Η Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει έργα του Χριστόφορου Σάββα ένος από τους πιο πρωτοποριακούς Κύπριους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο έργο της ανακαίνισης του κτιρίου ΣΠΕΛ, στην καρδιά της παλιάς Λευκωσίας, έχει ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός σημαντικού έργου πολιτιστικής υποδομής: της νέας Κρατικής Πινακοθήκης Σύγχρονης Τέχνης – ΣΠΕΛ.
Ο καινούργιος αυτός χώρος ανοίξε για πρώτη φορά τις πύλες του στις 31 Ιανουαρίου 2019, παρουσιάζοντας μια μεγάλη ερευνητική έκθεση αφιερωμένη στον Χριστόφορο Σάββα (1924–1968), σε επιμέλεια του Jacopo Crivelli Visconti.
Η έκθεση αποτελεί συνδιοργάνωση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, Πολιτιστικές Υπηρεσίες και του Point Centre for Contemporary Art στη Λευκωσία, και υλοποιείται σε συνάρτηση με τη συμμετοχή της Κύπρου στην 58η Μπιενάλε Βενετίας (Μάιος – Νοέμβριος 2019), η οποία θα είναι αφιερωμένη στον Χριστόφορο Σάββα.
Ο Χριστόφορος Σάββα είναι, αδιαμφισβήτητα, ένας από τους πιο πρωτοποριακούς Κύπριους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Στη διάρκεια της σύντομης καριέρας του δημιούργησε ένα εντυπωσιακό και εξαιρετικά ποικίλο εικαστικό έργο, που εκτεινόταν από την παραστατική ζωγραφική της δεκαετίας του ‘50 έως τους αφηρημένους πίνακες και γλυπτά, τις πειραματικές κατασκευές με σύρμα, τσιμέντο και κομμάτια από υφάσματα, τον σχεδιασμό επίπλων και τις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις στη δεκαετία του ‘60.
Η συνύπαρξη διάφορων τεχνοτροπιών και ο πλούτος θεμάτων και αναφορών που εμφανίζονται στο έργο του Σάββα, από την ελληνική και την αφρικανική κλασική τέχνη μέχρι τα κυπριακά χειροτεχνήματα, τη λαϊκή τέχνη, την Άμορφη τέχνη, την Ποπ Αρτ και τα πρωτοποριακά κινήματα, φαίνεται να υποδηλώνουν ότι τα αυστηρά φορμαλιστικά ερωτήματα της τέχνης της εποχής δεν αποτελούσαν το κύριο μέλημά του.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι, ο πυρήνας της πρακτικής του μετατοπιζόταν διαρκώς προς ένα μέρος που βρισκόταν πέρα από τη μορφή και το περιεχόμενο κάθε μεμονωμένου έργου. Εξετάζοντας τη δράση του στο σύνολό της, δημιουργείται η αίσθηση ότι αυτό το «πέρα από» αποτελούσε το κεντρικό χαρακτηριστικό της ιδιαίτερης πρακτικής του καλλιτέχνη και του ρόλου του στην κυπριακή κοινωνία, καθώς και στο τοπικό καλλιτεχνικό σύστημα που άρχισε να οργανώνεται στα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου από τη Μεγάλη Βρετανία.
Τον Μάιο του 1960, ο Σάββα ίδρυσε μαζί τον Ουαλό καλλιτέχνη Glyn Hughes την Γκαλερί Απόφαση, το πρώτο ανεξάρτητο πολιτιστικό κέντρο της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας, που σύντομα θα αποτελούσε το επίκεντρο της πνευματικής και πολιτιστικής δραστηριότητας στο νησί.
Το 1968, ο Σάββα ήταν ένας από τους καλλιτέχνες που επιλέγηκε για να εκπροσωπήσει την Κύπρο στην πρώτη συμμετοχή της χώρας στην Μπιενάλε Βενετίας, λίγες όμως εβδομάδες μετά τα εγκαίνια πέθανε ξαφνικά στο Σέφιλντ του Ηνωμένου Βασιλείου.
Μέσα από περισσότερα από ενενήντα έργα, η έκθεση Πρόωρα Παρών θα παρουσιάσει την ιδιοσυγκρασιακή ποικιλομορφία της εικαστικής παραγωγής του Σάββα, αποτίοντας έτσι φόρο τιμής σε μια μεγάλη μορφή της κυπριακής τέχνης, επιχειρώντας, παράλληλα, έναν αναστοχασμό ως προς τους μηχανισμούς που οδήγησαν στη διαμόρφωση του εθνικού «φαντασιακού» στο περιβάλλον του νέου κυπριακού κράτους. Κάθε τέτοια προσπάθεια χρειάζεται να αναγνωρίζει το γεγονός ότι η Κύπρος, όπως πολλά κράτη με αποικιακό παρελθόν, δεν είχε την ευχέρεια να διαπραγματευτεί το «μοντέρνο» κατά έναν επαρκή και αυτόνομο τρόπο, με αποτέλεσμα συχνά να εισέρχεται απευθείας στο «σύγχρονο» – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ιστοριογραφία και τη διεθνή προβολή της καλλιτεχνικής της παραγωγής. Έτσι, επανεξετάζοντας ένα κομβικό σημείο της πρόσφατης πολιτιστικής ιστορίας του νησιού, συντελείται ένα ουσιαστικό βήμα για την καλύτερη κατανόηση του σύγχρονου.
Η έκθεση αυτή υλοποιείται με την ευκαιρία της διπλής πεντηκοστής επετείου που σχετίζεται, αφενός, με τη συμμετοχή του Χριστόφορου Σάββα στην ιστορική πρώτη παρουσίαση της Κύπρου στην Μπιενάλε Βενετίας το 1968 και, αφετέρου, με τον θάνατο του σημαντικού αυτού καλλιτέχνη, την ίδια χρονιά.
Σχεδιασμός έκθεσης, Studio Manuel Raeder. Συνοδευτικές εκδόσεις σε συνεργασία με Hatje Cantz και BOM DIA BOA TARDE BOA NOITE. Αποτελεί την πρώτη από μια σειρά εκδηλώσεων που θα φιλοξενούνται στο κτίριο της νέας Κρατικής Πινακοθήκης Σύγχρονης Τέχνης - ΣΠΕΛ, μέχρις ότου λειτουργήσει με το νέο καθεστώς του (υπό ίδρυση) Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κύπρου.
Η διοργάνωση τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Νίκου Αναστασιάδη.
Ο καλλιτέχνης
Ο Χριστόφορος Σάββα (1924 – 1968) γεννήθηκε στο χωριό Μαραθόβουνος της Κύπρου. Ήταν το δεύτερο από έξι παιδιά μιας αγροτικής οικογένειας. Αφού υπηρέτησε το Κυπριακό Σύνταγμα του Βρετανικού Στρατού κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μετακόμισε στο Λονδίνο για να παρακολουθήσει μαθήματα στο St. Martin’s School of Art και στο Central School of Art, προτού εγγραφεί στο Heatherley’s School of Art, όπου σπούδασε μέχρι το 1953. Τον επόμενο χρόνο επέστρεψε στην Κύπρο όπου παρέμεινε για δύο χρόνια, παρουσιάζοντας τις πρώτες του ατομικές εκθέσεις. Εκεί, εντάχθηκε ενεργά στην εγχώρια καλλιτεχνική σκηνή, συνιδρύοντας παράλληλα την Παγκύπρια Ένωση Φιλοτέχνων. Το 1956 επέστρεψε στο Λονδίνο, ενώ αργότερα μετακόμισε στο Παρίσι για να συνεχίσει τις σπουδές του στην Académie Montparnasse, υπό την καθοδήγηση του André Lhote. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, ο Σάββα είχε εγκατασταθεί στη Λευκωσία, έχοντας ήδη αναγνωριστεί ως ένας από τους πρωτοπόρους μίας δυναμικής καλλιτεχνικής σκηνής, τόσο μέσα από την εικαστική του παραγωγή όσο και μέσα από τις δράσεις της Γκαλερί «Απόφαση». Η «Απόφαση» την οποία ίδρυσε το 1960 σε συνεργασία με τον Ουαλό καλλιτέχνη Glyn Hughes, αποτέλεσε το πρώτο ανεξάρτητο πολιτιστικό κέντρο της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας. Λειτουργώντας ως ένας χώρος δημιουργικής συνέργειας και ανταλλαγής, η γκαλερί γρήγορα εξελίχθηκε σε πυρήνα καλλιτεχνικής δραστηριότητας στο νησί, φιλοξενώντας πολυάριθμες εκθέσεις, διαλέξεις, παραστάσεις και προβολές. Το 1968, όταν η Κύπρος συμμετείχε επίσημα για πρώτη φορά στην Μπιενάλε Βενετίας, ο Σάββα ήταν ανάμεσα στους έξι καλλιτέχνες που προσκλήθηκαν να εκπροσωπήσουν τη χώρα. Λίγο μετά τα εγκαίνια της Μπιενάλε, πέθανε ξαφνικά στο Σέφιλντ.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης – ΣΠΕΛ
Αμμοχώστου 73, 1016 Λευκωσία
Ώρες λειτουργίας:
Τρίτη – Κυριακή 10:00 – 18:00
Σάββατο 11:00 – 20:00
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕιδικές ξεναγήσεις στην έκθεση:
Σάββατο, 16 Φεβρουαρίου, 11:30 (στα ελληνικά)
Σάββατο, 23 Φεβρουαρίου, 11:30 (στα αγγλικά)
Σάββατο, 2 Μαρτίου, 17:30 (στα ελληνικά)
Ξεναγήσεις για ομάδες πέραν των 20 ατόμων μπορούν να διευθετηθούν κατόπιν συνεννόησης κατά τις ώρες λειτουργίας της έκθεσης στο 22 479600 / info@moca.org.cy
Σάββατο, 9 Μαρτίου (στα ελληνικά) και Σάββατο 23 Μαρτίου (στα αγγλικά)
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ11:30 Ξεναγήσεις από την Πωλίνα Νικολάου, γύρω από το υλικό του αρχείου της Christine Savva-Duroe, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο πλαίσιο της έκθεσης
Τρίτη, 12 Μαρτίου
18:30 Παρουσίαση από τον Αχιλλέα Δημητριάδη, Δικηγόρο, με θέμα «Το δικαίωμα παρακολούθησης των καλλιτεχνών στην κυπριακή έννομη τάξη» (στα ελληνικά)
Παρασκευή, 15 Μαρτίου
18:30 Παρουσίαση βιβλίου Θεοκλής Κουγιάλης – Χριστόφορος Σάββα, ένας διάλογος
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΧαιρετισμός: Παύλος Παρασκευάς, Διευθυντής Πολιτιστικών Υπηρεσιών, ΥΠΠ
Ομιλητές: Δρ. Ελένη Σ. Νικήτα, ιστορικός τέχνης και συγγραφέας, Κώστας Βασιλείου, φιλόλογος, ποιητής, κριτικός
Ανάγνωση ποιημάτων: Νεόφυτος Νεοφύτου, ηθοποιός
Αντιφώνιση: Κώστας Χατζηγεωργίου, φιλόλογος, μεταφραστής - επιμελητής έκδοσης
Συντονίζει η Λίλη Μιχαηλίδου, ποιήτρια, συγγραφέας (στα ελληνικά)
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣάββατο, 16 Μαρτίου
17:00 Διάλεξη με τίτλο Χριστόφορος Σάββα – Πάντα Παρών
Ομιλήτρια: Δρ. Ελένη Σ. Νικήτα, ιστορικός τέχνης και συγγραφέας (στα ελληνικά)
Παρασκευή, 29 Μαρτίου
18:30 Συζήτηση με τίτλο Συνέργειες Τέχνης και Αρχιτεκτονικής: Ανάγλυφα από τσιμέντο του Χριστόφορου Σάββα σε κτήρια του αρχιτέκτονα Σταύρου Οικονόμου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟμιλητές: Χάρης Γρηγορίου, αρχιτέκτονας και Μαρίνα Χριστοδουλίδου, θεωρητικός τέχνης (στα ελληνικά)
