Μέσω του νέου προγράμματος «Σε Επαφή», το μουσείο δίνει πλέον τη δυνατότητα σε άτομα με αισθητηριακή αναπηρία (οπτική και ακουστική βλάβη) να έχουν πρόσβαση στη μόνιμη έκθεση κυκλαδικής τέχνης.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠροσβασιμότητα, συμπερίληψη και βιωσιμότητα. Αυτές είναι οι τρεις βασικές έννοιες που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε σύγχρονο μουσείο σήμερα στον κόσμο. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει ήδη χαράξει εδώ και χρόνια, από το 2014, μια πορεία, με άξονα αυτές τις λέξεις κλειδιά, θέλοντας να είναι ανοιχτό και προσβάσιμο, χωρίς αποκλεισμούς σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. Σήμερα, πετυχαίνει έναν πολύ σημαντικό στόχο: Μέσω του νέου προγράμματος «Σε Επαφή», δίνει πλέον τη δυνατότητα σε άτομα με αισθητηριακή αναπηρία (οπτική και ακουστική βλάβη) να έχουν πρόσβαση στη μόνιμη έκθεση κυκλαδικής τέχνης. Στόχος του να καταστεί ένα μουσείο ανοικτό σε όλους με βάση τις αρχές της συμπερίληψης, προσφέροντας εκπαίδευση και παράλληλα ψυχαγωγία.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει: α) μια κινητή προθήκη ξενάγησης για άτομα με προβλήματα όρασης, β) μια πολυαισθητηριακή μουσειοσκευή και γ) μια σειρά δράσεων ώστε το μουσείο να είναι προσβάσιμο σε κωφά ή βαρήκοα άτομα. Η ιδέα για την κατασκευή της προθήκης και οι δράσεις σχεδιάστηκαν, από την Ελένη Μάρκου, υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και την Μαρίνα Πλατή, διευθύντρια του τμήματος Εκπαίδευσης του μουσείου. Η κατασκευή της προθήκης και ο γραφιστικός σχεδιασμός υλοποιήθηκαν από την εικαστικό-αρχιτέκτονα και μόνιμο συνεργάτη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων Χαρά Μαραντίδου.
Η αφετηρία και η πηγή έμπνευσης ήταν εξαρχής τι είδους δραστηριότητα έχει νόημα να σχεδιαστεί σε ένα μουσείο που τα εκθέματά του βρίσκονται κλεισμένα σε προθήκες.
Το πρόγραμμα πραγματοποιείται στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Erasmus+ στα οποία συμμετέχει το μουσείο και υλοποιείται με την υποστήριξη της Eurolife FFH, στρατηγικού συνεργάτη του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Σχεδιάστηκε σε στενή συνεργασία με την ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια» και την HandsUp, το πρώτο πρακτορείο διερμηνέων νοηματικής γλώσσας στην Ελλάδα και τέθηκε σε λειτουργία μετά από πιλοτική εφαρμογή του σε focus groups ατόμων με αισθητηριακές βλάβες.
Ο τυφλός δικηγόρος Βαγγέλης Αυγουλάς είναι πρόεδρος της ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια» και πολύτιμος συνεργάτης στη δημιουργία του προγράμματος. Στη συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση του προγράμματος επισήμανε: «Είναι πολύ σημαντικό το ότι υπάρχει πλέον για εμάς μια μόνιμη έκθεση στον χώρο του μουσείου. Είχαμε συνηθίσει όλα τα προηγούμενα χρόνια να συμβαίνουν περιοδικά προσβάσιμα γεγονότα στον χώρο του πολιτισμού. Το επίσης καινοτόμο και ιστορικό είναι ότι εξαρχής, βήμα προς βήμα, ο σχεδιασμός, η υλοποίηση του προγράμματος, στήθηκε με αποφασιστικό ρόλο και γνώμη και καθοριστικό παράγοντα τις κατευθύνσεις ενός focus group ατόμων με προβλήματα όρασης. Άτομα που είτε έχουν γεννηθεί τυφλά είτε έχασαν αργότερα όραση, άτομα που σήμερα δε βλέπουμε καθόλου ή και άλλα άτομα που υπάρχει μερική όραση, όλοι μαζί, με πολύ διαφορετική μεθοδολογία δουλέψαμε ξανά και ξανά. Αξιολογούσαμε βήμα προς βήμα την παραγωγή των πιστών αντιγράφων. Θέλαμε να έχουμε όλοι την ίδια κατανόηση κάθε πληροφορίας. Δουλέψαμε αρκετά στο να προσαρμοστούν τα κείμενα για να είναι κατανοητά ακόμα και σε επισκέπτες που δεν έχουν δει ποτέ τίποτα, όπως εγώ που έχω γεννηθεί ολικά τυφλός. Είναι ένα πρόγραμμα που πραγματικά νιώθουμε ότι σχεδιάστηκε από μας, από τα άτομα με οπτική βλάβη, για μας».
Ο ίδιος αναφέρθηκε μάλιστα στη σημασία αυτής της προσπάθειας, που κάνει φιλικά τα μέχρι τώρα «απρόσιτα» μουσεία, στα άτομα με αισθητηριακή αναπηρία: «Είναι απίστευτη χαρά για μας να στεκόμαστε ακριβώς δίπλα στα εκθέματα, που μέχρι χθες ήταν για τις δικές μας αισθήσεις φυλακισμένα σε προθήκες, δεν μπορούσαμε να έχουμε καμία εικόνα κι αναζητούσαμε έμμεσα να τα δούμε, μέσα από περιγραφές φίλων και ξεναγών. Και τώρα, μπορώ να στέκομαι ακριβώς δίπλα στο αυθεντικό έκθεμα, να αγγίζω όση ώρα θέλω και να περιεργάζομαι ανάγλυφα ένα πιστό αντίγραφο αυτού του εκθέματος. Να έχω εικόνα άμεσα με την αφή, με τον δικό μου τρόπο».
Η Τζουλιάνα Μπούση είναι φιλόλογος. Έχει οπτική αναπηρία. Βοηθός της στο να κινείται στο χώρο είναι η Γιούνι, ένα πανέμορφο σκυλί-οδηγός τυφλών. Δοκίμασε την κινητή προθήκη ξενάγησης και μοιράστηκε μαζί μας αυτή την πρωτόγνωρη εμπειρία που είχε. Μας μίλησε για τη δική της εμπειρία από τα μουσεία: «Είναι αλήθεια ότι από τότε που ήμουν μαθήτρια, δεν αγαπούσα καθόλου τα μουσεία. Όταν μου έλεγαν ότι θα πάμε επίσκεψη σε μουσείο, σκεφτόμουν να πω ότι ήμουν άρρωστη για να το αποφύγω. Γιατί όταν πήγαινα, αυτό που γινόταν, ήταν πολύ κουραστικό για μένα, γιατί πολύ απλά μας έλεγαν να μην αγγίζουμε τα εκθέματα. Άρα δεν είχαμε εικόνα τι υπήρχε μπροστά μας. Δεν μας φτάνει να αγγίζουμε ένα άγαλμα σε μια δίωρη επίσκεψη και μετά να φεύγουμε. Δεν είναι κάτι αυτό για μας. Αυτό που θέλω, όταν διοριστώ και πάλι φέτος σε κάποιο σχολείο οπουδήποτε στην Ελλάδα, είναι να φέρω μια τάξη εδώ να πάρει μέρος στο πρόγραμμα και να έρθει σε επαφή με την κυκλαδική τέχνη. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε παιδιά με οπτική αναπηρία αλλά και συμπερίληψη, γιατί μπορεί μια τάξη να έχει 18 βλέποντες και ένα άτομο με οπτική αναπηρία. Είναι ωραίο να μπορούν όλοι μαζί να απολαύσουν το ίδιο πράγμα. Είναι κάτι που βίωσα και εγώ μέσα σ’ αυτό το μουσείο. Είναι επίσης σημαντικό ο σκύλος οδηγός να μπαίνει παντού. Είναι χρήσιμο να το ξέρουν όλοι. Είναι μαζί μας όλο το 24ωρο, οπότε και στις επισκέψεις μας στα μουσεία. Αυτό δεν το ξέρουν όλοι. Χαίρομαι λοιπόν ότι αυτό θα συμβαίνει στο μουσείο αυτό, από εδώ και πέρα. Χαίρομαι λοιπόν που υλοποιήθηκε αυτό το πρόγραμμα και σχεδιάστηκε από εμάς για εμάς».
Kινητή προθήκη ξενάγησης για άτομα με προβλήματα όρασης
Για τους σκοπούς τους πρόγραμματος «Σε Επαφή», το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης δημιούργησε μία θεματική διαδρομή προσβάσιμη σε άτομα με οπτική βλάβη, δημιουργώντας μια κινητή προθήκη με θέμα τον Κυκλαδικό Πολιτισμό. Η προθήκη υλοποιήθηκε με τη συμμετοχή focus group οπτικά ανάπηρων ατόμων σε συνεργασία με την κοινωνική επιχείρηση «Με Άλλα Μάτια» και τον πρόεδρό της Βαγγέλη Αυγουλά. Σχεδιάστηκε με άξονα την ισότιμη συμπερίληψη ατόμων με οπτικές βλάβες, χωρίς να αποκλείει τη χρήση της από όποιον επισκέπτη θελήσει να εμπλουτίσει την εμπειρία της ξενάγησής του με αυτήν.
Η προθήκη αποτελείται από θήκες και περιλαμβάνει κάτοψη της αίθουσας, απτικούς χάρτες της Ελλάδας και των Κυκλάδων και αντίγραφα εκθεμάτων που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο ή ρητίνη.
Τη διαδρομή συμπληρώνουν κατάλληλα διαμορφωμένα, περιγραφικά κείμενα διαθέσιμα στη γραφή Braille (για τυφλά άτομα) και σε μεγαλογράμματη εκτύπωση (για άτομα με μερική όραση). Παράλληλα δημιουργήθηκε και ακουστική εμπειρία με ηχητική περιήγηση στη Συλλογή της Κυκλαδικής Τέχνης, στα ελληνικά και αγγλικά. Τα ηχογραφημένα αρχεία συνοδεύουν την κινητή προθήκη δίνοντας πληροφορίες και οδηγίες σχετικά με την απτική εμπειρία μέσω της πλατφόρμας Clio Muse, σε κινητό τηλέφωνο που διατίθεται από το Μουσείο: η εφαρμογή αυτή που είναι δωρεάν, απευθύνεται και σε άτομα με πρόβλημα όρασης που χρησιμοποιούν πρόγραμμα ανάγνωσης οθόνης (screen reader).
Η προθήκη χρησιμοποιείται από τουλάχιστον δύο άτομα έως και μία μικρή μικτή ομάδα (με και χωρίς αναπηρία) τα οποία συνοδεύει εκπαιδευμένο προσωπικό του μουσείου. Η διαδρομή περιλαμβάνει δεκατρείς διαφορετικούς σταθμούς μέσα στην έκθεση που αναγράφονται στην κάτοψη της αίθουσας. Σε κάθε αντικείμενο υπάρχει ένας αριθμός που αντιστοιχεί στα έντυπα ή τα ακουστικά κείμενα.
Για τους σκοπούς του προγράμματος «Σε Επαφή» πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτικό σεμινάριο στο προσωπικό του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με στόχο την εξοικείωση του προσωπικού με την αναπηρία και τη σωστή διαχείριση επισκεπτών με βλάβη όρασης (υποδοχή, ξενάγηση, συνοδεία, ορολογία κ.ά)
Πολυαισθητηριακή μουσειοσκευή για τον Κυκλαδικό Πολιτισμό
Το πρόγραμμα «Σε Επαφή» περιλαμβάνει επίσης μια πολυαισθητηριακή μουσειοσκευή με θέμα τον Κυκλαδικό Πολιτισμό που δημιουργήθηκε για άτομα με προβλήματα όρασης. Τους δίνει τη δυνατότητα να εξερευνήσουν θέματα όπως η γεωγραφία και η ιστορία των Κυκλάδων, τα ειδώλια και οι πρώτες ύλες, μέσα στον χώρο του μουσείου αλλά και έξω από αυτόν.
Η μουσειοσκευή περιέχει ένα βιβλίο με πληροφορίες σε γραφή Braille και μεγαλογράμματη γραφή, έναν κεντημένο χάρτη, έναν απτικό χάρτη νερού, πέτρες, κλωστές, θραύσματα από αντίγραφα ειδωλίων και μαρμάρινα αντίγραφα ειδωλίων. Ένα βίντεο που απευθύνεται κυρίως στον εκπαιδευτικό/εμψυχωτή του προγράμματος εξηγεί πώς το υλικό που περιέχεται στη μουσειοσκευή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ένα ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο.
Η μουσειοσκευή σχεδιάστηκε αρχικά για το Σχολείο Τυφλών Καλλιθέας στο οποίο βρίσκεται έως σήμερα, ενώ δύο ακόμη μουσειοσκευές αποστέλλονται σε ειδικά σχολεία αλλά και σε σχολεία τυπικής εκπαίδευσης, στο πλαίσιο ευαισθητοποίησης των μαθητών, σε γηροκομεία και άλλους φορείς. Η μουσειοσκευή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Erasmus+ 2014-2017 αποκλειστικά για άτομα με προβλήματα όρασης και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Πρόγραμμα για κωφά ή βαρήκοα άτομα
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης μια σειρά δράσεων, ώστε το μουσείο να είναι προσβάσιμο σε κωφά και βαρήκοα άτομα. Ήδη στην ιστοσελίδα του μουσείου διατίθενται στην ελληνική νοηματική γλώσσα πληροφορίες για την επίσκεψη στο μουσείο. Στην είσοδο του μουσείου βίντεο στη νοηματική παρέχει, επίσης, αναλυτικές πληροφορίες για το μουσείο (συλλογές του μουσείου, ωράριο κτλ).
Στη μόνιμη έκθεση της κυκλαδικής τέχνης έχει σχεδιαστεί και συμπεριληφθεί βίντεο με μαγνητοσκοπημένη ξενάγηση 17 λεπτών στην ελληνική νοηματική γλώσσα με ελληνικούς υπότιτλους καθώς και στα διεθνή νοήματα με αγγλικούς υπότιτλους. Η ξενάγηση στη νοηματική καλύπτει τις βασικές θεματικές του Κυκλαδικού Πολιτισμού και συνοδεύεται από σχετικές εικόνες. Με τον τρόπο αυτό η Συλλογή Κυκλαδικής Τέχνης γίνεται προσβάσιμη σε Έλληνες και ξένους κωφούς και βαρήκοους επισκέπτες. Η δημιουργία του βίντεο στη νοηματική έγινε σε συνεργασία με την HandsUp, το πρώτο πρακτορείο διερμηνέων νοηματικής γλώσσας στην Ελλάδα.
Οι συνεργάτες του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα
«ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΑΤΙΑ»
Η ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια» ιδρύθηκε το 2018, από τον τυφλό δικηγόρο Βαγγέλη Αυγουλά και μία ομάδα ανάπηρων νέων που αυτοοργανώθηκαν με απώτερο σκοπό να διεκδικήσουν συμπερίληψη και προσβασιμότητα. Υλοποιήθηκε ως συνέχεια του μοναδικού, πλήρως προσβάσιμου, ειδησεογραφικού portal meallamatia.gr το οποίο αποτελεί δυναμικό τρόπο προβολής των αναπήρων, ώστε να γίνονται όλο και πιο ορατοί από ολόκληρη την κοινωνία. Όραμα της ΑΜΚΕ είναι η εξάλειψη της υποεκπροσώπησης των ανάπηρων ατόμων, με την παροχή θέσεων εργασίας μέσω της χρήσης focus group ανάπηρων επαγγελματιών, καθώς και η διάχυση της διάστασης της αναπηρίας στο δημόσιο λόγο και στην Κοινωνία των Πολιτών.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗHANDS UP
Η κοινωνική εταιρία HandsUp είναι το πρώτο πρακτορείο Διερμηνέων Νοηματικών Γλωσσών στην Ελλάδα. Προσφέρει υπηρεσίες προσβασιμότητας σε κωφά και βαρήκοα άτομα, όπως: διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα, χειλεανάγνωση, παροχή ενημέρωσης και ψυχαγωγίας πανελληνίως μέσω της νέας ιστοσελίδας της. Επίσης αναλαμβάνει τη διαφήμιση εταιριών, οργανισμών κ.ά. μέσω της νοηματικής γλώσσας, παρέχει υπηρεσίες υποτιτλισμού και διαμόρφωση ιστοσελίδων, ώστε να γίνουν προσβάσιμες και φιλικές ως προς τη χρήση από κωφά/βαρήκοα άτομα και τέλος εκπαιδεύει εταιρίες και οργανισμούς που επιθυμούν να ενημερωθούν για τον σωστό τρόπο προσέγγισης ενός κωφού και βαρήκοου ατόμου και να δημιουργήσουν έτσι ένα ξεχωριστό customer experience για το συγκεκριμένο κοινό τους.