαφαρή

Ερμηνεία: Άρης Σερβετάλης

INFO

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Αποτυχημένες απόπειρες αιώρησης στο εργαστήριό μου

Παράσταση εμπνευσμένη από το μπεκετικό σύμπαν

Δημήτρης Κουρτάκης

Πειραιώς 260 -Χώρος Δ

1, 3, 4 και 5 Ιουνίου, στις 21:00

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

2 Ιουνίου, στις 20:00

Διάρκεια: 70΄

Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους

Περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα «Αθήνα - Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018 ΟΥΝΕΣΚΟ». Mε τη στήριξη του Δικτύου Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων Athens Culture Net, με ιδρυτικό δωρητή το ΄Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Με την υποστήριξη του ΝΕΟΝ - Στηρίζουμε τη Δημιουργία

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Πληροφορίες, εισιτήρια

Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

«Ίσαλος Γραμμή»: Μια προσευχή για τον θάνατο στην Ιχθυόσκαλα

Calexico: Δύο βραδιές κάτω από την Ακρόπολη με πολλές εκπλήξεις

Ένα πρωτότυπο κατάστημα παραστάσεων α λα καρτ στο κέντρο της Αθήνας